Czy sprawa o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia jest sprawą o prawa majątkowe?
W sprawie o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia pojawiła się wątpliwość, czy tego typu sprawa jest sprawą o prawa majątkowe (ma to znaczenie dla możliwości wniesienia skargi kasacyjnej, bo w sprawach majątkowych istotna jest wartość przedmiotu sporu – zob. art. 398[2] § 1 k.p.c.). Kwestię tę rozważał Sąd Najwyższy, który stwierdził, że
Sprawa o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia jest sprawą o prawa majątkowe.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy odwołał się do poglądu doktryny prawniczej, iż podstawą wyróżnienia kategorii praw majątkowych i niemajątkowych jest typowy interes, jaki prawa te realizują. Prawa majątkowe są przy tym uwarunkowane obiektywnym interesem ekonomicznym uprawnionego. Sąd Najwyższy zauważył, że ostatnio w prawie cywilnym występuje tendencja do uwzględniania wartości osobistych w obrębie praw majątkowych, co dodatkowo utrudnia rozróżnienie obu rodzajów spraw.
Niegodność dziedziczenia nie następuje z mocy samego prawa, lecz wymaga orzeczenia sądowego (art. 928 § 1 k.c.). Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego nie jest dochodzeniem roszczenia materialnoprawnego, czyli uprawnienia polegającego na tym, że oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego, a uprawniony może żądać, aby zachowała się w ściśle określony sposób. To nie przesądza jednak kwestii zaliczenia spraw o uznanie za niegodnego do kategorii spraw o prawa majątkowe lub niemajątkowe. Istotne jest bowiem to, czy żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego służy realizacji interesów majątkowych uprawnionego.
Żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego, bez względu na motywy, jakimi kieruje się powód, zmierza do wyeliminowania określonej osoby z kręgu spadkobierców, a tym samym do ukształtowania nowego porządku dziedziczenia po danym spadkodawcy. Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, dlatego prawo do spadku z istoty swej ma charakter majątkowy. W konsekwencji żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego wywiera wpływ na stosunki majątkowe stron. Zdaniem Sądu Najwyższego nawet w sytuacji, gdy z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego występuje osoba, która w konkretnych okolicznościach i tak sama nie doszłaby do dziedziczenia, stopień nasilenia cech przypisywanych prawom majątkowym jest tak znaczny, że uzasadnia zakwalifikowanie sprawy do kategorii spraw o prawa majątkowe.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 roku, sygn. akt I CZ 9/12, Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, Rok 2012 – Numer 7-8
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?