Czy będzie reforma między­narodowego postępowania cywilnego?

Czego dotyczą rządowe propozycje zmian w

Obecnie Sejm rozpatruje rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Głównymi celami projektu są:

1. reforma zawartej w części czwartej Kodeksu postępowania cywilnego regulacji międzynarodowego postępowania cywilnego (między­narodowego prawa postępowania cywilnego) oraz

2. wprowadzenie do prawa polskiego, w tym przede wszystkim do Kodeksu postępowania cywilnego, przepisów uzupełniających i wykonujących regulacje rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. i rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r.

Proponowane zmiany odnoszą się przede wszystkim do jurysdykcji krajowej, przeprowadzania dowodów i doręczeń w sprawach z tzw. elementem zagranicznym oraz uznawania i stwierdzania wykonalności zagranicznych orzeczeń i ugód sądowych. Dotyczą również prowadzenia europejskich postępowań nakazowych oraz europejskich postępowań w sprawach drobnych roszczeń. Projekt zawiera także inne niezbędne zmiany przepisów K.p.c. wynikające z potrzeby praktyki lub orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Obowiązujące unormowanie międzynarodowego postępowania cywilnego pochodzi z okresu uchwalenia Kodeksu postępowania cywilnego i od tego czasu nie było poddawane poważniejszym zmianom. Chociaż unormowanie to - zważywszy na czas, w którym zostało przyjęte - zasługiwało na wysoką ocenę i stanowiło rzadki w skali europejskiej przykład kompletnej regulacji w jednym akcie prawnym zagadnień składających się na międzynarodowe prawo postępowania cywilnego, to nie odpowiada ono już jednak potrzebom współczesnego transgranicznego obrotu prawnego. Konieczność zmiany tego unormowania była dostrzegana w doktrynie od dłuższego czasu. Po przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europej­skiej potrzeba nowej regulacji międzynarodowego prawa postępo­wania cywilnego stała się jeszcze bardziej odczuwalna. Z jednej strony chodzi o harmonizację prawa krajowego z rozwiązaniami przyjętymi w prawie wspólnotowym, składającymi się na tzw. europejskie prawo procesowe cywilne, a z drugiej strony o stworzenie takich unormowań w Kodeksie postępowania cywilnego, które we właściwy sposób uzupełnią - tam, gdzie jest to konieczne - przepisy prawa europejskiego.

Jakie zmiany dotyczą jurysdykcji krajowej?

Projekt zakłada odrębność dwóch instytucji procesowych. Chodzi o:

• jurysdykcję krajową, rozumianą jako kompetencję do rozpoznawania i rozstrzygania danych spraw międzynarodowych, oraz

• immunitetu sądowego i egzekucyjnego, rozumianych jako ograniczenie kompetencji do rozpoznawania i rozstrzygania takich spraw.

Z nielicznymi wyjątkami, w razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej w danej sprawie, sąd będzie odrzucał pozew lub wniosek i uznawał postępowanie za nieważne.

Ze względu na potrzebę unikania konfliktów jurysdykcyjnych, zaproponowano również wprowadzenie tzw. jurysdykcji krajowej koniecznej. Stosowana byłaby ona w przypadku spraw, które wykazywałyby związek z polskim porządkiem prawnym, a nie mogłyby być rozpoznane za granicą. Ponadto stosowana byłaby w przypadku odmowy uznania orzeczenia zagranicznego w Polsce, a rozstrzygana sprawa wykazywałaby związek z polskim prawem.

Nowością ma być odrębny przepis dotyczący spraw z zakresu prawa pracy. Sądy polskie będą władne tu do rozstrzygania spraw nie tylko wtedy, gdy pozwany mieszkał, posiadał prawo stałego pobytu lub miał siedzibę w Polsce, ale także wtedy, gdy jego praca była, jest lub miała być wykonywana w naszym kraju.

Proponowana nowelizacja doprecyzowuje również przepis, na podstawie którego sprawy dotyczące nieruchomości położonych w Polsce będą należały do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich.

Jak mają być przeprowadzane "dowody transgraniczne"?

W odniesieniu do przeprowadzania dowodów w sprawach z tzw. elementem zagranicznym, projekt przewiduje wprowadzenie zasady bezpośredniego porozumiewania się sądu polskiego z sądami i innymi organami państw wezwanych. Ponadto przewidziano możliwość udziału polskiego sędziego w przeprowadzaniu dowodu przez sąd lub organ państwa wezwanego, a nawet możliwość bezpośredniego przeprowadzania dowodu za granicą przez sąd polski.

Kiedy orzeczenia sądów zagranicznych zostaną uznane w Polsce?

Jeżeli chodzi o uznawanie orzeczeń zagranicznych, to w przeciwieństwie do obecnie obowiązujących przepisów, orzeczenia takie miałyby być uznawane z mocy prawa. Wyjątkiem byłyby jedynie przypadki wymienione w Kodeksie postępowania cywilnego.

Podstawa:

• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 949); 

• Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia  2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z 30.12.2006, s. 1);

• Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007, s. 1)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl