Czas pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej

Czas pracy pracowników zakładu opieki zdrowotnej

Ustawa ma na celu dostosowanie przepisów ustawy z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej do przepisów dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie niektórych aspektów organizacji czasu pracy, w wykładni przyjętej przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Europejski Trybunału Sprawiedliwości, m.in. w sprawach SiMAP oraz Jaeger, stwierdził bowiem, iż „dyżur pełniony przez lekarza mającego obowiązek znajdować się w szpitalu musi być w całości uważany za czas pracy, nawet wówczas, jeżeli taka osoba może odpoczywać w miejscu pracy w czasie, w którym jej usługi nie są potrzebne.”. W tym zakresie przepis art. 32j ustawy o zakładach opieki zdrowotnej stanowiący dotąd w szczególności, że lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być zobowiązani do pełnienia w tym zakładzie dyżuru medycznego, jest niezgodny z przepisami prawa wspólnotowego.  

Na nowo uregulowanoczas pracy pracowników zakładu opieki zdrowotnej w następujący sposób.

Czas pracy pracowników zatrudnionych w zakładzie opieki zdrowotnej w zasadzie w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Czas pracy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może zaś przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Czas pracy pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. 

Czas pracy pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni): 

1. radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej - stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego, 

2. fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów 

- w zakresie określonym dalej, nie może przekraczać 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ten czas pracy stosuje się do pracowników na stanowiskach pracy w: 

• komórkach organizacyjnych (zakładach, pracowniach): radiologii, radioterapii i medycyny nuklearnej, jeżeli do ich podstawowych obowiązków należy: 

a) stosowanie w celach diagnostycznych lub leczniczych źródeł promieniowania jonizującego, a w szczególności: wykonujących badania lub zabiegi, asystujących lub wykonujących czynności pomocnicze przy badaniach lub zabiegach, obsługujących urządzenia zawierające źródła promieniowania lub wytwarzające promieniowanie jonizujące, lub wykonujących czynności zawodowe bezpośrednio przy chorych leczonych za pomocą źródeł promieniotwórczych, lub

b) prowadzenie badań naukowych z zastosowaniem źródeł promieniowania jonizującego, lub

c) dokonywanie pomiarów dozymetrycznych promieniowania jonizującego związanych z działalnością, o której mowa w lit. a i b;

• komórkach organizacyjnych (zakładach, pracowniach) fizykoterapeutycznych, jeżeli do ich podstawowych obowiązków należy kontrolowanie techniki stosowanych zabiegów lub samodzielne wykonywanie zabiegów; 

• komórkach organizacyjnych (zakładach, pracowniach): patomorfologii, histopatologii, cytopatologii i cytodiagnostyki, jeżeli do ich podstawowych obowiązków należy: 

a) przygotowywanie preparatów lub

b) wykonywanie badań histopatologicznych i cytologicznych;

• komórkach organizacyjnych (zakładach, pracowniach): patomorfologii, medycyny sądowej oraz prosektoriach, jeżeli do ich podstawowych obowiązków należy: 

a) wykonywanie sekcji zwłok lub

b) wykonywanie badań patomorfologicznych i toksykologicznych, lub

c) pomoc przy wykonywaniu sekcji zwłok oraz badań patomorfologicznych i toksykologicznych, lub

d) pobieranie narządów i tkanek ze zwłok.

Okres rozliczeniowy, o którym mowa wyżej, nie może przekraczać 3 miesięcy.

Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, w stosunku do pracowników zakładu opieki zdrowotnej mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których w zasadzie dopuszczalne jest przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę (nie dotyczy to pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami i pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni): radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej - stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego, a także fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów). W rozkładach czas pracy pracowników zatrudnionych w zakładzie opieki zdrowotnej, co do zasady, nie może przekraczać przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, a w stosunku do pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych - przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Okres rozliczeniowy nie może być przy tym dłuższy niż miesiąc. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być jednak przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.

Lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być zobowiązani do pełnienia w tym zakładzie dyżuru medycznego. Czas pełnienia dyżuru wlicza się do czasu pracy. Praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim przekraczać będzie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Do pracy w ramach pełnienia dyżuru nie stosuje się przepisów art. 151³ i art. 151⁴ Kodeksu pracy. 

