Pytanie klienta:
""Chciałbym się od Państwa dowiedzieć jako to jest z legalnością udostępniania gier konsolowych w pubach? Zamierzam otworzyć pub z grami konsolowymi i planszowymi. ""
Odpowiedź prawnika:
Przygotowaną dla Państwa opinię oparliśmy przede wszystkim na przepisach ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo autorskie i prawa pokrewne (Dz. U. 2006 nr 90 poz. 631 ze zm.) – dalej u.p.a.
Opinia uwzględnia również aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, a także poglądy doktryny odnoszące się do rozważanych zagadnień.
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Przedmiotem prawa autorskiego jest więc utwór, stanowiący niematerialne dobro prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego (fizycznego nośnika, czyli przykładowo płyty DVD, Blu-ray Disc), który służy do jego utrwalenia.
Wytwór niematerialny, aby uzyskać kwalifikację „utworu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, powinien spełniać łącznie trzy przesłanki:
• stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy)
• stanowić przejaw działalności twórczej (przesłanka oryginalności) oraz
• mieć indywidualny charakter
Nie ma wątpliwości co do tego, że gry są utworami – są rezultatem pracy człowieka (w przypadku współczesnych gier konsolowych wielu osób – współautorów gry), noszą charakter oryginalności i mają indywidualny charakter.
Nie jest możliwe dokonanie jednoznacznej kwalifikacji współczesnych gier komputerowych na podstawie przepisu art. 1 powołanej ustawy. Z jednej strony gry na konsolę są utworami, z drugiej można stwierdzić, iż są one zbiorem przedmiotów prawa autorskiego (zbiorem utworów) – do korzystania z nich niezbędny jest program komputerowy, zawierają elementy utworów audiowizualnych czy też muzycznych (soundtracki do gier).
Istnieje wiele teorii dotyczących kwalifikacji współczesnych gier komputerowych, nie będą one jednak przedmiotem niniejszych rozważań, gdyż są to dywagacje czysto teoretyczne, niepotrzebne Panu do udzielenia odpowiedzi na Pana pytanie. Najważniejszym dla Pana jest to, że gra komputerowa stanowi utwór i podlega ochronie z punktu widzenia prawa autorskiego.
Jak kształtują się i dzielą prawa autorskie?
Autorskie prawa osobiste wiążą się z niematerialnym aspektem praw autorskich. Prawa te należą do twórcy (współtwórców) utworu i chronią nieograniczoną w czasie oraz niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, więc nie podlegają one dziedziczeniu, są niezbywalne i nie mogą przejść na osobę trzecią w żadnym wypadku. Niemniej doktryna dopuszcza możliwość zobowiązania się twórcy do nie wykonywania przez niego określonych praw autorskich osobistych lub upoważnienie innego podmiotu do wykonywania tych praw niejako w imieniu twórcy.
W odróżnieniu od autorskich praw osobistych, autorskie prawa majątkowe wiążą się z materialną eksploatacją utworu, a co za tym idzie, w odróżnieniu od praw osobistych, mogą być przedmiotem obrotu. Autorskie prawa majątkowe generalnie uregulowane zostały w art. 17 u.p.a.. Artykuł ten stanowi: Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Prawa autorskie majątkowe wiążą się więc z możliwością wykorzystywania utworu, np. poprzez jego utrwalanie, rozpowszechnianie, udostępnianie, zwielokrotnianie, obrót oryginałem i egzemplarzami utworu, a także czerpanie z tego tytułu korzyści. Prawa te pierwotnie przysługują twórcy (lub współtwórcom). Powyższe oznacza, że twórca może swobodnie korzystać i rozporządzać utworem. Oczywiście również następcy prawni, którzy nabyli autorskie prawa majątkowe mogą nimi dalej rozporządzać (w ramach praw, których są dysponentami). Twórca (uprawniony) może zawrzeć umowę przenoszącą całość autorskich praw majątkowych (możliwie najszerszy katalog pól eksploatacji), w taki sposób że nabywca będzie mógł swobodnie nimi dysponować w zasadzie w sposób nieograniczony. Dysponent autorskich praw majątkowych (twórca lub późniejszy nabywca autorskich praw majątkowych) może rozporządzać swoim prawem na dwa sposoby:
1. przenieść całość autorskich praw majątkowych na inna osobę poprzez umowę w formie pisemnej pod rygorem nieważności,
2. udzielić zezwolenia dla osoby trzeciej na korzystanie z utworu, tzw. licencja (o charakterze wyłącznym lub niewyłącznym).
Licencja wyłączna polega na tym, iż licencjodawca (twórca/uprawniony) poprzez udzielenie licencji upoważnia określoną osobę (podmiot) do korzystania z określonego utworu na ściśle wyszczególnionych polach eksploatacji. Licencja niewyłączna umożliwia wykorzystanie utworu przez wiele podmiotów w tym samym zakresie.
