Zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego

Odpowiedź prawnika: Zwolnienie ze służby funkcjonariusza celnego

Funkcjonariusz celny nie jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy. Art. 10 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej (u.S.C.) mówi wprawdzie o mianowaniu, jednak jest on wzorowany na art. 28 ust. 1 ustawy o Policji, co do którego zarówno nauka prawa, jak i orzecznictwo zgodnie uznają, że mówi o stosunku administracyjnoprawnym (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 1991 r., sygn. akt II SA 35/91 oraz K. Rączka [w:] M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2008, a także A. Ossowski, Ustawa o Służbie Celnej. Komentarz, Kraków 2006). W związku z tym, jeżeli ustawa o Służbie Celnej wprost nie stanowi inaczej, przepisów kodeksu pracy nie stosuje się. Art. 43 u.S.C. zawiera jedynie odesłanie do przepisów o ochronie pracy kobiet, a art. 44 u.S.C. mówi o prawie do urlopu. Rozstrzygając problem ochrony pracownika przebywającego na zwolnieniu, należy zatem oprzeć się na przepisach regulujących stosunek służbowy funkcjonariusza celnego.

Art. 26 u.S.C. zawiera katalog przesłanek, które umożliwiają zwolnienie funkcjonariusza celnego ze służby. Zwolnienie na podstawie tych przesłanek jest zatem fakultatywne, pozostawione tzw. uznaniu administracyjnemu (tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 września 2001 r., sygn. akt II SA 1075/01). Wprost o nieobecności na służbie spowodowanej chorobą, trwającej dłużej, niż rok, mówi pkt. 6 tego przepisu. W nauce prawa wskazuje się, że chodzi tu o nieprzerwaną nieobecność spowodowaną tą samą chorobą, a zatem pełnienie służby przynajmniej przez jeden dzień lub zmiana powodu nieobecności wyklucza zwolnienie funkcjonariusza na tej podstawie (A. Ossowski, op. cit.). Nie można tu jednak wykluczyć sytuacji wyjątkowych, gdy np. funkcjonariusz stawia się do służby mimo choroby, by uniknąć zwolnienia. Osobną kwestią jest ewentualne obligatoryjne zwolnienie ze służby w wyniku orzeczenia o trwałej niezdolności do jej pełnienia, względnie z powodu trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pełnienia służby na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli nie ma możliwości pełnienia służby przez funkcjonariusza celnego na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy funkcjonariusz celny odmawia przejścia na takie stanowisko (art. 25 pkt 1 i 11 u.S.C.).

Przepisy nie regulują wprost maksymalnej długości zwolnienia lekarskiego w odniesieniu do funkcjonariuszy celnych.

Sam powrót do pracy po przerwie spowodowanej chorobą nie jest uzależniony od przejścia badań lekarskich. Jednak zgodnie z art. 39 ust. 1 u.S.C., w uzasadnionych wypadkach funkcjonariusz celny może być z urzędu skierowany na badania lekarskie, w celu określenia stanu zdrowia oraz ustalenia zdolności do wykonywania służby. Z kolei w myśl ust. 2 tego przepisu, jeżeli przemawia za tym dobro służby, funkcjonariusz może być poddany, za jego zgodą, badaniom psychofizycznym. Odmowa poddania się badaniom lekarskim, o których mowa w ust. 1, może być samoistną podstawą zwolnienia funkcjonariusza ze służby. Podstawą prawną jest wówczas art. 26 pkt 9 u.S.C.