Wyłączenie sędziego w postępowaniu karnym

Odpowiedź prawnika: Wyłączenie sędziego w postępowaniu karnym

 Sędzia może być wyłączony z udziału w sprawie z mocy prawa (na podstawie okoliczności wymienionych w art. 40 §1 kodeksu postępowania karnego) lub gdy istnieje okoliczność, która mogłaby wywoływać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. W drugim przypadku, wyłączenie sędziego następuje z urzędu lub na wniosek strony, złożony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego (chyba, że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu). Składając wniosek o wyłączenie sędziego, strona domagająca się wyłączenia powinna wskazać na rozsądny powód, zdolny wzbudzić wątpliwości co do bezstronności konkretnego sędziego. Samo subiektywne przeświadczenie strony o uprzedzeniu do niej sędziego nie wystarcza. Musi ono opierać się na poważnych podstawach, obiektywnie stwierdzających warunki, które spowodowały utratę zaufania co do bezstronności tego sędziego. Trudno zatem z tej perspektywy ocenić czy wdanie się w zatarg słowny z sędzią stanowi podstawę do wnioskowania o jego wyłączenie. Wydaje się, że zatarg taki nie rodzi wątpliwości co do bezstronności sędziego. Należy jednak odnieść się do konkretnego przypadku, zwrócić uwagę na zachowanie strony i przede wszystkim reakcję sędziego na to zachowanie. Jeśli postępowanie sędziego wyraźnie wykazuje brak bezstronności, czy negatywny stosunek do strony postępowania, złożenie wniosku o wyłączenie sędziego mogłoby być uzasadnione. W takiej sytuacji, wniosek o wyłączenie sędziego mógłby być złożony w terminie późniejszym niż rozpoczęcie przewodu sądowego.

Wniosek taki jest rozpatrywany przez sąd przed którym toczy się postępowanie. W składzie orzekającym w kwestii wyłączenia nie może brać udziału sędzia, którego dotyczy wyłączenie. W razie niemożności utworzenia takiego składu sądu, w kwestii wyłączenia orzeka sąd wyższego rzędu. Ustawa nie przewiduje na postanowienie w tej sprawie zażalenia.  Takie postanowienie nie zamyka drogi do wydania wyroku, na który następnie można złożyć apelację, w której możliwe jest podniesienie zarzutów co do bezstronności sędziego.