W nawiązaniu do Pańskiego pytania można więc wskazać, że skoro gra jest utworem, podlega ochronie z punktu widzenia prawa autorskiego tak osobistego jak i majątkowego. Aby móc więc korzystać z gier, konieczne jest zapoznanie się z regulacjami prawnymi, jakie obowiązują użytkowników gier i sprzętu do ich odtwarzania.
Przykładem może być zarówno sprzęt do odtwarzania gier PS4 i gry na PS4.
Jak wskazuje właściciel marki PS4 konsola nie może być przeznaczona do użytku komercyjnego i do wypożyczania (Comercial use and rental prohibited).
Co więcej, oprogramowanie konsoli również podlega ochronie z punktu widzenia prawa autorskiego. Jak bowiem wynika z warunków korzystania z oprogramowania systemowego PS4
6. Ograniczenia użytkowania Oprogramowania
6.1. Licencja na korzystanie z Oprogramowania to niewyłączna, nieprzenoszalna licencja na korzystanie z Oprogramowania jedynie na prywatny użytek i tylko w Systemach Autoryzowanych (jak podano na opakowaniu Oprogramowania na nośniku, w opisie produktu w przypadku Oprogramowania pobieranego z sieci lub w inny sposób przez nas podawany) oraz wyłącznie w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Afryce, Indiach, Rosji i Oceanii.
6.2. Nie wolno wykorzystywać Oprogramowania w celach komercyjnych, rozpowszechniać go, pobierać opłat za jego używanie ani w inny sposób udostępniać publicznie bez naszej wyraźnej zgody oraz, jeśli zostało ono wydane przez inną firmę, bez zgody zarówno naszej, jak i tej firmy.
6.3. Nie wolno dzierżawić, wynajmować, podlicencjonować, publikować, modyfikować, adaptować ani tłumaczyć żadnej części Oprogramowania. 6.4. Nie wolno emulować Oprogramowania.
6.5. W najwyższym stopniu dozwolonym przez prawo, nie wolno dokonywać inżynierii odwrotnej, dekompilacji ani rozkładu żadnej części Oprogramowania ani tworzyć jego pochodnych, ani w żaden inny sposób próbować stworzyć kod źródłowy z kodu źródłowego Oprogramowania.
6.6. Nie wolno korzystać z żadnych sposobów obchodzenia lub wyłączania jakiegokolwiek mechanizmu szyfrowania lub uwierzytelniania w Systemach Autoryzowanych ani sposobów uzyskiwania nieupoważnionego dostępu do jakiegokolwiek konta, usługi, sprzętu, oprogramowania lub sieci związanej z Sony Entertainment Network, lub ingerowania w powyższe.
Producent i właściciel praw autorskich udziela także użytkownikowi licencji (upoważnienia) do korzystania z oprogramowania systemowego:
Na mocy warunków i postanowień niniejszej Umowy firma SCE udziela użytkownikowi niewyłącznych praw do niekomercyjnego wykorzystania oprogramowania systemowego wyłącznie w posiadanym przez niego systemie PS4. Prawa użytkownika do korzystania z poprzednich wersji oprogramowania systemowego innych niż bieżąca jego wersja wygasają w momencie otrzymania lub wejścia w posiadanie najnowszej wersji oprogramowania systemowego zainstalowanego w systemie PS4.
Zasadniczo nie jest więc możliwe korzystanie z konsoli w miejscu publicznym jak bar czy kawiarnia bez zgody właściciela praw autorskich.
Obostrzenie dotyczy także i gier na konsolę. Wystarczy zwrócić uwagę na opakowanie gry, z którego można odczytać, iż gra przeznaczona jest wyłącznie do użytku domowego.
Prosimy zwrócić uwagę, że podobne oznaczenia są przykładowo na filmach DVD – istnieją bowiem kopie filmów (wersje) przeznaczone nie do sprzedaży ale do wypożyczania, inne można nabyć w sklepach – te jednak przeznaczone są do sprzedaży detalicznej.
Z powyższego wyłania się więc jeden wniosek – aby móc korzystać z konsoli czy tym bardziej gier w miejscach publicznych, konieczne jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia (licencji). Bez takiego pozwolenia dopuści się Pan naruszenia praw autorskich do oprogramowania czy też samej gry.
Niestety, nie znamy przykładu lubelskiego baru. Nie wiemy jak ostatecznie sprawa się zakończyła. Nie znamy też przykładów lokali w Krakowie i innych miastach.
Naszym zdaniem powinien się Pan ustalić, komu przysługują prawa autorskie do gier i na tej podstawie ustalić możliwość uzyskania licencji.
Jeśli natomiast chodzi o kwestię odtwarzania gry w sklepach jest to pewnie materiał promocyjny, nie służący do sprzedaży i z pewnością jest udzielona licencja na korzystanie z gry w opisanym zakresie.