Do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 151¹ § 1-3 Kodeksu pracy, które stanowią, iż za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

1. 100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:  
• w nocy,  
• w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,  
• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,  
2. 50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.  

Dodatek w wysokości określonej wyżej przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej wyżej. Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60 % wynagrodzenia.

Zasad wynagradzania, o których mowa w przepisach art. 151¹ § 1-3 Kodeksu pracy, nie stosuje się jednak do lekarzy stażystów, których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.

Lekarze oraz inni posiadający wyższe wykształcenie pracownicy wykonujący zawód medyczny, zatrudnieni w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, mogą być, po wyrażeniu na to zgody na piśmie, zobowiązani do pracy w zakładzie opieki zdrowotnej w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Przepisu art. 151 § 3 Kodeksu pracy nie stosuje się przy tym. Ww. okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 4 miesiące. Pracodawca jest obowiązany prowadzić i przechowywać ewidencję czasu pracy takich pracowników oraz udostępniać ją organom właściwym do sprawowania nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, które mogą, z powodów związanych z bezpieczeństwem lub zdrowiem pracowników, a także w celu zapewnienia właściwego poziomu udzielania świadczeń zdrowotnych, zakazać albo ograniczyć możliwość wydłużenia maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy. Pracodawca nie może przy tym podejmować działań dyskryminujących wobec pracowników, którzy nie wyrazili takiej zgody. Pracodawca jest obowiązany dostarczać ww. organom, na ich wniosek, informacje o przypadkach, w których pracownicy wyrazili zgodę w celu wykonywania pracy w wymiarze przekraczającym 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Pracownik może cofnąć zgodę na pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, informując o tym pracodawcę na piśmie, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia. Do wynagrodzenia za pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym stosuje się odpowiednio art. 151¹ § 1-3 Kodeksu pracy (o dodatku). 

Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Pracownikowi pełniącemu dyżur medyczny okres odpoczynku, o którym mowa, powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego. Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

W przypadku uzasadnionym organizacją pracy w zakładzie pracownikowi, będącemu lekarzem bądź innym posiadającym wyższe wykształcenie pracownikiem wykonującym zawód medyczny, zatrudnionym w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych, przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 24 godzin nieprzerwanego odpoczynku, udzielanego w okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 14 dni. Osoby takie mogą zostać zobowiązane do pozostawania poza zakładem opieki zdrowotnej w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych. Za każdą godzinę pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50 % stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego. Godzinową stawkę wynagrodzenia zasadniczego oblicza się, dzieląc kwotę miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z osobistego zaszeregowania pracownika przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. W przypadku wezwania do zakładu opieki zdrowotnej zastosowanie mają przepisy dotyczące dyżuru medycznego.

Pracownikom wykonującym zawód medyczny, zatrudnionym w systemie pracy zmianowej w zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych świadczeń zdrowotnych, przysługuje dodatek w wysokości: 

• co najmniej 65 % stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze nocnej; 

• co najmniej 45 % stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze dziennej w niedziele i święta oraz dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Przy czym godzinową stawkę wynagrodzenia zasadniczego oblicza się, dzieląc kwotę miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z osobistego zaszeregowania pracownika przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.

Pracownikom wykonującym zawód medyczny zatrudnionym w zespole wyjazdowym pogotowia ratunkowego (pomocy doraźnej) przysługuje dodatek w wysokości 30 % stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy. Pracownikom tym zatrudnionym w pogotowiu ratunkowym (pomocy doraźnej) poza zespołem wyjazdowym przysługuje dodatek w wysokości 20 % stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy. I w tym przypadku godzinową stawkę wynagrodzenia zasadniczego oblicza się, dzieląc kwotę miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z osobistego zaszeregowania pracownika przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. 

Jakie zmiany dotyczą dotacji dla publicznych uczelni medycznych i publicznych uczelni prowadzących działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych?

