Zmiana warunków pracy i płacy a związki zawodowe

Odpowiedź prawnika: Zmiana warunków pracy i płacy a związki zawodowe

Zasadniczo kwestię tę reguluje Ustawa o związkach zawodowych, dalej u.z.z.. I tak pracodawca, który zamierza zmienić jednostronnie warunki pracy lub płacy na niekorzyść pracowników pełniących funkcje w związkach zawodowych, powinien uzyskać na to zgodę zarządu zakładowej organizacji związkowej. Obowiązek ten ciąży na pracodawcy w przypadku wypowiedzenia warunków pracy lub płacy:

- imiennie wskazanym członkom zarządu zakładowej organizacji związkowej,

- imiennie wskazanym innym pracownikom, będącym członkami zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 32 ust. 1 u.z.z.),

- imiennie wskazanym członkom komitetu założycielskiego (art. 32 ust. 7 u.z.z.),

- pracownikom pełniącym z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystającym u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy (art. 32 ust. 9 u.z.z.). Tym samym zmiana warunków pracy lub płacy w stosunku do wskazanych wyżej pracowników wymaga zgody związków zawodowych. Brak zgody uniemożliwia działanie pracodawcy.

W odniesieniu natomiast do pracowników, którzy nie są członkami organów związku zawodowego (nie przysługuje im ochrona szczególna) zastosowanie znajdzie art. 30 ust. 1 i 2 u.z.z. Zgodnie z tymi przepisami w zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy swych członków. Natomiast pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związku, jeżeli wybrana przez niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na obronę jego praw pracowniczych. Jeżeli wiec pracownik nie zrzeszony złoży wniosek do organizacji związkowej o ochronę w sprawach indywidualnych, związek zawodowy może (nie jest zobowiązany) podjąć stosowne kroki. I tak zgodnie z art. 38 Kodeksu pracy, dalej k.p., o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nie określony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Natomiast zgodnie z art. 42 par. 1 k.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Tym samym pracodawca winien zawiadomić na piśmie właściwą organizację związkową i jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Warto podkreślić, że powyższe uprawnienia mają jedynie charakter konsultacyjny a nie stanowiący. Pracodawca może, ale nie musi, wziąć pod uwagę zastrzeżeń związku zawodowego.

Pracodawca zanim dokona czynności, która wymaga konsultacji obowiązany jest zwrócić się do funkcjonujących w zakładzie pracy organizacji związkowych o informacje czy dany pracownik objęty jest ochroną którejś z nich. Jeżeli natomiast pracownik nie jest członkiem związku zawodowego, ale złoży wniosek o ochronę w sprawach indywidualnych (w odniesieniu do wypowiedzenia zmieniającego), właściwa organizacja związkowa winna poinformować pracodawcę o fakcie objęcia ochroną danego pracownika. Przyjmuje się bowiem, że raz udzielona informacja może być przez związek uzupełniana lub korygowana wtedy, gdy ulega rozszerzeniu lub zmniejszeniu liczba pracowników objętych ochroną związku. Może ona być uzupełniana lub korygowana z inicjatywy związku w każdym czasie. Pracodawca natomiast nie ma obowiązku zwracania się do zakładowej organizacji związkowej o uzupełnienie lub skorygowanie otrzymanej wcześniej informacji.

Warto dodać na koniec, że pracodawca może ominąć powyższe obowiązki jeżeli zmiana warunków pracy lub płacy następuje za porozumieniem stron.