Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej

Odpowiedź prawnika: Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej powoduje szereg konsekwencji na gruncie prawnym i podatkowym, w tym w szczególności należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

1) Istotne jest, by po wystąpieniu wspólnika w spółce nadal pozostało co najmniej dwóch wspólników. W przeciwnym razie spółka przestałaby istnieć (por. wyrok NSA z 28 października 1998 r., SA/Bk 1347/97). Pozostali wspólnicy mogą po wystąpienia wspólnika zmienić np. aneksem umowę spółki, określając na nowo skład spółki, udziały w zysku etc.

2) W spółkach prowadzących ewidencję w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów niezbędne jest sporządzenie spisu z natury (remanentu). Zgodnie z § 27 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia tej księgi podatnicy mają obowiązek sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów, surowców itd., również w razie zmiany wspólnika i zmiany proporcji udziałów w spółce. Remanent pozwala na zamknięcie dotychczasowego okresu rozliczeniowego i otwarcie nowego, w którym będą miały zastosowanie nowe zasady podziału dochodów i kosztów. Pamiętać należy, iż o zamiarze sporządzenia remanentu należy zawiadomić urząd skarbowy w ciągu 7 dni przed datą przystąpienia do spisu.

3) Jeżeli występujący wspólnik nie będzie on kontynuował prowadzenia działalności samodzielnie lub w ramach innej spółki cywilnej, to zdaniem organów podatkowych ma on obowiązek zapłacenia 10-procentowego zryczałtowanego podatku od dochodu z remanentu likwidacyjnego (art. 44 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Remanent sporządzony na dzień wystąpienia ze spółki będzie dla tego wspólnika jednocześnie remanentem likwidacyjnym.

Do przypadającej na niego wartości tego remanentu należy zastosować taki wskaźnik udziału dochodu w przychodzie, jaki wystąpił za ostatnie trzy miesiące prowadzenia działalności. Jeśli dochód w tym okresie nie wystąpił, bierze się pod uwagę wysokość tego wskaźnika w roku poprzedzającym likwidację działalności (wystąpienie ze spółki). Od tak ustalonego dochodu należy obliczyć podatek i odprowadzić na konto urzędu skarbowego w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc prowadzenia działalności gospodarczej.

4) Zmiany wśród wspólników nie mają wpływu na sposób opodatkowania i tryb rozliczenia spółki z VAT. Podatnikiem VAT jest spółka jako całość, a nie poszczególni wspólnicy. Jeśli nazwisko występującego ze spółki wspólnika znajduje się w nazwie spółki, trzeba pamiętać o aktualizacji zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R). Oczywiście konieczna będzie też aktualizacja NIP.

5) Kwestię sposobu wzajemnych rozliczeń w sytuacji odejścia wspólnika ze spółki (zwrotu wniesionego przez niego wkład oraz wypłaty odpowiedniej część wartości wspólnego majątku) reguluje art. 871 kodeksu cywilnego. Ustępujący wspólnik powinien otrzymać z powrotem w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, a ponadto pozostali wspólnicy powinni mu wypłacić wartość jego wkładu oznaczonego w umowie spółki oraz taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w jakim występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Wspólnicy mogą się umówić, że zamiast wypłaty pieniędzy wspólnik otrzyma świadczenia w naturze. Zatem nie ma konieczności zwrotu np. środków trwałych spółki występującemu wspólnikowi, czy „przenoszenia” ich własności na spółkę.

6) Czynność wycofania wkładów i zwrotu części majątku wspólnikowi występującemu ze spółki nie jest objęta podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jak wyjaśniła Izba Skarbowa w Gdańsku w piśmie z 18 listopada 2004 r. (PO/005-0052/04), czynności te nie skutkują zmianą umowy powodującą podwyższenie podstawy opodatkowania, nie mają także cech sprzedaży.