Nowelizacja ma służyć uporządkowaniu stanu prawnego w zakresie sposobu i trybu podziału dotacji na zadania związane ze świadczeniami zdrowotnymi występującymi w trakcie szkolenia studentów w publicznych uczelniach medycznych oraz uniknięciu powtarzania uregulowań prawnych w tym obszarze. Obecnie istnieją w porządku prawnym dwa upoważnienia ustawowe do uregulowania przedmiotowego zagadnienia - w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej oraz w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym. Dlatego przewidziano uchylenie upoważnienia do wydania rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu i trybu podziału dotacji dla publicznych uczelni medycznych i publicznych uczelni prowadzących działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych i uregulowania tej kwestii w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym.

Uchylenie upoważnienia do wydania rozporządzenia przez Radę Ministrów zamieszczonego w ustawie o zakładach opieki zdrowotnejwymagało przy tym doprecyzowania przepisów art. 94 ust. 1 pkt 8 w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym. Przepis ten obecnie nie uwzględnia możliwości dofinansowania zadań związanych ze świadczeniami zdrowotnymi występującymi w procesie kształcenia na kierunkach takich jak pielęgniarstwo, położnictwo, fizjoterapia itp. i zawęża je do świadczeń zdrowotnych wykonywanych w trakcie kształcenia tylko studentów na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym.

Wprowadzona nowelizacja spowoduje możliwość uwzględnienia dofinansowania świadczeń zdrowotnych wykonywanych w trakcie kształcenia na nowych kierunkach.  

Nowa treść art. 94 ust. 1 pkt 8 umożliwi otrzymywanie dotacji z budżetu państwa na zadania związane ze świadczeniami zdrowotnymi wykonywanymi w ramach kształcenia studentów studiów stacjonarnych przez wszystkie uczelnie publiczne kształcące na kierunkach medycznych. Stanowi on po nowelizacji, iż z budżetu państwa uczelnia publiczna otrzymuje dotacje na „zadania związane ze świadczeniami zdrowotnymi, wykonywanymi w ramach kształcenia studentów studiów stacjonarnych w podstawowej jednostce organizacyjnej uczelni medycznej lub innej uczelni publicznej, w której prowadzone jest kształcenie na kierunkach medycznych pod bezpośrednim nadzorem nauczycieli akademickich posiadających kwalifikacje do wykonywania zawodu medycznego właściwego ze względu na treści kształcenia”. 

Nowe brzmienie art. 94 ust. 3 pkt 6 określa, że wyżej wymieniona dotacja dla uczelni nadzorowanych przez Ministra Zdrowia będzie przyznawana z budżetu ministra właściwego do spraw zdrowia, natomiast dla pozostałych publicznych uczelni akademickich i zawodowych, prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, dotacja ta będzie przekazywana przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego.  

Natomiast zmiana w art. 96 pkt 2 lit. a i dodanie lit. aa jest niezbędne z uwagi na fakt, że wytyczne zawarte obecnie w wyżej wymienionym przepisie są niezgodne z przepisem merytorycznym regulującym kwestię dotacji na zadania związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, tj. z art. 94 ust. 1 pkt 8. Przepis art. 94 ust. 1 pkt 8 odnosi się do świadczeń zdrowotnych realizowanych podczas kształcenia przeddyplomowego studentów studiów stacjonarnych w procesie kształcenia na kierunkach medycznych i występującymi we współpracujących w procesie dydaktycznym jednostkach ochrony zdrowia; nie dotyczy to natomiast procesu dydaktycznego prowadzonego bezpośrednio w uczelni (wykłady, laboratoria itd.). Liczba nauczycieli akademickich, słuchaczy studiów doktoranckich oraz kosztochłonność występująca w procesie kształcenia przeddyplomowego nie mają bezpośredniego związku z zadaniami związanymi ze świadczeniami zdrowotnymi występującymi w trakcie realizacji programu studiów w jednostkach klinicznych (szpitalach, poradniach lub przychodniach).  

Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrami właściwymi do spraw wewnętrznych, do spraw zdrowia, do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz do spraw gospodarki morskiej ma określać, w drodze rozporządzenia, m.in. zasady podziału ww. dotacji z uwzględnieniem w zakresie ww. zadań - danych o liczbie studentów studiów stacjonarnych, w ramach kształcenia których są wykonywane zadania związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2007 r., Nr 176, poz. 1240);

• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 2007 r., Nr 14, poz. 89, ze zm.);

• Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2005 r., Nr 164, poz. 1365, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl