Przestępstwo pomówienia

Odpowiedź prawnika: Przestępstwo pomówienia

Opisane w art. 212 Kodeksu karnego penalizowane zachowanie sprawcy przestępstwa zniesławienia ujęte jest w bardzo syntetycznej formule normatywnej w postaci zwrotu "pomawia". Przepis nie zawiera bliższej charakterystyki, w szczególności nie wskazuje, chociażby w formie przykładowej, jakiego rodzaju czynności mogą być uznane za mające charakter pomawiający. Ustalając w toku wykładni znaczenie normatywne prezentowanego znamienia typu czynu zabronionego konieczne jest zatem odwołanie się do funkcjonującego w społeczeństwie systemu ocen. Doktryna prawnicza dokonuje następującej interpretacji: „Wobec braku normatywnych ograniczeń należy przyjąć, że zniesławienie może być dokonane w każdej formie, umożliwiającej realizację przekazu informacyjnego drugiej osobie. Adresatem zniesławiającego zarzutu nie może być wyłącznie osoba, której on dotyczy.”¹ Oznacza to, że jedynym odbiorcą przekazu informacyjnego o charakterze zniesławiającym nie może być pokrzywdzony w następstwie takiego działania podmiot. Zastrzeżenie powyższe wynika z zawartego w brzmieniu przepisu art. 212 § 1 KK zwrotu normatywnego "pomawia inną osobę...". Niewątpliwie przekaz pomawiający może mieć miejsce również na publicznie dostępnym forum internetowym. Przy czym zgodnie z orzecznictwem jest to środek masowego komunikowania. Tak też SN: „Gwarantowana w art. 14 Konstytucji RP wolność prasy i innych środków społecznego przekazu obejmuje także środki masowego komunikowania, o jakich mowa w art. 216 § 2 i 212 § 2 k.k. Internet jest środkiem masowego komunikowania, o jakim mowa w art. 212 § 2 i 216 § 2 k.k., za pomocą którego sprawca może dopuścić się zarówno zniesławienia, jak i znieważenia.”²

O przestępności pomówienia decyduje wynikająca z niego możliwość poniżenia pokrzywdzonego w opinii publicznej lub narażenia go na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Znamię "właściwości" na gruncie typu czynu zabronionego opisanego normatywnie w art. 212 KK należy odnosić do takich cech podmiotu, które negatywnie go obrazują, bądź też prowadzoną przez niego działalność. Można tu wskazać przykładowo na niekompetencję, alkoholizm, lenistwo, tchórzostwo, brak umiejętności do obiektywnego postrzegania rzeczywistości, czynienia racjonalnych ocen, niesłowność, brak wymaganych kwalifikacji zawodowych, arogancję, uzależnienie od alkoholu, środków odurzających, brak przyzwoitości. W analizowanej sytuacji, można argumentować, że jeśli zarzucane znęcanie się nad zwierzętami zarzucano nauczycielowi, to w powszechnej opinii jest on narażony nie tylko na negatywną stygmatyzacje społeczną, ale nawet na zwolnienie z pracy skoro można wysnuć wniosek, iż jest pozbawiony niezbędnych zasad moralnych jako przedstawiciel zawodu gdzie są one szczególnie istotne, co spełniało by przesłankę cytowanego przepisu.

Znamię "postępowanie", na gruncie art. 212 KK, odnosi się do zachowania określonego podmiotu. Tytułem przykładu można wskazać popełnienie czynu karalnego, utrzymywanie kontaktów ze światem przestępczym, niewywiązywanie się z przyjętych na siebie zobowiązań, nadużywanie pełnionej funkcji publicznej, składanie fałszywych zeznań, nepotyzm, brak bezstronności, prowadzenie przez prokuratora postępowania karnego w sposób zmierzający do udowodnienia z góry przyjętej tezy, która niezgodna jest ze stanem rzeczywistym, niemoralny tryb życia, branie łapówek, kolaborację z okupantem, złe traktowanie swej rodziny.

Należy zwrócić uwagę, iż zniesławiające zarzuty można stawiać w rozmaitej formie, także jako pewna sugestia, hipoteza czy nawet pytanie. Tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie:

„Wypowiedź zniesławiająca może być wyrażona nie tylko w trybie oznajmującym, lecz także w trybie przypuszczającym. Pytania nie mogą być ani prawdziwe, ani fałszywe, prawidłowe ani nieprawidłowe. Nie są ani faktami, ani ocenami, ale osobną kategorią semantyczną. Zważywszy na ich rolę w kształtowaniu wolności wypowiedzi, zbliżają się do kategorii opinii. Pytanie może zawierać zniesławiającą treść, jak w rozpoznawanej sprawie, jeżeli zawiera w sobie zniesławiające fakty. Chodzi o sytuacje, w których rozsądna interpretacja słów pozwala na stwierdzenie, że są one w istocie stawianiem zarzutu niewłaściwego postępowania.”³