25.7.2019
Jakub Spalik
Występowanie w firmie zjawiska molestowania seksualnego czy mobbingu można ująć w kategorii ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ma ono charakter zarówno finansowy jak i wizerunkowy. Jak każde ryzyko i to można minimalizować wdrażając odpowiednie procedury w ramach Compliance.
Czym jest Compliance?
Compliance dotychczas mogło kojarzyć się polskim przedsiębiorcom z działaniami podejmowanymi przez banki, firmy ubezpieczeniowe czy międzynarodowe korporacje. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby wdrożyć Compliance w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach, oczywiście w sposób dostosowany do rozmiarów i skali prowadzonej działalności, bo przecież te same zagrożenia i problemy dotyczą każdego przedsiębiorstwa niezależnie od jego rozmiarów. Celem wdrożenia Compliance jest bowiem zapewnienie działania firmy zgodnie z przepisami prawa lub, ujmując inaczej, zarządzenie ryzykiem. Jednym z elementów, na które nakierowany jest dobrze przygotowany Compliance w przedsiębiorstwach zatrudniających pracowników, jest podjęcie działań ukierunkowanych na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia mobbingu lub dyskryminacji, w tym molestowania seksualnego.
Skoro występowanie tych niekorzystnych zjawisk można ująć, z punktu widzenia przedsiębiorcy, jako ryzyka to zasadnym jest określenie ich charakteru, możliwych konsekwencji oraz wprowadzenie środków zaradczych. Z uwagi na rozmiar niniejszego artykułu ograniczę się do mobbingu i jednej z postaci dyskryminacji - molestowania seksualnego.
Możliwe konsekwencje dla pracodawcy
Na pracodawcy ciąży prawny obowiązek przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji. Oznacza on nie tylko to, że pracodawcy samemu nie wolno molestować czy mobbingować, ale ma on także obowiązek z należytą starannością zadbać, aby takich zachowań nie dopuszczali się inni pracownicy względem siebie. W obu przypadkach dopuszczenie do wystąpienia tych zjawisk może wiązać się z ryzykiem wizerunkowym, odpowiedzialności karnej i finansowym dla przedsiębiorcy. Stygmatyzacja pracodawcy jako tolerującego molestowanie seksualne lub stosującego mobbing może być zarówno przyczyną rezygnacji z pracy przez cenionych pracowników jak i trudności w zatrudnieniu wysokiej klasy specjalistów. Brak odpowiedniej kadry w dalszej perspektywie może wpłynąć na spadek kondycji firmy. Nie jest również wykluczone ryzyko powstania odpowiedzialności karnej samego pracodawcy czy członków zarządu spółki na podstawie np. art. 199, 197 § 2, 218 czy 191a Kodeksy karnego. Na uwagę zasługuje fakt, iż niezależnie od tego czy molestowania dopuszcza się względem pracownika pracodawca lub inny pracownik roszczenia o odszkodowanie czy o zadośćuczynienie za krzywdę zostaną skierowane przeciwko pracodawcy.
W czym problem?
Przeciwdziałanie mobbingowi czy molestowaniu seksualnemu jest szczególnie trudne z kilku powodów. Po pierwsze sformułowane w kodeksie pracy definicje posługują się zwrotami takimi jak „zastraszające”, „poniżające”, „uwłaczające godności” czy „uporczywe”. Po drugie chodzi zarówno o działania bezpośrednie, pośrednie, werbalne jak i niewerbalne. Po trzecie, i w kontekście dwóch poprzednich kluczowe jest to, iż o tym czy dane zachowanie spełnia przesłanki mobbingu lub molestowania seksualnego decyduje sam poszkodowany. To wszystko sprawia, że nie jest możliwe stworzenie zamkniętego katalogu zachowań niepożądanych. Każdy ma bowiem inną wrażliwość i inaczej postawione granice. Zatem to samo zachowanie, np. sprośny żart, telefon w późnych godzinach wieczornych czy nawet komplement na temat długich nóg może zostać przez różne osoby odebrane jako niepożądane a dla innych będzie to zachowanie neutralne i normalne.
Minimalizowanie ryzyka
W pierwszej kolejności należy uświadomić sobie, że całkowite wyeliminowanie ryzyka zszargania wizerunku czy poniesienia konsekwencji finansowych nie jest możliwe. Nie dotyczy to tylko molestowania i mobbingu, ale również wielu innych ryzyk związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej jak np. ryzyko niewypłacalności kontrahenta. Podobnie jak inne rodzaje także ryzyko wystąpienia mobbingu czy molestowania można zminimalizować.
