Odpowiedź prawnika: Przesłanki odpowiedzialności za fałszywe zeznania
Z art. 259 pkt 2 wynika, iż nie mogÄ… być Å›wiadkami przedstawiciele ustawowi stron. Przyjmuje siÄ™, iż mogÄ… być oni przesÅ‚uchani tylko w ramach przesÅ‚uchania stron - a zatem odnoszÄ… siÄ™ do nich reguÅ‚y majÄ…ce zastosowanie do przesÅ‚uchania stron. MaÅ‚oletnie powódki, to strona w niniejszym postÄ™powaniu, matka sprawujÄ…ca nad nimi opiekÄ™ - to ich przedstawiciel ustawowy. Matka nie może zatem w tym postÄ™powaniu zeznawać jako Å›wiadek i może być przesÅ‚uchana tylko w ramach przesÅ‚uchania stron. Stosownie do art. 304 kpc sÄ…d uprzedza strony, że obowiÄ…zane sÄ… zeznawać prawdÄ™ i stosownie do okolicznoÅ›ci mogÄ… być przesÅ‚uchane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia. Przed odebraniem przyrzeczenia sÄ…d uprzedza stronÄ™ o odpowiedzialnoÅ›ci karnej za zÅ‚ożenie faÅ‚szywych zeznaÅ„. „Pouczony w trybie art. 304 kpc...” może oznaczać, że:

-
strona została pouczona o obowiązku mówienia prawdy, jeśli jest przesłuchiwana po raz pierwszy - czyli bez odbierania przyrzeczenia. Wówczas, naruszenie obowiązku mówienia prawdy nie skutkuje możliwością pociągnięcia strony do odpowiedzialności karnej.
-
strona została pouczona o odpowiedzialności karnej grożącej za składanie fałszywych zeznań, jeśli stosownie do okoliczności jest przez sąd przesłuchiwana ponownie po odebraniu przyrzeczenia. W tej sytuacji złożenie fałszywych zeznań jest podstawą pociągnięcia strony do odpowiedzialności. Znaczenie tego zapisu w protokole ("pouczony w trybie art. 304 kpc) zależne jest więc od sytuacji, w jakiej strona jest przesłuchiwana.
Literalne brzmienie cytowanego przepisu mogłoby sugerować, iż pociągnięcie przesłuchiwanej strony do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań może nastąpić tylko w wyniku uprzedzenia (pouczenia) o tejże odpowiedzialności, które miało miejsce przed odebraniem przyrzeczenia w związku z ponownym przesłuchaniem. Odebranie przyrzeczenia ma to znaczenie, że przesłuchiwany (w Państwa wypadku: przedstawiciel ustawowy małoletnich powodów czyli osoba przesłuchiwana w charakterze strony) może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej w trybie art. 233 § 1 kk, pod warunkiem, iż został o tym uprzednio pouczony. Oznacza to, że naruszenie samego obowiązku mówienia prawdy, nawet po uprzednim pouczeniu (o powinności wypełnienia go) przez sąd, w sytuacji, gdy strona była przesłuchiwana bez przyrzeczenia, nie skutkuje możliwością pociągnięcia jej do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Aby przesłuchiwana strona mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (ale, jak zaznaczono wyżej: dopiero w przypadku ponownego jej przesłuchania z odebraniem przyrzeczenia), fakt pouczenia o tejże odpowiedzialności musi być udokumentowany i znaleźć wyraz w protokole rozprawy (wynika to z art. 158 § 1 pkt 2 kpc stanowiącego, iż treść protokołu winna odzwierciedlać przebieg posiedzenia; por. wyrok SN z dnia 20 grudnia 1973r.; II CR 712/73; teza orzeczenia dostępna na http://www.lexpolonica.pl/). Zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu Karnego (kk), odpowiedzialności karnej podlega osoba składająca zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu (sądowym lub innym prowadzonym na podstawie ustawy) - dotyczy to zarówno świadka, strony, jak i jej przedstawiciela ustawowego (czyli osoby składającej zeznania w ramach przesłuchania stron). Jednakże warunkiem do pociągnięcia danej osoby do tej odpowiedzialności jest zarówno pouczenie, jak i udokumentowanie pouczenia.
