Podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową

Pytanie:

Odpowiedź prawnika: Podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową

Zgodnie z art. 46 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową jest przeprowadzany według przepisów o dziale spadku. Przepisy te są usytuowane w Księdze drugiej - Postępowanie nieprocesowe, Tytule II, Dziale IV, Rozdziale 9 kodeksu postępowania cywilnego (art. 680-689 kpc). Posiłkowo możemy stosować przy dziale spadku przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, które są przepisami postępowania nieprocesowego.

Podział majątku wspólnego może być dokonany w każdym czasie (art. 220 k.c.). Uprawnienie do żądania podziału jednak można wyłączyć przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć; w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić (art. 210 zd. 2 k.c.). Podział majątku wspólnego może nastąpić na mocy umowy bądź orzeczenia sądu (art. 1037 § 1 k.c.). Wydaniu takiego orzeczenia służy postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 566 i 567 k.p.c.).

Umowa o podział majątku wspólnego może być zawarta między małżonkami (byłymi małżonkami) albo między jednym z małżonków a spadkobiercami drugiego z nich (art. 1037 k.c.). Umowa może w zasadzie być zawarta w dowolnej formie. Jeżeli jednak w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość, umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności (art. 1037 § 2 w zw. z art. 73 § 2 zd. 1 k.c.). Oczywiście w tym przypadku wymagana jest zgoda obu małżonków.

Sądowy podział majątku wspólnego powinien obejmować cały ten majątek, jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do jego części (art. 1038 § 1 k.c.). Sądowy podział majątku wspólnego jest dokonywany w postępowaniu nieprocesowym. Właściwy jest sąd rejonowy (art. 507 k.p.c.) miejsca położenia majątku. Sąd rozpoznaje sprawę na rozprawie (art. 608 k.p.c.), w składzie jednego sędziego bez udziału ławników (art. 509 k.p.c.). Z wnioskiem o podział majątku wspólnego może wystąpić każde z małżonków. Przedmiotem postępowania jest podział majątku, który był objęty wspólnością ustawową. Gdy wszyscy uczestnicy postępowania złożą zgodny wniosek co do sposobu podziału majątku wspólnego, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, a projektowany sposób podziału nieruchomości na jej części jest zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. W braku zgodnego wniosku co do sposobu podziału, pierwszeństwo ma sposób polegający na podziale tych składników majątkowych, które dają się podzielić (tj. gdy ich podział nie jest sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i nie pociąga za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznego zmniejszenia jej wartości), i przyznaniu przedmiotów majątkowych tak powstałych i składników majątkowych, które nie dają się podzielić, każdemu z małżonków stosownie do wielkości ich udziałów w majątku wspólnym (art. 211 k.c.). Jeżeli podział ten nie będzie w pełni odpowiadał wartości udziałów małżonków w majątku wspólnym, sąd zasądzi odpowiednią dopłatę od jednego z małżonków na rzecz drugiego z nich (art. 212 § 1 zd. 1 k.c.). Zasądzając dopłaty lub spłaty sąd oznacza termin i sposób ich uiszczenia (może je również rozłożyć na raty). Jeżeli sposób podziału opisany powyżej nie jest możliwy lub celowy, sąd może wszystkie składniki majątku wspólnego przyznać jednemu z małżonków i zasądzić od niego na rzecz drugiego z nich spłatę, odpowiadającą wartości jego udziału w majątku wspólnym (art. 212 § 2 k.c.). Sąd może też - co ma miejsce wyjątkowo i dotyczy zwykle nieruchomości - dokonać podziału majątku wspólnego przez sprzedaż składników tego majątku stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (por. Sychowicz Marek – op. cit.).