Odpowiedź prawnika: Umowa dożywocia a kwestia dziedziczenia
Jeżeli właścicielka dokonana darowizny mieszkania (nawet z zastrzeżonym prawem dożywocia), to składnik majątkowy w postaci mieszkania wyjdzie z majątku spadkodawczyni. Małżonek spadkodawczyni nie będzie dziedziczył tego mieszkania. Jednakże małżonkowi przysługuje od spadkodawców testamentowych zachowek. Zachowek przysługuje także od obdarowanych. Nie wlicza się do zachowku darowizn dokonanych wcześniej niż 10 lat od dnia otwarcia spadku oraz darowizn dokonanych na rzecz osób nie będących spadkobiercami ustawowymi. Nie wlicza się też na zachowek dla małżonka darowizn dokonanych przed zawarciem z nim małżeństwa. Jeśli więc właścicielka mieszkania nie chce, aby jej przyszły małżonek dziedziczył po niej mieszkanie, powinna dokonać darowizny tego mieszkania na rzecz swojej córki zanim zawrze z tą osobą małżeństwo.
Dożywocie można zastrzec na rzecz jednej osoby albo na rzecz kilku osób (właścicielki mieszkania oraz osób jej bliskich). Właścicielka mieszkania może więc w umowie zastrzec, że prawo korzystania z mieszkania będzie przysługiwało jej i jej przyszłemu mężowi. Jednakże dokonanie takiego zastrzeżenia rodzi dla osoby bliskiej dożywotnika odrębne roszczenie o zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Może to w przyszłości być problematyczne, jeżeli stosunki pomiędzy dożywotnikiem (aktualną właścicielką mieszkania), a jej przyszłym mężem ulegną pogorszeniu; w takim przypadku osoba bliska będzie miała prawo pozostać w mieszkaniu bez względu na stanowisko aktualnej właścicielki mieszkania oraz przyszłej właścicielki mieszkania. W takiej sytuacji osoba bliska dożywotnika będzie mogła dochodzić od przyszłej właścicielki mieszkania zamiany świadczenia dożywocia na dożywotnią rentę. Poza tym po śmierci aktualnej właścicielki mieszkania, jeśli jej śmierć nastąpi wcześniej niż śmierć jej przyszłego męża, będzie on mógł korzystać z mieszkania do dnia swojej śmierci. Dlatego należy być ostrożnym w ustanawianiu prawa dożywocia na rzecz osoby bliskiej aktualnej właścicielki mieszkania. Jeżeli umowa darowizny jest dokonywana na rzecz córki aktualnej właścicielki mieszkania, a więc osoby bliskiej, z którą łączą właścicielkę mieszkania bliskie stosunki i do której właścicielka mieszkania ma zaufanie, to korzystniej jest ustanowić prawo dożywocia tylko na rzecz aktualnej właścicielki mieszkania, które będzie ona zajmowała wspólnie z jej przyszłym mężem. W takiej sytuacji uprawnionym z umowy dożywocia będzie tylko aktualna właścicielka mieszkania i tylko ona będzie dysponentem tego prawa.
Dzieci przyszłego małżonka właścicielki mieszkania nie wchodzą do kręgu spadkobierców ustawowych po właścicielce mieszkania. Nawet jeżeli zawrze ona małżeństwo z ich ojcem, to nie będą one dziedziczyły po właścicielce mieszkania. Będą one mogły odziedziczyć to mieszkanie w następujących sytuacjach:
-
jeżeli właścicielka mieszkania powoła dzieci swojego małżonka do spadku w testamencie
-
jeżeli właścicielka mieszkania zawrze małżeństwo, a jej małżonek przeżyje ją, wtedy jego dzieci odziedziczą jego udział spadku, do którego może wejść prawo własności mieszkania.
