Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Najważniejsze informacje
Sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu przepisów kodeksu pracy i kodeksu cywilnego. Fakt, że pracownik często nie pracuje w sobotę, wynika z organizacji czasu pracy, a nie z ustawowego charakteru tego dnia.
Status prawny soboty w kodeksie pracy
Zgodnie z art. 151(9) kodeksu pracy, dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Przepis ten odsyła do ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy, która nie stanowi, że soboty są wolne od pracy.
Fakt, że pracownik nie musi pracować w sobotę, zazwyczaj wynika z odpowiedniej konstrukcji czasu pracy. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy czas pracy nie może przekraczać 8 h dziennie i przeciętnie 40 h w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Dni ustawowo wolne
- Niedziele
- Święta określone w ustawie z 1951 r.
- Nie obejmują sobót
Soboty
- Nie są dniami ustawowo wolnymi
- Mogą być dniami roboczymi
- Często wolne z organizacyjnych powodów
Jeżeli więc pracownik pracuje 8 godzin w każdej dobie, to aby nie przekroczyć tygodniowej normy czasu pracy, nie może pracować więcej niż 5 dni w tygodniu. Stąd z reguły dniem, w którym pracownicy nie świadczą pracy jest sobota, mimo że nie stanowi ona dnia wolnego od pracy.
Praca w sobotę - aktualne przepisy 2025
Pracodawca może zlecić pracownikowi pracę w sobotę, nawet jeśli jest to dzień wolny wynikający z rozkładu czasu pracy. W takiej sytuacji stosują się następujące zasady:
Krok 1: Podstawa prawna
Zgodnie z art. 151(11) Kodeksu pracy pracownikowi, który wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy:
1) w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;
2) w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.
Krok 2: Rekompensata
Za pracę w sobotę pracownik może otrzymać wynagrodzenie w wysokości 50% stawki godzinowej lub dodatkowy dzień wolny w tygodniu, w zależności od okoliczności.
Krok 3: Gdy praca przekracza 8 godzin
Za godziny powyżej 8-godzinnej normy dobowej przysługuje dodatek za nadgodziny w wysokości 50%.
Status soboty w postępowaniu cywilnym
W kwestiach terminów dokonywania czynności procesowych kluczowe znaczenie ma art. 115 kodeksu cywilnego, który stanowi: "Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą".
Ważne orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w uchwale Składu Siedmiu Sędziów Izby Cywilnej z dnia 27 kwietnia 2003 r., sygn. akt III CZP 8/03, stwierdził, że sobota nie jest dniem uznanym ustawowo za wolny od pracy w rozumieniu art. 115 k.c. w związku z art. 165 §1 k.p.c. Sąd nadał tej uchwale moc zasady prawnej.
Najnowsze orzecznictwo - uchwała z 2024 roku
W uchwale z dnia 22 maja 2024 r., sygn. akt III CZP 21/23, Sąd Najwyższy potwierdził, że art. 115 k.c. nie ma zastosowania do upływu terminu przedawnienia. Oznacza to, że jeśli termin przedawnienia wypada w sobotę, nie można zwlekać ze złożeniem pozwu do poniedziałku.
Terminy procesowe
- Sobota przedłuża termin na następny dzień roboczy
- Zastosowanie art. 115 k.c.
- Dotyczy składania pism procesowych
Terminy przedawnienia
- Sobota NIE przedłuża terminu
- Brak zastosowania art. 115 k.c.
- Wymaga działania w sobotę
Praktyczne konsekwencje
Status prawny soboty ma praktyczne znaczenie w różnych obszarach:
W prawie pracy:
- Sobota może być normalnym dniem pracy zgodnie z harmonogramem
- Praca w "wolną" sobotę wymaga rekompensaty
- Nie ma automatycznego prawa do wolnej soboty
W postępowaniu sądowym:
- Terminy procesowe kończące się w sobotę przechodzą na poniedziałek
- Terminy przedawnienia kończące się w sobotę NIE przechodzą na poniedziałek
- Sądy są nieczynne w soboty (kwestia organizacyjna, nie prawna)
Podstawa prawna "wolnych sobót"
Odpowiadając na pytanie klienta - nie ma ustawowej podstawy uznania sobót za dni wolne od pracy. Fakt, że wiele instytucji i urzędów nie pracuje w soboty wynika z:
Organizacji czasu pracy
Przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy prowadzi do tego, że sobota staje się dniem wolnym
Przepisów wewnętrznych
Regulaminy pracy, umowy o pracę określają konkretny rozkład czasu pracy
Tradycji i praktyki
Historycznie ukształtowany model 5-dniowego tygodnia pracy
Podsumowanie
Sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, ale w praktyce często funkcjonuje jako dzień wolny ze względu na organizację czasu pracy. W postępowaniu cywilnym sobota traktowana jest jako dzień, który może przedłużać terminy procesowe, ale nie dotyczy to terminów przedawnienia. Status prawny soboty wynika z przepisów o czasie pracy, a nie z ustawowego uznania jej za dzień wolny.