Jak zostać opiekunem prawnym chorej osoby dorosłej

Pytanie klienta:

""Bardzo proszę Państwa o pomoc. Potrzebuję wzoru wniosku o ustanowienie opiekuna prawnego. Mój tato jest po ciężkiej chorobie, prawie w ogóle nie ma z nim kontaktu. Chciałbym zostać jego opiekunem prawnym, do załatwienia spraw związanych z jego leczeniem. Czekam na Państwa pomoc.""

Odpowiedź prawnika:

UWAGA - Nadchodzące zmiany prawne!

Instytucja ubezwłasnowolnienia zostanie zlikwidowana najpóźniej do końca 2025 roku. W jej miejsce wprowadzony zostanie model wspieranego podejmowania decyzji z nowymi instrumentami prawnymi: kuratorami wspierającymi, kuratorami reprezentującymi oraz pełnomocnictwami rejestrowanymi.

Obecne rozwiązania prawne (do końca 2025 roku)

Aktualnie w polskim systemie prawnym istnieją trzy główne sposoby zapewnienia pomocy osobie dorosłej, która nie może samodzielnie prowadzić swoich spraw:

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Podstawa prawna: art. 13 Kodeksu cywilnego

Kiedy: Gdy osoba wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem

Skutek: Pozbawienie zdolności do czynności prawnych, ustanowienie opiekuna

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Podstawa prawna: art. 16 Kodeksu cywilnego

Kiedy: Gdy stan osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale potrzebna jest pomoc w prowadzeniu spraw

Skutek: Ograniczenie zdolności do czynności prawnych, ustanowienie kuratora

Kurator dla osoby niepełnosprawnej

Podstawa prawna: art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Kiedy: Przy niepełnosprawności fizycznej, gdy nie występują zaburzenia psychiczne

Skutek: Wsparcie przy zachowaniu pełnej zdolności do czynności prawnych

Procedura ubezwłasnowolnienia - krok po kroku

Krok 1: Ocena przesłanek

Ustal, czy stan zdrowia osoby uzasadnia ubezwłasnowolnienie. Kluczowe są względy medyczne - choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia psychiczne. 

Krok 2: Przygotowanie dokumentacji

Zbierz niezbędne dokumenty: odpis skrócony aktu urodzenia osoby ubezwłasnowalnianej, dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia, inne dokumenty uzasadniające potrzebę ubezwłasnowolnienia.

Krok 3: Złożenie wniosku

Wniosek składa się do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubezwłasnowalnianej. Opłata stała wynosi 40 zł.

Krok 4: Postępowanie sądowe

Sąd przeprowadzi postępowanie z udziałem biegłych lekarzy i psychologów. Może ustanowić doradcę tymczasowego dla osoby ubezwłasnowalnianej.

Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Zgodnie z art. 545 Kodeksu postępowania cywilnego, wniosek może złożyć:

  • małżonek osoby, której dotyczy wniosek
  • krewni w linii prostej oraz rodzeństwo (jeżeli osoba nie ma przedstawiciela ustawowego)
  • przedstawiciel ustawowy
  • prokurator

Wzór wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite

miejscowość, data

Do
Sądu Okręgowego
Wydział Cywilny
w ?.................

Wnioskodawca: ?...............................................

Uczestnicy:
1) ?................................................................
2) ?................................................................

WNIOSEK
o ubezwłasnowolnienie całkowite

Wnoszę o ubezwłasnowolnienie całkowite ?........................, 
urodzonego/ej dnia................ w ?..........................., 
syna/córki ......................................, 
zamieszkałego/ej w....................

UZASADNIENIE

Mój ojciec/matka urodził/a się dnia ?..... w ?.................., 
jako syn/córka................

Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia

Od ?...................................... zaczął/a okazywać objawy choroby
?............................... Aktualnie przebywa ?.......................................... 
Obecnie stan jego/jej zdrowia uległ ponownie pogorszeniu. 
Nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, 
trudno się z nim/nią porozumieć.

Dowód: dokumentacja medyczna

(opis spraw jakie wymaga załatwienia przez opiekuna)

Dlatego konieczne jest ubezwłasnowolnienie ?...........................

podpis

Załączniki:
1) odpis skrócony aktu urodzenia,
2) dokumentacja medyczna,
3) ?........................................,
4) odpisy wniosku i załączników.
            

Nadchodzące zmiany - nowy system wsparcia (2025-2026)

Rewolucyjne zmiany w prawie

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje nowelizację Kodeksu cywilnego, która zlikwiduje instytucję ubezwłasnowolnienia. Projekt ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kwartale 2025 roku, a wejść w życie najpóźniej do końca 2025 roku.

Nowe instrumenty prawne:

Kurator wspierający

Dla osób wymagających lżejszej formy wsparcia. Pomaga w podejmowaniu decyzji, ale osoba zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych.

Kurator reprezentujący

Dla osób wymagających intensywniejszej pomocy. Może działać w imieniu osoby potrzebującej wsparcia w określonym przez sąd zakresie.

Pełnomocnictwo rejestrowe

Instrument prewencyjny - osoba może z wyprzedzeniem ustanowić pełnomocnika na wypadek przyszłej niepełnosprawności (np. demencji).

Kluczowe zmiany:

  • Kuratorzy będą wyznaczani na okres nie dłuższy niż 5 lat
  • Możliwe będzie ponowne ustanowienie kuratora
  • Sąd będzie określał dokładny zakres uprawnień kuratora
  • Wszystkie osoby ubezwłasnowolnione odzyskają zdolność do czynności prawnych
  • Nowy system będzie zgodny z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami

Alternatywne rozwiązania dostępne już dziś

Kurator dla osoby niepełnosprawnej

Jeżeli stan ojca wynika z przyczyn fizycznych (nie psychicznych), można rozważyć ustanowienie kuratora na podstawie art. 183 k.r.o. Osoba zachowuje wówczas pełną zdolność do czynności prawnych, a kurator jedynie wspiera ją w prowadzeniu spraw.

Zalety kurateli dla osoby niepełnosprawnej:

  • Szybsza procedura
  • Zachowanie godności osoby wspieranej
  • Możliwość uchylenia na żądanie osoby niepełnosprawnej
  • Zakres pomocy określany indywidualnie

Praktyczne wskazówki

Przed złożeniem wniosku:

  • Zasięgnij opinii lekarza o stanie zdrowia ojca
  • Rozważ wszystkie dostępne opcje
  • W przypadku wątpliwości skonsultuj się z prawnikiem
  • Przemyśl, czy nie warto poczekać na nowe przepisy

Koszty postępowania:

  • Opłata sądowa: 40 zł
  • Koszty dokumentacji medycznej
  • Ewentualne koszty obsługi prawnej
  • Wynagrodzenie dla opiekuna (opcjonalne)

Podsumowanie

W obecnej sytuacji prawnej ustanowienie opieki prawnej dla chorego ojca wymaga najpierw ubezwłasnowolnienia. Jednak nadchodzące zmiany prawne wprowadzą znacznie bardziej elastyczne i przyjazne rozwiązania. Warto rozważyć poczekanie na nowe przepisy, szczególnie jeśli sytuacja nie wymaga natychmiastowego działania.

Ważne: Ze względu na planowane zmiany prawne, przed złożeniem wniosku o ubezwłasnowolnienie warto skonsultować się z prawnikiem lub poczekać na wejście w życie nowych przepisów, które będą bardziej przyjazne dla osób potrzebujących wsparcia.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.