Członkowie spółdzielni odpowiedzialni za straty mają interes by stać się interwenientami ubocznymi
Sąd Najwyższy miał udzilić odpowiedzi na pytanie czy w świetle art. 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 1994 r. Nr 90 poz. 419) członek spółdzielni ma interes prawny w rozumieniu art. 76 kpc w przystąpieniu w charakterze interwenienta ubocznego do procesu sądowego po stronie spółdzielni w sprawie o zasądzenie zwrotu należności?
Sąd Najwyższy stwierdził, że członkowie spółdzielni mieszkaniowej zobowiązani przez statut do pokrywania jej strat mogą mieć interes w przystąpieniu jako interwenienci uboczni (art. 76 kpc) do tej spółdzielni pozwanej o świadczenie pieniężne.
Z chwilą wpisania do rejestru spółdzielnie są osobami prawnymi (art. 11 § 1 Prawa spółdzielczego), a zatem są podmiotami prawa cywilnego, w tym również prawa własności rzeczy. Jako osoby prawne wykonują to prawo w granicach określonych przez art. 140 kc. Stosunki między członkami a zrzeszającymi ich spółdzielniami w odniesieniu do części majątku regulowanego przez normy Prawa rzeczowego (Księga druga kodeksu cywilnego pt. „Własność i inne prawa rzeczowe”) nie podlegają przepisom o współwłasności (art. 195 i nast. kc). Również przepisy Prawa spółdzielczego, określające uprawnienia członków wobec mienia spółdzielni, nie odpowiadają treści prawa własności. Konkludując trzeba stwierdzić, że art. 3 Prawa spółdzielczego stwarza motywację dla członków do aktywnego uczestnictwa w jej życiu oraz zawiera dyrektywę dla organów spółdzielni, ich związków (rewizyjnych) oraz organów samorządu takiego układania spraw majątkowych, aby został uwzględniony interes właściciela ekonomicznego. Przepis ten, jako odnoszący się do sfery ekonomicznej, nie wystarcza jednak do oceny w konkretnym wypadku, czy członkowie spółdzielni mają interes prawny w dążeniu do uzyskania określonego rozstrzygnięcia procesu z udziałem spółdzielni.
Założenie spółdzielni oznacza powstanie osoby o charakterze korporacyjnym, a zatem działającej w imieniu własnym i na swoją rzecz. Z chwilą jej powstania członkowie podpisujący statut kształtują na nowo własne prawa podmiotowe, zrzekając się przy tym pewnych uprawnień na rzecz korporacji.
Sugeruje to trafny wniosek, że w zasadzie, w przedmiocie nowo ukształtowanych własnych praw działa już sama korporacja. Skutki czynności prawnych oraz wyniki postępowań sądowych dotyczą jej sfery prawnej, wobec czego sama spółdzielnia ma interes prawny w uzyskaniu określonego rozstrzygnięcia. Skutki tych zdarzeń dotykają jednak w jakimś zakresie członków, a wynik spraw nie jest obojętny dla spółdzielców. Dopóki jest to oddziaływanie na ich sferę moralną lub ekonomiczną, dopóty nie można mówić o takim wpływie na ich sytuację prawną, który rodzi interes prawny w przystąpieniu do spółdzielni. Spółdzielnia bowiem odpowiada całym majątkiem za swoje zobowiązania (art. 68 Prawa spółdzielczego), a członkowie nie odpowiadają wobec jej wierzycieli (art. 19 Prawa spółdzielczego).Nie byłby zatem trafny pogląd, że w każdym wypadku zaangażowania się spółdzielni w postępowaniu przed sądem jej członkowie mogą zgłosić interwencję uboczną.Nieuzasadnione byłoby jednak odrzucanie możliwości wystąpienia interesu prawnego na podstawie innych przepisów regulujących stosunki między członkami a ich spółdzielnią. W wyniku przegrania sprawy spółdzielnia może być narażona na stratę bilansową (art. 90 § 1 Prawa spółdzielczego). Straty takie są pokrywane z funduszów w kolejności ustalonej przez Prawo spółdzielcze i statut, przy czym istnieje podstawa do uchwalenia przez walne zgromadzenie obowiązku wcześniejszego wpłacania udziałów niż to przewiduje statut. Uregulowane w statucie zasady pokrywania strat spółdzielni (art. 5 § 1 pkt 8) mogą zatem być realizowane w postaci roszczenia spółdzielni o określone świadczenie pieniężne. Nie ulega wątpliwości, że zmienia ono sytuację prawną członków, a tym samym uzasadnia istnienie ich interesu prawnego w rozumieniu art. 76 kpc.
W art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, ratyfikowanego przez Polskę (Dz. U. 1977 r. Nr 38 poz. 167), zapewnia się wszystkim ludziom równość przed sądami i trybunałami, i stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd, ustanowiony przez ustawę, przy orzekaniu co do jego praw i obowiązków w sprawach cywilnych. Normie tej muszą być podporządkowane regulacje procesowe w prawie wewnętrznym. Dlatego wykładnia art. 76 kpc wobec niesprecyzowania w ustawie pojęcia „interesu prawnego” powinna uwzględniać przytoczone wyżej postanowienia, tym bardziej że kontrolna (wobec samej strony) funkcja interwencji ubocznej pozostaje w zgodzie z istotą spółdzielczości, zakładającą dobrowolność, samorządność i aktywność członków.
Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 1996 r., sygn. akt III CZP 152/95
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?