Zaoczne złożenie zeznań

Odpowiedź prawnika: Zaoczne złożenie zeznań

Przepisy kodeksu postępowania karnego nakładają na osobę występującą w sprawie w charakterze świadka obowiązek stawienia się przed organem wzywającym i złożenia zeznań. Co więcej świadek ma obowiązek pozostawać w dyspozycji sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze aż do momentu zwolnienia go przez te podmioty.

Świadek może być przesłuchany w miejscu swojego pobytu jeśli nie może stawić się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody. Wydaje się, że są to jedyne okoliczności, ze względu na które świadek mógłby być zwolniony z obowiązku stawienia się na wezwanie właściwego organu. Sam świadek oczywiście może wystąpić z wnioskiem o zmianę terminu przesłuchania, podając powody, dla których przesłuchanie miałoby się odbyć w innym terminie. Powodami takimi mogą być przykładowo szkolenie zawodowe, przebywanie na urlopie itp. Przyczyny przesunięcia przesłuchania nie powinny być błahe, a także wynikać po prostu z braku chęci stawienia się w danym dniu do prokuratury czy do sądu. W przeciwnym wypadku organ, który wezwał świadka może uznać jego nieobecność za nieusprawiedliwioną. Wiąże się to z konsekwencjami, jakie wprowadza art. 285 kodeksu postępowania karnego. Jeśli świadek nie stawi się bez należytego usprawiedliwienia na wezwanie, to można na niego nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 tys. zł. Taka sama kara jest przewidziana w sytuacji, gdy świadek bez zezwolenia organu wydali się z miejsca czynności przed ich zakończeniem. Jednocześnie jeśli zaistnieją podstawy określone w art. 285 kpk można świadka zatrzymać i przymusowo doprowadzić. Najczęściej stosowana jest praktyka, że świadek jest dwukrotnie wzywany na przesłuchanie, a po trzeciej bezskutecznej próbie zarządza się jego doprowadzenie. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by zatrzymać świadka już po pierwszej nieobecności na przesłuchaniu.

Do kwestii złożenia zeznań w formie pisemnej przez świadka, bez względu na potwierdzenie notarialne, należy się odnieść negatywnie. Zgodnie z art. 143 § 1 pkt. 2 kpk przesłuchanie świadka wymaga sporządzenia protokołu. Ponadto z art. 174 kpk płynie zakaz zastępowania zeznań świadków treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Może Pan w procesie składać prywatne pisma, notatki itp.

zawierające Pana wypowiedzi, spostrzeżenia lub wyjaśnienia w myśl art. 393 § 3 kpk, ale nie mogą one być odpowiedzią na wezwanie do złożenia zeznań. W pełni uzasadniony jest więc pogląd, że wszelkiego rodzaju pisma i zapiski, mające zastąpić zeznania świadka (...) złożone poza rozprawą nie w formie protokołu i bez gwarancji swobodnej wypowiedzi oraz możliwości wyjaśnienia sprzeczności nie mają waloru dowodowego i nie mogą zastępować dowodu (...) z zeznań świadka (Prusak Feliks „Komentarz do kodeksu postępowania karnego" Warszawa 1999 Wydawnictwo Prawnicze (wydanie I) ss. 1812). Inne zagadnienie, które stoi na przeszkodzie składaniu zeznań przez świadków w formie sporządzonych przez nich listów ma charakter bardziej praktyczny. Art. 171 § 2 kpk stanowi, że oprócz organu przesłuchującego prawo zadawania pytań świadkom przysługuje stronom, obrońcom, pełnomocnikom, biegłym oraz podmiotowi zobowiązanemu do wydania uzyskanej korzyści majątkowej. Pytania Panu, jako świadkowi, mogą zadawać oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciel prywatny, pełnomocnik oskarżyciela prywatnego, powód cywilny, pełnomocnik powoda cywilnego, biegły, podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej, obrońca, oskarżony, członkowie składu orzekającego - ci ostatni swoje pytania dodatkowe zadają poza kolejnością. Co więcej z art. 315 kpk wynika możliwość składania przez podejrzanego, pokrzywdzonego oraz ich obrońców i pełnomocników wniosków o dokonanie czynności śledztwa (i analogicznie dochodzenia na podstawie art. 325a § 2 kpk). Stronie przysługuje bezwarunkowe prawo do wzięcia udziału w przedsięwziętej czynności, jeżeli tego zażąda. Wniosek o przesłuchanie w charakterze świadka mógłby być oddalony tylko wtedy, jeśli zachodziłyby przyczyny określone w art. 170 § 1 kpk.

Reasumując, może Pan wnioskować do sądu o zmianę terminu przesłuchania. Sąd właściwie powinien przychylić się do takiej prośby, ale wskazanie mało przekonywujących przyczyn może skutkować uznaniem, że świadek nie stawił się na wezwanie bez usprawiedliwienia. Nie może Pan natomiast złożyć zeznań w formie pisma skierowanego do sądu z uwagi na pozbawienie uprawnionych podmiotów prawa do zadawania pytań. Po drugie, aby złożyć zeznania musi Pan znać treść pytań jakie będą do Pana kierowane w toku postępowania i nie jest dopuszczalne niejako „przewidzenie" przez świadka jakie pytania mogą paść i odpowiedzenie na nie w formie pisemnej właściwemu organowi.