Podstawowym środkiem Compliance w zakresie minimalizacji ryzyka w omawianym zakresie jest wprowadzenie przez pracodawcę stosownego regulaminu. Dokument taki powinien określać w szczególności katalog zachowań uznanych w danym środowisku pracy za niepożądane. Oczywiście katalog ten musi być otwarty, ale można w nim prostym językiem, zrozumiałym dla każdego, określić przykłady zachowań cechujących się molestowaniem seksualnym czy mobbingiem oraz wskazówki w jaki sposób identyfikować te sytuacje. Regulamin może określać także procedury zachowań jakie mogą być podjęte przez dotkniętych molestowaniem czy mobbingiem pracowników od prostego wyrażenia sprzeciwu do szczegółowej procedury umożliwiającej rozstrzygnięcie takich niepożądanych sytuacji.
Drugim środkiem, będącym naturalną konsekwencją przyjętej procedury postepowania, może być powołanie, ad hoc lub stałej komisji wewnętrznej rozpatrującej spory między pracownikami a nawet między samym pracodawcą a pracownikiem. Tutaj wydaje się zasadnym, aby w skład tej komisji wchodziły odpowiednio wykwalifikowane osoby, co podniesie prawdopodobieństwo skuteczności a także bezstronności jej działań, zwłaszcza gdy w jej skład wejdą osoby wykonujące zawody zaufania publicznego jak np. zewnętrzny (niezatrudniony u pracodawcy) radca prawny. Byłoby pożądanym, aby członkowie komisji byli profesjonalnymi psychologami, seksuologami, niemniej często wystarczy odpowiednie szkolenie pracowników wytypowanych na podstawie ich personalnych zdolności i poziomu zaufania wśród współpracowników.
Jedną z przyczyn molestowania seksualnego jest czasem kwestia braku określenia zasad dotyczących stroju obowiązującego w pracy. Stroje zbyt luźne, odsłaniające zbyt duże partie ciała, czy po prostu zbyt prowokujące mogą być przyczyną dezorientacji i odbierania błędnych sygnałów w środowisku pracy. Minimalizacją tego potencjalnego czynnika wywołującego zachowania niepożądane może być wprowadzenie dress code’u.
Propozycje środków można mnożyć, stosować je w różnej konfiguracji i z różnym natężeniem. Dobrze przygotowane i dopasowane do konkretnego przedsiębiorcy rozwiązania Compliance z pewnością przyczynią się do minimalizacji ryzyka zszargania wizerunku pracodawcy, poniesienia odpowiedzialności karnej i finansowej. A należy mieć na uwadze, że temat niniejszego artykułu to tylko niewielki wycinek Compliance, które można wprowadzić w firmie.
Potrzebujesz porady prawnej?
Compliance a wymóg raportowania informacji pozafinansowych
W ostatnim czasie Unia Europejska zaczęła zwracać coraz większą uwagę na doniosłość danych pozafinansowych firm w takich obszarach jak kwestie środowiskowe, społeczne, pracownicze, poszanowanie praw człowieka, a także przeciwdziałanie korupcji i łapownictwu. Celem umożliwienia porównania (...)
Zasada równego traktowania w zatrudnieniu
Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest zasada równego traktowania w zatrudnieniu. W związku z dostosowywaniem prawa polskiego do wymogów prawa Unii Europejskiej, zasada równego traktowania ze względu na płeć została rozszerzona na inne jeszcze kryteria. Co oznacza zasada równego traktowania (...)
Nowe standardy w wojsku – MON będzie walczył z patologiami
Ministerstwo Obrony Narodowej chce przeznaczyć 7 milionów złotych na mający trwać 5 lat program przeciwdziałania patologiom w wojsku. Chodzi o takie zachowania jak mobbing, alkoholizm, narkomanię wśród żołnierzy czy też molestowanie seksualne oraz dyskryminację, w związku z (...)
Mobbing w pracy - jak się bronić?
Zjawisko mobbingu może pojawić się wszędzie tam, gdzie przez dłuższy czas przebywa ze sobą grupa osób. Najczęściej mówimy o mobbingu w miejscu pracy. Czym jest mobbing? Mobbing to zespół działań mających na celu upokorzenie, obniżenie poczucia własnej wartości, (...)
Koniec z falą w wojsku – program walki z patologiami
Ministerstwo Obrony Narodowej przygotowało program walki z patologiami, z jakimi od wielu lat żołnierze spotykają się w wojsku. Program, który ma trwać 5 lat będzie nas kosztował 7 milionów złotych.Oczywiście wcześniej istniały takie programy, jednakże nie było one scentralizowane (...)
Kolejne zarzuty dla doktora G.
Po siedmiu miesiącach śledztwa, przesłuchaniu setek pacjentów i dziesiątek pracowników szpitala MSWiA w Warszawie prokuratura postawiła dr. Mirosławowi G. trzy nowe zarzuty. Chodzi o molestowanie seksualne jednej z pracownic szpitala, znęcanie się psychiczne oraz naruszanie praw pracowniczych, (...)
Zasada równych praw z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków należy do podstawowych zasad prawa pracy. Kodeks pracy zakazuje również wszelkiej dyskryminacji w zatrudnieniu. Przesłanki dyskryminacji w pracy Polski Kodeks pracy zawiera (...)
