Uzupełnienie zachowku
Pytanie:
"W 2006 roku moi żyjący wówczas rodzice dokonali darowizny aktem notarialnym na rzecz swojej wnuczki - mojej siostrzenicy. Przedmiotem darowizny był dom z działką, w którym zamieszkały wnuczka z moją siostrą. Wnuczka ta miała im zapewnić dożywocie. W 2007 roku zmarła moja mama, która przed śmiercią poleciła obdarowanej zrzeknięcie się na moją korzyść części działki (około 60m2), która to działka stanowi dojazd do mojej działki. Niestety, ani siostra, ani wnuczka nie zamierzają tego uczynić i nawet żyjący mój ojciec nie może ich do tego nakłonić,gdyż jest z tego powodu szykanowany, a ma już 87 lat. W 2008 roku wniosłam sprawę o nabycie spadku, w skład którego weszły tylko pozostałe grunty rolne. Sąd przyznał mnie, siostrze i mojemu ojcu po 1/3 części. Ojciec chce się zrzec swojej części na moją korzyść, ale siostra nie. Czuję się pokrzywdzona, gdyż siostra w rezultacie otrzymała spadek i służebność w domu podarowanym przez moich rodziców jej córce. Czy mogę wystąpić z wnioskiem o zachowek?"
Odpowiedź prawnika: Uzupełnienie zachowku
Zasadniczo nie ma przeszkód aby dochodziła Pani sumy koniecznej do uzupełnienia zachowku (zachowek to kwota pieniężna) od siostrzenicy, pod warunkiem jednak, iż wartość części nieruchomości, jaką Pani otrzymała, jest mniejsza niż wartość zachowku, jaki powinna Pani otrzymać w związku ze śmiercią matki.
Wszelkie darowizny dokonane przez spadkodawcę w terminie 10 lat, licząc wstecz od dnia otwarcia spadku, na rzecz osób nie będących spadkobiercami, dolicza się do spadku obliczając należny spadkodawcy zachowek. Osobami, które w pierwszej kolejności są zobowiązane do wypłaty zachowku są spadkobiercy, jeśli jednak osoba uprawniona do zachowku nie może otrzymać od spadkobierców sumy koniecznej na uzupełnienie zachowku, może skierować swoje roszczenie do tego, kto został obdarowany.
Zgodnie z przepisem art. 1000 § 1 kc, jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Z powyższego wynika, że w przypadku dziedziczenia ustawowego i dokonania znacznej darowizny na rzecz osoby nie będącej spadkobiercą, ma Pani możliwość dochodzenia sumy niezbędnej do uzupełnienia zachowku. W związku z tym, konieczne będzie ustalenie wysokości pełnej masy spadkowej po matce (wraz z dokonaną darowizną), a następnie obliczenie tej wartości spadku, który otrzymałaby Pani gdyby nie została dokonana darowizna. Zachowek wynosi połowę tej sumy – chyba, że jest Pani trwale niezdolna do pracy (w takim przypadku zachowek będzie wynosił 2/3 tej sumy). Jeżeli wartość udziału w nieruchomości, którą otrzymała Pani po matce jest niższa niż wartość zachowku, może się Pani domagać od obdarowanej – czyli siostrzenicy – sumy niezbędnej do uzupełnienia zachowku.
Należy podkreślić, iż skoro przedmiot darowizny (dom i działka) były wspólnością matki i ojca, dla obliczania masy spadkowej po matce wliczeniu będzie podlegała wyłącznie połowa tego majątku (czyli ta część, która pozostała po matce).
Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Prosimy także o zapoznanie się z następującymi materiałami:
-
Zachowek - kto jest uprawniony i w jaki sposób to uprawnienie jest realizowane?,
-
Zachowek od obdarowanego (jak długo skuteczne jest roszczenie o niego) - opinia prawna,
-
Czy przedmiot darowizny ma znaczenie dla obliczenia zachowku? - opinia prawna,
Na marginesie należy wskazać, iż jeśli Pani nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej i nie ma możliwości ustalenia służebności za wynagrodzeniem przez nieruchomości sąsiednie, istnieje możliwość ustanowienia służebności drogowej na drodze sądowej.
Grzegorz Pawelec
Adwokat
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?