Co się zmienia w procedurze cywilnej od 5 lutego 2005 r.? Wielkie zmiany w postępowaniu przed sądem

1.2.2005

Czy nadal sąd będzie pomagał osobom występującym bez adwokata?

Niestety nie. Osoby, które będą przed sądem występować samodzielnie, bez pomocy adwokata czy radcy prawnego, nie mogą już liczyć na pomoc sędziego. Zniwelowana została zasada, zgodnie z którą sędzia ma odgrywać aktywną rolę w procesie, a zatem dążyć do wyjaśnienia prawdy obiektywnej. Od chwili wejścia w życie zmian, czyli od 5 lutego 2005 r. sędzia ma być niezaangażowanym arbitrem, który wydaje wyrok tylko na podstawie dowodów przedstawionych przez strony. Sąd nie będzie już musiał udzielać wskazówek co do czynności procesowych słabszej, bo występującej bez profesjonalnego pełnomocnika stronie ani pouczać jej o skutkach tych czynności i zaniedbań. Zamiast tego będzie mógł (ale nie - musiał!) udzielać niezbędnych pouczeń w razie uzasadnionej potrzeby.

Już przed zmianami z 5 lutego 2005 r. w procesie cywilnym obowiązywała zasada, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zasada ta, oznaczająca związanie sądu granicami żądania pozwu. Jednak do tej pory także obowiązywały pewne wyjątki od tej zasady. I tak w sprawach z zakresu prawa pracy zainicjowanych przez pracownika sąd bowiem mógł orzec zarówno o roszczeniach, które nie zostały objęte żądaniem, a które wynikają z przytoczonych faktów, jak i o roszczeniach przedstawionych wprawdzie pod osąd, ale w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania, czyli mógł orzec więcej niż żądał pracownik (dla jego korzyści).

Obecnie sędzia nie będzie mógł zasądzić od pozwanego więcej niż żądał powód, nawet w sporach pracowniczych, gdyż przepis na to zezwalający został skreślony.

Nadto, w przypadku ugody sądowej do momentu wejścia w życie omawianych zmian obowiązywał przepis, zgodnie z którym sąd miał obowiązek uznać za niedopuszczalną ugodę, jeżeli jej treść była niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo rażąco naruszała usprawiedliwiony interes jednej ze stron. Teraz sąd musi zaakceptować ugodę sądową, nawet jeśli rażąco narusza ona usprawiedliwiony interes jednej ze stron, ponieważ ten warunek został wykreślony z przepisu.

Kto może zostać pełnomocnikiem procesowym?

Jeśli strona nie dysponuje wiedzą i doświadczeniem, zawsze może zamiast niej występować w sądzie jej pełnomocnik procesowy. Do tej pory pełnomocnikiem mógł być adwokat lub radca prawny (rzecznik patentowy - w sprawach własności przemysłowej), współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Do tego katalogu od 5 lutego 2005 r. dodano dwie nowe kategorie osób: osoby sprawujące zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoby pozostające ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia.

Jaki sąd będzie rozpatrywał nasze sprawy?

Przed nowelizacją do sądów rejonowych trafiały co do zasady te sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 30 tys. zł. bez względu na to, czy sprawa miała charakter cywilny czy gospodarczy. Jeżeli wartość przedmiotu sporu była wyższa, rozstrzygał go sąd okręgowy. Od 5 lutego 2005 r. sądy okręgowe są właściwe przy sporach przekraczających 75 tys. zł, a jeżeli sprawa ma charakter gospodarczy - poprzeczkę podniesiono jeszcze wyżej, bo na 100 tys. zł.

Kiedy domagasz się przed sądem niewielkiej należności...

Od 5 lutego 2005 r. w trybie postępowania uproszczonego następujące sprawy należące do właściwości sądów rejonowych będą w nim rozpatrywane:

o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł (do tej pory było to 5 tys. zł), a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,
o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W postępowaniu uproszczonym złagodzono zasadę, że jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia - do zmiany można połączyć w jednym pozwie kilka roszczeń, pod warunkiem jednak, że wynikają one z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju.

Czy nadal niektóre pisma należy składać w sądzie na urzędowym formularzu?

Tak jak dotychczas, pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.

Dodano jednak nowy przepis, w myśl którego jeżeli pismo procesowe, które powinno być wniesione na urzędowym formularzu, nie zostało wniesione na takim formularzu lub nie może otrzymać prawidłowego biegu na skutek niezachowania innych warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie tygodniowym, przesyłając złożone pismo. Bardzo istotnym ułatwieniem jest to, że w wezwaniu powinny być wskazane wszystkie braki pisma. Dzięki temu będzie wiadomo, gdzie został popełniony błąd. Znajdzie się w nim również pouczenie, że jeśli tygodniowy termin upłynie bezskutecznie lub pismo zostanie wprawdzie ponownie złożone, ale znowu będzie zawierać braki, wówczas przewodniczący zarządzi jego zwrot. Sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty oraz sprzeciw od nakazu zapłaty sąd odrzuci.

Co nowego w postępowaniu zabezpieczającym?

Celem postępowania zabezpieczającego jest m.in. zabezpieczenie majątku, z którego w przyszłości może być prowadzona egzekucja. Udzielenie zabezpieczenia od zmiany wchodzącej w życie 5 lutego 2005 r. jest dopuszczalne w każdej sprawie, każdemu uczestnikowi postępowania. We wniosku o udzielenie zabezpieczenia trzeba będzie uprawdopodobnić roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Wprowadzono kilka nowych sposobów zabezpieczenia (np. ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem albo gospodarstwem rolnym). Sąd powinien rozpatrzyć wniosek w tydzień. W szerszym niż do tej pory zakresie postępowanie zabezpieczające ma pełnić funkcję uproszczonego trybu do dochodzenia roszczeń.

Zabezpieczenie może polegać również na zobowiązaniu przez sąd do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniędzy. Dotyczy to m.in. roszczeń o wynagrodzenie za pracę, kar za naruszenie przepisów o ochronie środowiska, naruszenia praw autorskich, znaków towarowych, czynszu najmu i dzierżawy, a także należności z rękojmi, gwarancji, kar umownych, niezgodności towaru z umową.

Co nowego w postępowaniu egzekucyjnym?

Duże zmiany wprowadzono też w postępowaniu egzekucyjnym. Łatwiej teraz prowadzić egzekucję z majątku wspólnego małżonków. Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim można prowadzić egzekucję z rachunku wspólnego dłużnika i jego małżonka. Małżonek może się przed taką egzekucją bronić wytaczając powództwo o zwolnienie od egzekucji i twierdząc, że na rachunku znajdują się środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika ani nie pochodzą z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę, dochodów z innej działalności zarobkowej, korzyści z praw autorskich czy własności przemysłowej. Łatwiej można zająć nieruchomość wchodzącą w skład majątku wspólnego małżonków.

Zostały wprowadzone nowe sposoby egzekucji, m.in. uproszczoną egzekucję z nieruchomości niezabudowanej. Przedsiębiorcy-dłużnikowi trudniej od teraz będzie wypłacić pieniądze z zajętego rachunku bankowego - potrzebna będzie na to zgoda sądu, a pieniądze mogą być przeznaczone wyłącznie na wynagrodzenie dla pracowników w wysokości minimalnej pensji, na okres do trzech miesięcy. Do przedmiotów niezbędnych do wykonywania osobistej pracy zarobkowej przez dłużnika, które nie podlegają egzekucji nie będą zaliczane pojazdy mechaniczne. Łatwiej będzie przeprowadzić postępowanie o wyjawienie majątku dłużnika.

Pamiętaj, że:

Nie ma już możliwości dokonania tzw. eksmisji "na bruk".

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004 r., Nr 172, poz. 1804).

Zespół
e-prawnik.pl