Polski ksiądz aresztowany za molestowanie
Duchownego oskarżono o to, że zamienił swą plebanię w "erotyczny loch", gdzie molestował seksualnie ministrantów. Wyświęcony w Krakowie 44-letni ksiądz pracował w latach 90. na Ukrainie, a od 1997 r. w Brazylii. Tam został oskarżony o wykorzystywanie seksualne ministrantów. (...)
Pomoc dla pokrzywdzonych w wyniku przestępstwa
Ktoś cię okradł, pobił, napadł albo zniszczył twoją własność? A może stosuje wobec ciebie bądź bliskiej ci osoby przemoc psychiczną lub fizyczną? Oznacza to, że jesteś osobą pokrzywdzoną w wyniku przestępstwa i masz prawo do bezpłatnej pomocy. Dowiedz się, jaką pomoc możesz (...)
Bezwzględna walka z pedofilią!
Za zgwałcenie dziecka pedofil trafi do więzienia nawet na 30 lat, najbardziej zaburzonym sprawcom grozić będzie bezwzględne dożywocie, ohydne zbrodnie pedofilskie nigdy nie będą się przedawniać, koniec z karami „w zawiasach” dla zwyrodnialców, ochroną karną przed (...)
Naruszenie dóbr osobistych pracownika
W poradzie niniejszej staramy się odpowiedzieć, jakie działania pracodawcy są zgodne z prawem, a jakie naruszają dobra osobiste pracownika, o które pracodawca ma obowiązek dbać. Dla naszych rozważań najistotniejsza jest ochrona jaką przewiduje prawo pracy w stosunku do pracownika. Pracodawca (...)
Prokuratura zajmie się molestowaniem seksualnym
"Gazeta Wyborcza" opublikowała w poniedziałek wywiad z byłą radną Samoobrony w łódzkim sejmiku i byłą dyrektorką biura poselskiego obecnego wiceszefa partii Stanisława Łyżwińskiego Anetą K., która opowiedziała, jak w zamian za usługi seksualne dla Andrzeja Leppera i Łyżwińskiego (...)
116 000 - telefon w sprawie zaginionego dziecka już działa!
W dniu 5 marca w Ogrodach Innowacji, w siedzibie Telekomunikacji Polskiej w Warszawie odbyła się konferencja prasowa dotyczącą uruchomienia usługi: „116 000 - telefonu w sprawie zaginionego dziecka". W konferencji uczestniczyli: Pani Anna Streżyńska - Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, (...)
O ochronę dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym
30 kwietnia br. Rzecznik Praw Dziecka wystąpił do Ministra Sprawiedliwości o informacje na temat planowanych w tym resorcie działań, mających na celu zwiększenie ochrony dzieci przed przestępstwami o charakterze seksualnym. Zdaniem Rzecznika należy wprowadzić do polskiego porządku prawnego (...)
Facebook na celowniku obrońców WikiLeaks
Dzisiaj sąd zdecyduje, czy podejrzany o gwałt redaktor naczelny WikiLeaks opuści areszt. Hakerzy z Polski, Niemiec czy Wielkiej Brytanii planują w tym czasie atak na strony, które odmówiły w ostatnich tygodniach współpracy ze stroną Juliana Assange’a. Na celowniku są (...)
Sejm pracuje nad kontrowersyjnym projektem ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn. Kontrowersyjny, ponieważ już drugi raz wnioskowano o jego odrzucenie. Co takiego „nie do przyjęcia” jest w tym projekcie?Co miałby regulować projekt?Projekt definiuje dyskryminację, z podziałem (...)
Czemu ma służyć projekt zmian w ustawach karnych? Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy o Policji.Celem ustawy jest zaostrzenie kar i zwiększenie skuteczności działań (...)
Kobiety w wojsku są molestowane
Przeszło 30 proc. kobiet żołnierzy przyznaje, że spotkała się w polskim wojsku z mobbingiem. A blisko 20 proc. z molestowaniem seksualnym – informuje Gazeta Wyborcza. Wynika tak z badań, które na polecenie szefa MON Bogdana Klicha przeprowadziło Wojskowe Biuro Badań Społecznych. 12 (...)
Jakie zmiany mają usprawnić ściganie pedofilów? Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji, który znajduje się obecnie w Sejmie, przewiduje m.in. możliwość zarządzenia przez sąd kontroli operacyjnej (na wniosek komendanta policji poparty zgodą prokuratora) w odniesieniu (...)
Ściganie przestępstw komputerowych
Zwalniany pracownik z zemsty kasuje dane na służbowym komputerze. To w polskich realiach najczęstsze z przestępstw komputerowych. Techniczne sposoby ich wykrywania i udowadniania nie są jeszcze w naszym kraju zbyt rozpowszechnione, ale to kwestia czasu.Według danych policji w 2003 r. zgłoszono (...)
