Jak uniknąć odpowiedzialności za długi siostry?
Pytanie:
"Odkąd pamiętam z moją siostrą zawsze były problemy. Jeszcze jak mieszkała z nami we wspólnym mieszkaniu, zaciągała kredyty na swoje zachcianki. Część zobowiązań spłacała, cześć musiała spłacać moi rodzice. Rok temu, wyszła za mąż i zamieszkała w raz z mężem w wynajmowanym mieszkaniu. Niestety na adres moich rodziców nadal przychodzą wezwania do zapłaty za zaciągnięte przez nią kredyty. Moja mama nadal je spłaca. Moje pytanie brzmi następująco: w jaki sposób zabezpieczyć się przed długami mojej siostry? Co możemy zrobić żeby w razie kiedy ona w ogóle przestanie płacić zobowiązania? Jak bronić się przed komornikiem? "
Odpowiedź prawnika: Jak uniknąć odpowiedzialności za długi siostry?
Niniejsza opinia prawna została wydana na podstawie przepisów:
- ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jednolity - Dz.U.2014.121)
- ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity - Dz.U.2014.101 z późn. zm.),
- ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jednolity - Dz.U.2006.139.993).
W polskim prawie generalną zasadą jest, iż za zobowiązania odpowiada ten, kto je zaciągnął. Sytuacje, kiedy za cudzy dług odpowiada inna osoba mogą wynikać albo z nałożenia takiego obowiązku przez stosowne przepisy (np. odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich), albo z umów (np. poręczenie za cudzy dług).
Brak przepisu, który nakładałby na rodziców lub rodzeństwo odpowiedzialność za zobowiązania dłużnika. Jeżeli zatem Pan lub rodzice nie zobowiązali się sami, iż spłacać będą zobowiązania Pańskiej siostry (np. zawierając z jej wierzycielami umowę poręczenia), nie odpowiadają Państwo za zaciągnięte przez dłużniczkę zobowiązania, co oznacza, iż wierzyciele Pańskiej siostry nie będą mogli skutecznie domagać się od Państwa spłaty długów siostry.
Jeżeli będą Państwo dziedziczyć po siostrze (co mogłoby mieć miejsce w przypadku, gdyby siostra nie posiadała małżonka i dzieci albo w przypadku powołania Państwa do spadku przez siostrę w testamencie), to w skład spadku wejdą także zobowiązania, które zaciągnęła. Spadek jednak mogliby Państwo odrzucić, albo przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza (tzn. z ograniczeniem odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku). Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w terminie sześciu miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule powołania do dziedziczenia (art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego.) przed sądem lub notariuszem.
Jeżeli przeciwko siostrze zostanie wszczęta egzekucja, to w razie zjawienia się komornika w zajmowanym przez Pana i rodziców mieszkaniu, powinni Państwo oświadczyć, że siostra w nim nie mieszka i nie znajdują się w nim rzeczy będące jej własnością.
Zgodnie bowiem z art. 845 Kodeksu postępowania cywilnego:
Art. 845. § 1. Do egzekucji z ruchomości komornik przystępuje przez ich zajęcie.
§ 2. Zająć można ruchomości dłużnika będące bądź w jego władaniu, bądź we władaniu samego wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika, oraz w wypadkach wskazanych w ustawie. Jednakże w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej dopuszczalne jest zajęcie ruchomości na zasadach przewidzianych w przepisach o egzekucji administracyjnej.
§ 2a. W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych komornik może zająć także ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością.
§ 3. Nie należy zajmować więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokojenia należności i kosztów egzekucyjnych.
Z przepisu tego wynika, że jeśli dana rzecz ruchoma, należąca do Pana lub Pańskich rodziców, znajdowałaby się we władaniu Pańskiej siostry, tzn. gdyby siostra nią faktycznie dysponowała, np. rzecz znajdowałaby się w mieszkaniu, które siostra zajmuje, albo chodziłoby, przykładowo, o pożyczony przez Państwa siostrze samochód itp., komornik mógłby dokonać zajęcia takiej rzeczy. Nie oznaczałoby to oczywiście, że ponoszą Państwo odpowiedzialność za dług siostry, i nie byliby Państwo pozbawieni środków ochrony prawnej.
W szczególności mogliby Państwo wystąpić z powództwem o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji na podstawie art. 841 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż:
Art. 841. § 1. Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.
§ 2. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika.
§ 3. Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.
O ile siostrze nie przysługuje prawo własności do mieszkania lub przedmiotów w nim się znajdujących, nie będzie możliwe prowadzenie z nich egzekucji.
Gdyby zaś postępowanie komornika sprzeczne było z przepisami prawa, mogliby Państwo zaskarżyć jego czynności do sądu, na podstawie art. 767 Kodeksu postępowania cywilnego, w terminie tygodniowym od dokonania czynności.
Nie zachodzi konieczność podejmowania w obecnej Państwa sytuacji żadnych środków w celu uniemożliwienia wierzycielom siostry dochodzenia ich należności od Państwa – jak wspomniano bowiem wyżej, nie mają oni takiego prawa. Należy pamiętać o tym, aby nie poręczać za zobowiązania siostry, gdyby zwróciła się z taka prośbą. Istotne jest także, aby żadne z Państwa nie zawarło wspólnie z siostrą umowy rachunku bankowego, tj. aby nie posiadali Państwo wspólnego rachunku z siostrą. W takim bowiem przypadku, gdyby komornik dokonał zajęcia wspólnego rachunku, mógłby skierować egzekucję do całości udziału siostry w rachunku, nawet, gdyby całość środków została wpłacona na ten rachunek przez inną osobę.
Wymeldowanie siostry z mieszkania zajmowanego przez Pana z rodzicami również nie jest konieczne – fakt, iż osoba zameldowana jest w danym miejscu pobytu nie przesądza o jej prawie do lokalu lub przedmiotów znajdujących się w nim. Oczywiście mogą Państwo tego dokonać dla potwierdzenia faktu, iż siostra nie zamieszkuje w ww. lokalu, poprzez złożenie do organu gminy właściwego wniosku, na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. W świetle treści tego przepisu organ gminy wydaje na wniosek właściciela lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.
Pamiętać również należy, iż długi siostry nie będą mogły być skutecznie dochodzone z majątku należącego do Pana lub rodziców, dopóki majątek ten jest Państwa własnością. Natomiast w przypadku, gdyby siostra odziedziczyła po kimś z Państwa majątek, wierzyciele mogliby domagać się zaspokojenia z udziału siostry w spadku. Udział siostry w spadku wszedłby bowiem w skład jej majątku. Warto zatem zastanowić się nad uregulowaniem na przyszłość spraw spadkowych, np. poprzez sporządzenie testamentu.