Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Instytucja ubezwłasnowolnienia zostanie zlikwidowana najpóźniej do końca 2025 roku. W jej miejsce wprowadzony zostanie model wspieranego podejmowania decyzji z nowymi instrumentami prawnymi: kuratorami wspierającymi, kuratorami reprezentującymi oraz pełnomocnictwami rejestrowanymi.
Obecne rozwiązania prawne (do końca 2025 roku)
Aktualnie w polskim systemie prawnym istnieją trzy główne sposoby zapewnienia pomocy osobie dorosłej, która nie może samodzielnie prowadzić swoich spraw:
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Podstawa prawna: art. 13 Kodeksu cywilnego
Kiedy: Gdy osoba wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem
Skutek: Pozbawienie zdolności do czynności prawnych, ustanowienie opiekuna
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Podstawa prawna: art. 16 Kodeksu cywilnego
Kiedy: Gdy stan osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc w prowadzeniu spraw
Skutek: Ograniczenie zdolności do czynności prawnych, ustanowienie kuratora
Kurator dla osoby niepełnosprawnej
Podstawa prawna: art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Kiedy: Przy niepełnosprawności fizycznej, gdy nie występują zaburzenia psychiczne
Skutek: Wsparcie przy zachowaniu pełnej zdolności do czynności prawnych
Procedura ubezwłasnowolnienia - krok po kroku
Krok 1: Ocena przesłanek
Ustal, czy stan zdrowia osoby uzasadnia ubezwłasnowolnienie. Kluczowe są względy medyczne - choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia psychiczne.
Krok 2: Przygotowanie dokumentacji
Zbierz niezbędne dokumenty: odpis skrócony aktu urodzenia osoby ubezwłasnowalnianej, dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia, inne dokumenty uzasadniające potrzebę ubezwłasnowolnienia.
Krok 3: Złożenie wniosku
Wniosek składa się do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubezwłasnowalnianej. Opłata stała wynosi 40 zł.
Krok 4: Postępowanie sądowe
Sąd przeprowadzi postępowanie z udziałem biegłych lekarzy i psychologów. Może ustanowić doradcę tymczasowego dla osoby ubezwłasnowalnianej.
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Zgodnie z art. 545 Kodeksu postępowania cywilnego, wniosek może złożyć:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek
- krewni w linii prostej oraz rodzeństwo (jeżeli osoba nie ma przedstawiciela ustawowego)
- przedstawiciel ustawowy
- prokurator
Wzór wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite
miejscowość, data
Do
Sądu Okręgowego
Wydział Cywilny
w ?.................
Wnioskodawca: ?...............................................
Uczestnicy:
1) ?................................................................
2) ?................................................................
WNIOSEK
o ubezwłasnowolnienie całkowite
Wnoszę o ubezwłasnowolnienie całkowite ?........................,
urodzonego/ej dnia................ w ?...........................,
syna/córki ......................................,
zamieszkałego/ej w....................
UZASADNIENIE
Mój ojciec/matka urodził/a się dnia ?..... w ?..................,
jako syn/córka................
Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia
Od ?...................................... zaczął/a okazywać objawy choroby
?............................... Aktualnie przebywa ?..........................................
Obecnie stan jego/jej zdrowia uległ ponownie pogorszeniu.
Nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem,
trudno się z nim/nią porozumieć.
Dowód: dokumentacja medyczna
(opis spraw jakie wymaga załatwienia przez opiekuna)
Dlatego konieczne jest ubezwłasnowolnienie ?...........................
podpis
Załączniki:
1) odpis skrócony aktu urodzenia,
2) dokumentacja medyczna,
3) ?........................................,
4) odpisy wniosku i załączników.
Nadchodzące zmiany - nowy system wsparcia (2025-2026)
Rewolucyjne zmiany w prawie
Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje nowelizację Kodeksu cywilnego, która zlikwiduje instytucję ubezwłasnowolnienia. Projekt ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kwartale 2025 roku, a wejść w życie najpóźniej do końca 2025 roku.
Nowe instrumenty prawne:
Kurator wspierający
Dla osób wymagających lżejszej formy wsparcia. Pomaga w podejmowaniu decyzji, ale osoba zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych.
Kurator reprezentujący
Dla osób wymagających intensywniejszej pomocy. Może działać w imieniu osoby potrzebującej wsparcia w określonym przez sąd zakresie.
Pełnomocnictwo rejestrowe
Instrument prewencyjny - osoba może z wyprzedzeniem ustanowić pełnomocnika na wypadek przyszłej niepełnosprawności (np. demencji).
Kluczowe zmiany:
- Kuratorzy będą wyznaczani na okres nie dłuższy niż 5 lat
- Możliwe będzie ponowne ustanowienie kuratora
- Sąd będzie określał dokładny zakres uprawnień kuratora
- Wszystkie osoby ubezwłasnowolnione odzyskają zdolność do czynności prawnych
- Nowy system będzie zgodny z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami
Alternatywne rozwiązania dostępne już dziś
Kurator dla osoby niepełnosprawnej
Jeżeli stan ojca wynika z przyczyn fizycznych (nie psychicznych), można rozważyć ustanowienie kuratora na podstawie art. 183 k.r.o. Osoba zachowuje wówczas pełną zdolność do czynności prawnych, a kurator jedynie wspiera ją w prowadzeniu spraw.
Zalety kurateli dla osoby niepełnosprawnej:
- Szybsza procedura
- Zachowanie godności osoby wspieranej
- Możliwość uchylenia na żądanie osoby niepełnosprawnej
- Zakres pomocy określany indywidualnie
Praktyczne wskazówki
Przed złożeniem wniosku:
- Zasięgnij opinii lekarza o stanie zdrowia ojca
- Rozważ wszystkie dostępne opcje
- W przypadku wątpliwości skonsultuj się z prawnikiem
- Przemyśl, czy nie warto poczekać na nowe przepisy
Koszty postępowania:
- Opłata sądowa: 40 zł
- Koszty dokumentacji medycznej
- Ewentualne koszty obsługi prawnej
- Wynagrodzenie dla opiekuna (opcjonalne)
Podsumowanie
W obecnej sytuacji prawnej ustanowienie opieki prawnej dla chorego ojca wymaga najpierw ubezwłasnowolnienia. Jednak nadchodzące zmiany prawne wprowadzą znacznie bardziej elastyczne i przyjazne rozwiązania. Warto rozważyć poczekanie na nowe przepisy, szczególnie jeśli sytuacja nie wymaga natychmiastowego działania.
Ważne: Ze względu na planowane zmiany prawne, przed złożeniem wniosku o ubezwłasnowolnienie warto skonsultować się z prawnikiem lub poczekać na wejście w życie nowych przepisów, które będą bardziej przyjazne dla osób potrzebujących wsparcia.