Przesłanki odpowiedzialności za fałszywe zeznania

Pytanie:

Matka w imieniu swoich dzieci występuje o alimenty. Jako osoba dorosła sprawująca opiekę nad dziećmi składa zeznania dotyczące sytuacji rodzinnej, materialnej itp. W trakcie przesłuchania w trybie art. 304 kpc wielokrotnie składa zeznania niezgodne z prawdą, na co są dowody w postaci urzędowych zaświadczeń i jej własnych relacji zawartych w korespondencji. Fałszywe zeznania stały się jedną z podstaw wydania wyroku - w uzasadnieniu sąd powołuje się na fałszywe informacje przekazane przez matkę powódek w trakcie zeznań (w trybie art. 304 kpc), jako przesłanki uzasadniające wyrok (niekorzystny dla pozwanych). Po złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez matkę powódek pozwany ojciec otrzymał decyzję prokuratury o odmowie wszczęcia śledztwa z "ciekawym" uzasadnieniem. Cytuję: "... po zapoznaniu się z aktami sprawy stwierdzono, że w toku postępowania sądowego ... matka małoletnich powodów występowała jako strona postępowania . W dn.... na rozprawie nie była ona słuchana w charakterze świadka z uprzedzeniem o treści art. 233 § 1 kk, lecz podobnie jak pozwany ... była ona słuchana przez sąd w charakterze strony postępowania w trybie art. 304 kpc z jednoczesnym pouczeniem o obowiązku mówienia prawdy - bez odebrania przyrzeczenia. W tej sytuacji nie podlega ona konsekwencjom określonym w art. 233 § 1 kk, albowiem nie była ona przesłuchiwana jako świadek z pouczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, ani nie składała zeznań po uprzednim odebraniu od niej przyrzeczenia przez sąd. Nie wdając się w ocenę wiarygodności oświadczeń ... należy stwierdzić, że nie podlega ona odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, zgodnie z § 2 do art. 233 kk warunkiem odpowiedzialności karnej jest, aby zeznający był uprzedzony przez przyjmującego zeznania o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań albo składał zeznania po uprzednim odebraniu od niego przyrzeczenia. ..." Jak wynika z treści uzasadnienia prokuratura nie kwestionuje faktu pouczenia "...była ona słuchana przez sąd w charakterze strony postępowania w trybie art. 304 kpc z jednoczesnym pouczeniem o obowiązku mówienia prawdy - bez odebrania przyrzeczenia...". Podstawą kwestionowania odpowiedzialności karnej jest składanie zeznań nie jako świadek, lecz jako strona. Fragment "nie była ona przesłuchiwana jako świadek z pouczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań" stoi w mojej opinii w sprzeczności z fragmentem "była ona słuchana przez sąd w charakterze strony postępowania w trybie art. 304 kpc z jednoczesnym pouczeniem o obowiązku mówienia prawdy - bez odebrania przyrzeczenia". Fakt uprzedzenia o odpowiedzialności karnej wynika bowiem z samej treści art. 304 kpc. Nie można moim zdaniem twierdzić, że zeznający nie został uprzedzony o odpowiedzialności z składanie fałszywych zeznań, gdy równocześnie stwierdza się, że zeznający został pouczony w trybie art. 304 kpc o obowiązku mówienia prawdy. Jak należy interpretować zapis w protokole rozprawy "pouczony w trybie art. 304 kpc staje ... podaje:"? zeznający został pouczony o odpowiedzialności, czy nie? (w rzeczywistości strony zostały uprzedzone o treści tego art.-w protokole znalazło to tylko taki lakoniczny zapis). Czy wymagany jest zapis w protokole pełnej treści pouczenia, dla możliwości karnego ścigania zeznającego nieprawdę? Jaka jest inna możliwa interpretacja zdania "pouczony w trybie art. 304 kpc; staje ...podaje:", niż taka, że przesłuchiwany został pouczony o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań - treść art. 304 kpc? Czy matka powódek (dzieci) składając zeznania przed sądem jest świadkiem, czy stroną w toczącym się postępowaniu? Czy zeznając (w trybie art. 304 kpc-odnotowane w protokole wcześniejszej sprawy) jako strona ponosi odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań? Czy odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań w procesie cywilnym ponosi wyłącznie osoba zeznająca jako świadek? Czy zeznając w procesie cywilnym w trybie art. 304 kpc (odnotowane w protokole rozprawy) strona (nie świadek) nie ponosi odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań?

Masz inne pytanie do prawnika?

10.7.2006

Zespół
e-prawnik.pl

Odpowiedź prawnika: Przesłanki odpowiedzialności za fałszywe zeznania

Z art. 259 pkt 2 wynika, iż nie mogÄ… być Å›wiadkami przedstawiciele ustawowi stron. Przyjmuje siÄ™, iż mogÄ… być oni przesÅ‚uchani tylko w ramach przesÅ‚uchania stron - a zatem odnoszÄ… siÄ™ do nich reguÅ‚y majÄ…ce zastosowanie do przesÅ‚uchania stron. MaÅ‚oletnie powódki, to strona w niniejszym postÄ™powaniu, matka sprawujÄ…ca nad nimi opiekÄ™ - to ich przedstawiciel ustawowy. Matka nie może zatem w tym postÄ™powaniu zeznawać jako Å›wiadek i może być przesÅ‚uchana tylko w ramach przesÅ‚uchania stron. Stosownie do art. 304 kpc sÄ…d uprzedza strony, że obowiÄ…zane sÄ… zeznawać prawdÄ™ i stosownie do okolicznoÅ›ci mogÄ… być przesÅ‚uchane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia. Przed odebraniem przyrzeczenia sÄ…d uprzedza stronÄ™ o odpowiedzialnoÅ›ci karnej za zÅ‚ożenie faÅ‚szywych zeznaÅ„. „Pouczony w trybie art. 304 kpc...” może oznaczać, że:

Porady prawne
  • strona zostaÅ‚a pouczona o obowiÄ…zku mówienia prawdy, jeÅ›li jest przesÅ‚uchiwana po raz pierwszy - czyli bez odbierania przyrzeczenia. Wówczas, naruszenie obowiÄ…zku mówienia prawdy nie skutkuje możliwoÅ›ciÄ… pociÄ…gniÄ™cia strony do odpowiedzialnoÅ›ci karnej.

  • strona zostaÅ‚a pouczona o odpowiedzialnoÅ›ci karnej grożącej za skÅ‚adanie faÅ‚szywych zeznaÅ„, jeÅ›li stosownie do okolicznoÅ›ci jest przez sÄ…d przesÅ‚uchiwana ponownie po odebraniu przyrzeczenia. W tej sytuacji zÅ‚ożenie faÅ‚szywych zeznaÅ„ jest podstawÄ… pociÄ…gniÄ™cia strony do odpowiedzialnoÅ›ci. Znaczenie tego zapisu w protokole ("pouczony w trybie art. 304 kpc) zależne jest wiÄ™c od sytuacji, w jakiej strona jest przesÅ‚uchiwana.

Literalne brzmienie cytowanego przepisu mogłoby sugerować, iż pociągnięcie przesłuchiwanej strony do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań może nastąpić tylko w wyniku uprzedzenia (pouczenia) o tejże odpowiedzialności, które miało miejsce przed odebraniem przyrzeczenia w związku z ponownym przesłuchaniem. Odebranie przyrzeczenia ma to znaczenie, że przesłuchiwany (w Państwa wypadku: przedstawiciel ustawowy małoletnich powodów czyli osoba przesłuchiwana w charakterze strony) może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej w trybie art. 233 § 1 kk, pod warunkiem, iż został o tym uprzednio pouczony. Oznacza to, że naruszenie samego obowiązku mówienia prawdy, nawet po uprzednim pouczeniu (o powinności wypełnienia go) przez sąd, w sytuacji, gdy strona była przesłuchiwana bez przyrzeczenia, nie skutkuje możliwością pociągnięcia jej do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.

Aby przesłuchiwana strona mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (ale, jak zaznaczono wyżej: dopiero w przypadku ponownego jej przesłuchania z odebraniem przyrzeczenia), fakt pouczenia o tejże odpowiedzialności musi być udokumentowany i znaleźć wyraz w protokole rozprawy (wynika to z art. 158 § 1 pkt 2 kpc stanowiącego, iż treść protokołu winna odzwierciedlać przebieg posiedzenia; por. wyrok SN z dnia 20 grudnia 1973r.; II CR 712/73; teza orzeczenia dostępna na http://www.lexpolonica.pl/). Zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu Karnego (kk), odpowiedzialności karnej podlega osoba składająca zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu (sądowym lub innym prowadzonym na podstawie ustawy) - dotyczy to zarówno świadka, strony, jak i jej przedstawiciela ustawowego (czyli osoby składającej zeznania w ramach przesłuchania stron). Jednakże warunkiem do pociągnięcia danej osoby do tej odpowiedzialności jest zarówno pouczenie, jak i udokumentowanie pouczenia.

Porady prawne

Potrzebujesz porady prawnej?

Jakie dokumenty mogą być dowodami przed sądem?

Jakie dokumenty mogą być dowodami przed sądem?

Kiedy już jesteÅ› uczestnikiem (stronÄ…) jakiegoÅ› postÄ™powania przed sÄ…dem, warto żebyÅ› wiedziaÅ‚ jak przebiega postÄ™powanie dowodowe. Kto je przeprowadza i jakie dowody Ty i inni uczestnicy możecie powoÅ‚ywać, innymi sÅ‚owy co w ogóle może stanowić dowód w sprawie (w postÄ™powaniu (...)

Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?

Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?

  W postÄ™powaniu cywilnym przed sÄ…dem możesz i musisz zarazem czÄ™sto przytaczać dowody na swoje twierdzenia. I nie ma tu znaczenia, czy jest to postÄ™powanie procesowe (np. spierasz siÄ™ o zapÅ‚atÄ™ z jakiegoÅ› tytuÅ‚u), czy nieprocesowe (np. gdy chodzi o zniesienie wspóÅ‚wÅ‚ postÄ™powanie (...)

Czy wiesz co może być dowodem w Twojej sprawie (przed sądem cywilnym)?

Czy wiesz co może być dowodem w Twojej sprawie (przed sądem cywilnym)?

Wiedza o istnieniu niektórych rodzajów dowodów, jakie mogÄ… być powoÅ‚ywane przed sÄ…dem jest dość powszechna. Któż z nas nie wie, iż można przed sÄ…dem przedstawiać dokumenty, powoÅ‚ywać Å›wiadków czy też wnioskować o sporzÄ…dzenie opinii przez biegÅ‚ego. (...)

Jak sąd ocenia dowody w postępowaniu cywilnym?

Jak sąd ocenia dowody w postępowaniu cywilnym?

Bez wzglÄ™du na to, z jakim postÄ™powaniem cywilnym masz do czynienia, zastanawiasz siÄ™, co może być dowodem w Twojej sprawie. Zasady dotyczÄ…ce powoÅ‚ywania dowodów dotyczÄ… każdego rodzaju postÄ™powania cywilnego (czyli takiego, do którego majÄ… zastosowanie przepisy kodeksu postÄ™powania (...)

Dowody w postępowaniu podatkowym

Dowody w postępowaniu podatkowym

Jednym z najistotniejszych etapów każdego postÄ™powania jest postÄ™powanie dowodowe. Co jest dowodem w postÄ™poaniu podatkowym? Podatnik może w zasadzie przedstawić jako dowód wszystko, co może przyczynić siÄ™ do wyjaÅ›nienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. PrzykÅ‚adowo dowodami (...)

Jakie dokumenty mogą być dowodami przed sądem?

Jakie dokumenty mogą być dowodami przed sądem?

Kiedy już jesteÅ› uczestnikiem (stronÄ…) jakiegoÅ› postÄ™powania przed sÄ…dem, warto żebyÅ› wiedziaÅ‚ jak przebiega postÄ™powanie dowodowe. Kto je przeprowadza i jakie dowody Ty i inni uczestnicy możecie powoÅ‚ywać, innymi sÅ‚owy co w ogóle może stanowić dowód w sprawie (w postÄ™powaniu (...)

Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?

Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?

  W postÄ™powaniu cywilnym przed sÄ…dem możesz i musisz zarazem czÄ™sto przytaczać dowody na swoje twierdzenia. I nie ma tu znaczenia, czy jest to postÄ™powanie procesowe (np. spierasz siÄ™ o zapÅ‚atÄ™ z jakiegoÅ› tytuÅ‚u), czy nieprocesowe (np. gdy chodzi o zniesienie wspóÅ‚wÅ‚ postÄ™powanie (...)

Czy wiesz co może być dowodem w Twojej sprawie (przed sądem cywilnym)?

Czy wiesz co może być dowodem w Twojej sprawie (przed sądem cywilnym)?

Wiedza o istnieniu niektórych rodzajów dowodów, jakie mogÄ… być powoÅ‚ywane przed sÄ…dem jest dość powszechna. Któż z nas nie wie, iż można przed sÄ…dem przedstawiać dokumenty, powoÅ‚ywać Å›wiadków czy też wnioskować o sporzÄ…dzenie opinii przez biegÅ‚ego. (...)

Jak sąd ocenia dowody w postępowaniu cywilnym?

Jak sąd ocenia dowody w postępowaniu cywilnym?

Bez wzglÄ™du na to, z jakim postÄ™powaniem cywilnym masz do czynienia, zastanawiasz siÄ™, co może być dowodem w Twojej sprawie. Zasady dotyczÄ…ce powoÅ‚ywania dowodów dotyczÄ… każdego rodzaju postÄ™powania cywilnego (czyli takiego, do którego majÄ… zastosowanie przepisy kodeksu postÄ™powania (...)

Dowody w postępowaniu podatkowym

Dowody w postępowaniu podatkowym

Jednym z najistotniejszych etapów każdego postÄ™powania jest postÄ™powanie dowodowe. Co jest dowodem w postÄ™poaniu podatkowym? Podatnik może w zasadzie przedstawić jako dowód wszystko, co może przyczynić siÄ™ do wyjaÅ›nienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. PrzykÅ‚adowo dowodami (...)

Przyrzeczenie publiczne

Przyrzeczenie publiczne

  Czym jest przyrzeczenie publiczne? Jest to jednostronne oÅ›wiadczenie woli dÅ‚użnika, który w drodze ogÅ‚oszenia publicznego przyrzeka nagrodÄ™ za wykonanie oznaczonej czynnoÅ›ci. przyrzeczenie, nagroda

Przyrzeczenie publiczne

Przyrzeczenie publiczne

  Czym jest przyrzeczenie publiczne? Jest to jednostronne oÅ›wiadczenie woli dÅ‚użnika, który w drodze ogÅ‚oszenia publicznego przyrzeka nagrodÄ™ za wykonanie oznaczonej czynnoÅ›ci. przyrzeczenie, nagroda

Wyjawienie majątku przez dłużnika

Wyjawienie majątku przez dłużnika

  W czasie prowadzonej egzekucji czÄ™sto okazuje siÄ™, że majÄ…tek jaki posiada dÅ‚użnik jest niewystarczajÄ…cy, aby pokryć wszystkie należnoÅ›ci zwiÄ…zane z egzekucjÄ…. Powody tego sÄ… różne. DÅ‚użnik bowiem może albo nie mieć odpowiedniej iloÅ›ci pieniÄ™dzy i majÄ…tku pozwalajÄ…cego (...)

Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cudzoziemców

Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cudzoziemców

Cudzoziemcem jest osoba która nie posiada obywatelstwa polskiego. W wielu dziedzinach, w tym również w zakresie możliwoÅ›ci zatrudnienia cudzoziemców, polskie prawo różnicuje sytuacjÄ™ cudzoziemców w zależnoÅ›ci od kraju ich pochodzenia, gdzie zasadnicze kryterium (...)

Odpowiedzialność syndyka (Porada sporządzona na starym prawie upadłościowym. 28 lutego 2003 roku została uchwalona nowa ustawa)

Odpowiedzialność syndyka (Porada sporządzona na starym prawie upadłościowym. 28 lutego 2003 roku została uchwalona nowa ustawa)

Syndyk jest zobowiÄ…zany do peÅ‚nienia swoich obowiÄ…zków należycie, zgodnie z powagÄ… swego urzÄ™du i ze skÅ‚adanÄ… przysiÄ™gÄ…. Przed przystÄ…pieniem do czynnoÅ›ci syndyk skÅ‚ada bowiem wobec sÄ™dziego-komisarza przyrzeczenie sumiennego wykonywania obowiÄ…zków.   Odpowiedzialność (...)

Uprawnienia i obowiązki syndyka (Porada oparta na starym prawie upadłościowym. Nowe prawo zostało uchwalone 28 lutego 2003 r.)

Uprawnienia i obowiązki syndyka (Porada oparta na starym prawie upadłościowym. Nowe prawo zostało uchwalone 28 lutego 2003 r.)

Syndyka do pełnienia obowiązków powołuje sąd na mocy orzeczenia spośród kandydatów umieszczonych na liście prowadzonej przez prezesów sądów okręgowych. Przed przystąpieniem do czynności syndyk składa wobec sędziego-komisarza przyrzeczenie sumiennego wykonywania obowiązków. Syndyk jest (...)

Zapytaj prawnika:

Dodaj załącznikDodaj załącznik

Oświadczenia i zgody RODO:


PORADY PRAWNIKA

Zeznania przeczÄ…ce dokumentom

Zeznania przeczÄ…ce dokumentom

Czy w przypadku opisania w piśmie procesowym czynu kryminalnego (składanie fałszywych zeznań) popełnionego przez drugą stronę sporu ze wskazaniem źródeł weryfikujących (dokumenty urzędowe zawarte w aktach sprawy) tę informację sądu jest zobowiązany do zgłoszenia tego do wyjaśnienia (...)

Konsekwencje fałszywych zeznań

Konsekwencje fałszywych zeznań

Jakie są konsekwencje składania fałszywych, nieprawdziwych zeznań, świadomie i z wyrachowaniem, w sprawie rozwodowej składanych w trakcie słuchania strony w trybie art. 304 k.p.c.? Jakie kryteria określają pojęcie kłamstwa procesowego lub inaczej fałszywego zeznania? Jakie konsekwencje niesie (...)

Zeznanie nieprawdy przed sÄ…dem.

Zeznanie nieprawdy przed sÄ…dem.

Czy zeznanie przed sÄ…dem nieprawdy jest przestÄ™pstwem karalnym? W zwiÄ…zku z zamówieniem porady prawnej przedstawiamy odpowiedzi na zadane pytanie: Co do zasady zeznanie przed sÄ…dem nieprawdy lub zatajenie prawdy jest przestÄ™pstwem penalizowanym w k.k. (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks (...)

Poświadczenie nieprawdy w procesie cywilnym

Poświadczenie nieprawdy w procesie cywilnym

W toczącym się procesie cywilnym pozwany poświadczył nieprawdę. Czy w powyższym procesie mogę wystąpić do sądu cywilnego, aby wszczął postępowanie karne? Zachowanie określone w pytaniu może - pod pewnymi warunkami - stanowić przestępstwo określone w art. 233 kodeksu karnego. Aby tak (...)

Fałszywe zeznania w procesie cywilnym

Fałszywe zeznania w procesie cywilnym

Jaka jest odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań w procesie cywilnym?| Odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań regulują przepisy kodeksu karnego (kk). Zgodnie z art. 233 § 1 kk - kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu (...)