Jak egzekwować kontakty z wnukiem

W niniejszej sprawie sytuacja wyglądała o tyle inaczej, że kontakty miały odbywać się w obecności matki i nie było mowy o żadnym odbieraniu jej dziecka i wydawania go dziadkom. Chodziło raczej o wymuszenie na matce określonego zachowania się, czyli umożliwienia dziadkom spotkania z wnukiem.

SN zauważył, że przepisy art. 598[1] i nast. k.p.c. można stosować tylko wtedy, gdy dziecko znajduje się u osoby nieuprawnionej, a tak w niniejszej sprawie nie było. Dlatego też stosować należy zwykły sposób egzekucji świadczeń niepieniężnych przewidziany w art. 1051 k.p.c. (na jego podstawie można nakładać na dłużnika grzywnę, a w ostateczności zastosować wobec niego areszt). Dziecko nie staje się tu "przedmiotem" postępowania egzekucyjnego, bo nie dochodzi do jego odebrania, a postępowanie jest nakierowana na osobę wykonującą władzę rodzicielską. Dalej SN podniósł, że przepisy art. 598[1] i nast. k.p.c. nie przewidują środków, które można by zastosować do wymuszenia kontaktów w obecności takiej osoby. Odpowiednich przepisów nie zawiera również rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 roku w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz.U. Nr 112, poz. 1064).

Trzeba też pamiętać, że orzeczenie ustalające kontakty z dzieckiem powinno mieć na uwadze przede wszystkim dobro samego dziecka. Tymczasem przepisy art. 598[1] i nast. k.p.c. przewidują, że w ostateczności zastosować można środki bezpośrednio wobec dziecka, co naraża je na przykre przeżycia. Dlatego też ten tryb trzeba stosować tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych (tj. gdy dziecko ma być odebrane).

SN zauważył również, że według art. 113 § 2 k.r.o., kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Każda z tych form kontaktów z dzieckiem powinna w razie potrzeby podlegać przymusowej egzekucji, tymczasem trudno sobie wyobrazić, by w trybie art. 598[1] i nast. k.p.c. można było wymusić np. obowiązek utrzymywania korespondencji.

Z tych wszystkich względów wykonanie orzeczenia ustalającego kontakty z dzieckiem w obecności osoby wykonującej nad nim pieczę nie powinno obywać się w ramach postępowania opiekuńczego przewidzianego w art. 5981 i nast. k.p.c., lecz według przepisów o egzekucji świadczeń niepieniężnych, tj. art. 1050 lub art. 1051 k.p.c. Zastosowanie jednego z nich będzie uzależnione od treści tytułu egzekucyjnego. Jeżeli orzeczenie przewiduje stałe i powtarzające się kontakty z dzieckiem bez określenia szczegółowo nakazów albo zakazów kierowanych do osoby wykonującej władzę rodzicielską do wykonania takiego orzeczenia uzasadnione jest stosowanie art. 1051 k.p.c.

Uchwała z dnia 18 marca 2011 roku, sygn. akt III CZP 139/10