Zakup udziałów w sp. z o.o. przez spółkę akcyjną

Odpowiedź prawnika: Zakup udziałów w sp. z o.o. przez spółkę akcyjną

Przed zagadnieniami podatkowymi należy wskazać, iż umowa o zbycie udziałów powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 Kodeksu spółek handlowych). Zbycie udziału może być uzależnione od zgody spółki albo też w inny sposób ograniczone w jej umowie (art. 182 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Jeżeli umowa spółki przykładowo uzależnia zbycie udziału od zgody spółki to - w braku odmiennych postanowień umowy - zgody udziela zarząd (art. 182 § 3 Kodeksu spółek handlowych) w formie pisemnej. W praktyce jest to częsty sposób zapobiegania przez spółkę przechodzeniu udziałów na osoby trzecie. Skutecznie zawarta między stronami (kupującym i sprzedającym udziały) umowa, nie staje się automatycznie skuteczna wobec spółki i osób trzecich. Przejście udziału staje się skuteczne wobec spółki dopiero od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych, zawiadomienia o tym wraz z dowodem dokonania czynności, czyli umową zbycia (art. 187 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Do czasu, gdy spółka nie dowie się o dokonanej czynności (nowym nabywcy) - udziałowcem będzie dla niej ta osoba, która figuruje w prowadzonej przez zarząd spółki księdze udziałów, czyli nadal zbywca udziału. Do chwili skutecznego zawiadomienia spółki o zbyciu udziału, nabywca nie będzie mógł więc wykonywać żadnych uprawnień związanych z udziałem (np. prawa głosu czy indywidualnej kontroli działalności spółki). Wobec osób trzecich przeniesienie udziału staje się skuteczne z chwilą ujawnienia tego faktu w rejestrze. Dlatego zbycie/nabycie udziałów należy zgłosić do Krajowego Rejestru Sądowego na odpowiednim formularzu i z właściwymi załącznikami.

Stosownie do art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), podatkowi podlegają między innymi umowy sprzedaży rzeczy i praw majątkowych. Prawami majątkowymi, których sprzedaż będzie podlegała opodatkowaniu PCC, są również udziały w spółce kapitałowej (np.  w spółce z o.o.). Stawka podatku od sprzedaży udziałów wynosi 1% ich wartości rynkowej. Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika, np. notariusza (art. 10 ust. 1 ustawy).

Obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obu stronach (art. 5 ustawy). Organ podatkowy może zatem żądać całości lub części świadczenia (uiszczenia należnego podatku) od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zapłacenie podatku przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych, przy czym aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani (zgodnie z art. 91 Ordynacji podatkowej do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych). Zwyczajowo przyjmuje się (i w umowach wskazuje), że PCC płaci Kupujący, jednakże oczywiście nie jest to wiążące dla organów podatkowych.

W przypadku, gdyby sprzedającym udziały byłby podmiot profesjonalnie zajmujący się obrotem udziałami w spółkach kapitałowych, można by rozważać skorzystanie z przewidzianego w ustawie wyłączenia od PCC. W myśl art. 2 pkt 4 tej ustawy nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego. Oznacza to, że dla wyłączenia obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu konkretnej czynności niezbędne jest, aby czynność taka podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT lub była z niego zwolniona. Należy tu wskazać chociażby interpretację jednego z organów podatkowych, który stwierdził, iż jeżeli zakup i sprzedaż akcji, udziałów, obligacji i innych papierów wartościowych przez spółkę mieści się w zakresie czynności pośrednictwa finansowego i nie mają do niej zastosowania wyłączenia wymienione w poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy, to opisana czynność jest zwolniona z podatku od towarów i usług, a zgodnie z art. 2 pkt 4 ww. ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie podlega temu podatkowi (tak: Informacja Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z dnia 28 września 2004 r., 1MUS-1471/DC/436/10/04/HB).

Jeżeli natomiast sprzedającym jest osoba fizyczna, która nie jest podatnikiem VAT (chociażby zwolnionym z VAT z tytułu tej transakcji), to umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. będzie podlegała podatkowi od czynności cywilnoprawnych.