Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne VIII Wydziału Gospodarczego Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy dotyczące prawa do sądu (tzw automatyczne odrzucanie zarzutów).
Przed sÄ…dem toczy siÄ™ postÄ™powanie z powództwa Centrum Leasingu i Finansów CLIF w Warszawie przeciwko Grażynie K. W jego wyniku sÄ…d wydaÅ‚ nakaz zapÅ‚aty w postÄ™powaniu nakazowym. Pozwana wniosÅ‚a do sÄ…du zarzuty od nakazu zapÅ‚aty zachowujÄ…c dwutygodniowy termin, ale nie opÅ‚aciÅ‚a pisma, jak tego wymaga ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sÄ…dowych w prawach cywilnych. SÄ…d zgodnie z przepisami odrzuciÅ‚ bez wezwania do uiszczenia opÅ‚aty zarzuty pozwanej. Pozwana wniosÅ‚a zażalenie wskazujÄ…c, że ustawa o kosztach sÄ…dowych z 28 czerwca 2005 r. stanowi, że do czasu zakoÅ„czenia postÄ™powania w danej instancji stosuje siÄ™ dotychczasowe przepisy o kosztach sÄ…dowych. Z tego powodu sÄ…d powinien wezwać wnoszÄ…cego pismo, aby pod rygorem zwrotu pisma uiÅ›ciÅ‚ opÅ‚atÄ™ w terminie tygodniowym od dorÄ™czenia wezwania. Zażalenie zÅ‚ożone przez stronÄ™ pozwanÄ… zostaÅ‚o uznane za niezasadne, bowiem pozew w tej sprawie wpÅ‚ynÄ…Å‚ do sÄ…du 8 marca 2006 r., dlatego nie ma już zastosowania ustawa z 28 czerwca 2005 r., a nowa z 28 lipca 2005 r. Zdaniem sÄ…du, który wystÄ…piÅ‚ z pytaniem prawnym, każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisÅ‚y sÄ…d. Kwestionowane przepisy zamykajÄ… pozwanym prawo do sÄ…du. Sprawa bowiem nie może zostać merytorycznie rozpatrzona bez nadania biegu zarzutom, a w razie popeÅ‚nienia jakiegokolwiek bÅ‚Ä™du formalnego sÄ… one automatycznie odrzucane. Strona pozwana powinna mieć prawo do bÅ‚Ä™du – podkreÅ›lono w pytaniu prawnym.
Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1302 § 4 zdanie pierwsze w związku z art. 494 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewidują, że sąd odrzuca nieopłacone zarzuty od nakazu zapłaty, wniesione przez przedsiębiorcę niereprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, są niezgodne z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 176 ust. 1 Konstytucji.
W pozostałym zakresie ze względu na zbędność wydania orzeczenia Trybunał umorzył postępowanie.
Trybunał stwierdził, że odrzucenie przez sąd nieopłaconych zarzutów od nakazu zapłaty, wniesionych przez przedsiębiorcę, który nie jest reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego, bez wcześniejszego wezwania do zapłaty, jest niezgodne z Konstytucją.
Zdaniem TrybunaÅ‚u Konstytucyjnego, kwestionowana regulacja powoduje, że pozwany przedsiÄ™biorca niereprezentowany przez profesjonalnego peÅ‚nomocnika w wypadku nieopÅ‚acenia zarzutów od nakazu zapÅ‚aty - inaczej niż powód także bÄ™dÄ…cy przedsiÄ™biorcÄ… - nie dysponuje ze wzglÄ™dów Å›ciÅ›le formalnych możliwoÅ›ciÄ… przedstawienia sÄ…dowi argumentacji. W ocenie TrybunaÅ‚u, nic nie uzasadnia odmiennego traktowania przedsiÄ™biorców. Nakaz zapÅ‚aty ma przy tym skutki prawomocnego wyroku. Uproszczenie i przyspieszenie procedury może dotyczyć kwestii formalnych, natomiast nie może odnosić siÄ™ do uprawnieÅ„ wiążących siÄ™ z obronÄ… praw i interesów. Zakwestionowany przepis charakteryzuje siÄ™ bezwzglÄ™dnym formalizmem. SÄ…d nie dysponuje w sytuacji nieopÅ‚acenia zarzutów najwęższym choćby marginesem swobody i nie może rozpatrzyć sprawy. NiewypeÅ‚nienie warunków formalnych (nieuiszczenie opÅ‚aty), bez możliwoÅ›ci naprawienia braku, wpÅ‚ywa na prawo strony do zaskarżenia orzeczeÅ„ wydanych w pierwszej instancji. Strona pozwana nie ma możliwoÅ›ci ani przedstawienia argumentacji (i doprowadzenia do "rozpatrzenia" sprawy), ani też zaskarżenia orzeczenia wydanego z pominiÄ™ciem argumentacji do sÄ…du wyższej instancji. Nakaz zapÅ‚aty - jakkolwiek jest orzeczeniem wydanym w pierwszej instancji - ma charakter orzeczenia wstÄ™pnego. Jego wydanie nie jest równoznaczne z rozpatrzeniem sprawy, zaÅ› sprawa podlega rozpatrzeniu dopiero i tylko w razie skutecznego (prawidÅ‚owego) wniesienia przez pozwanego zarzutów od nakazu – podsumowaÅ‚ TrybunaÅ‚ Konstytucyjny.
Wyrok jest ostateczny.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt P 39/06