Jak kontrolowane będzie zatrudnienie?

Kontrolę przestrzegania legalności wykonywania pracy przez cudzoziemca sprawują również organy celne, zgodnie z odrębnymi przepisami. 

Jakie zasady dotyczą kontroli? 

Kontrolą mogą być objęci pracodawcy, przedsiębiorcy niezatrudniający pracownika i inne instytucje oraz osoby fizyczne.

Wojewoda w celu przeprowadzenia kontroli wykonuje czynności wstępne polegające na ustaleniu nazwy kontrolowanej jednostki, okresu kontroli oraz faktu przeprowadzania kontroli w kontrolowanej jednostce przez inny organ kontrolny. Wykonujący czynności wstępne są obowiązani do okazania kontrolowanej jednostce legitymacji służbowej. Wojewoda po zakończeniu czynności wstępnych przeprowadza właściwą kontrolę. 

Przeprowadzający kontrolę mogą badać dokumenty objęte jej zakresem, sporządzać niezbędne ich kopie, przesłuchiwać osoby podejrzane o naruszenie przepisów ustawy, przesłuchiwać świadków, sprawdzać tożsamość osób zatrudnionych i wykonujących inne prace zarobkowe, a także innych osób w celu ustalenia charakteru ich pobytu na terenie kontrolowanej jednostki w czasie przeprowadzania kontroli. 

Kontrolowani są obowiązani udostępniać wszelkie dokumenty i udzielać wyjaśnień w sprawach objętych zakresem kontroli. 

Przeprowadzający kontrolę są uprawnieni do przeprowadzenia kontroli bez uprzedzenia. Kontrolujący są obowiązani do okazania legitymacji służbowych i upoważnienia. 

 W przypadku podejrzenia, że przepisy ustawy w zakresie wymienionym na początku opracowania, nie są przestrzegane, a nie ma możliwości ustalenia nazwy jednostki kontrolowanej, wystawia się upoważnienie w formie uproszczonej. 

Jak przebiega kontrola legalności zatrudnienia? 

17 marca br. wchodzi w życie nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 lutego 2006 r. w sprawie kontroli legalności zatrudnienia.  

Według nowych przepisów kontrolę legalności zatrudnienia przeprowadza podmiot upoważniony przez wojewodę lub organ celny.  

Przeprowadzający kontrolę przeprowadza kontrolę w siedzibie jednostki kontrolowanej i w innych miejscach wykonywania pracy przez pracowników lub przez inne osoby świadczące pracę na rzecz tej jednostki. Jeżeli zakończenie czynności kontrolnych tego wymaga, czynności te mogą być prowadzone w urzędzie obsługującym wojewodę lub organ celny. 

Można jej dokonać bez uprzedzenia, w dniach i w godzinach pracy jednostki kontrolowanej, a także poza tymi godzinami lub w dniach wolnych, jeżeli na jej terenie przebywa osoba wykonująca pracę.  

W razie nieobecności przedsiębiorcy lub jego reprezentanta podczas przeprowadzanej inspekcji, przeprowadzający czynności wstępne ustali tożsamość zatrudnionych i zażąda od nich oświadczeń o legalności pracy, a następnie odstąpi od kontroli. W takim przypadku kontrola u przedsiębiorcy może być przeprowadzona w terminie ustalonym z tym przedsiębiorcą.  

Na jakiej podstawie? 

Kontrola jest wykonywana jednoosobowo lub przez zespół osób, po okazaniu legitymacji służbowych i upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. 

Legitymacje służbowe oraz upoważnienia do przeprowadzania kontroli dla pracowników przeprowadzających kontrolę wydaje wojewoda. Legitymacja służbowa zawiera dane osobowe pracownika: imię i nazwisko, zajmowane stanowisko oraz zdjęcie. 

Legitymacje służbowe oraz upoważnienia dla funkcjonariuszy celnych przeprowadzających kontrolę wydaje natomiast organ celny. 

Upoważnienie do przeprowadzania kontroli zawiera wskazanie podstawy prawnej, oznaczenie organu kontroli, datę i miejsce wystawienia, imię i nazwisko pracownika organu kontroli uprawnionego do wykonania kontroli oraz numer jego legitymacji służbowej, nazwę i adres jednostki kontrolowanej, określenie zakresu przedmiotowego kontroli, wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli, podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji oraz pouczenie o prawach i obowiązkach jednostki kontrolowanej. Jeżeli w celu przeprowadzenia kontroli wystawiono upoważnienie w formie uproszczonej, przeprowadzający kontrolę po zakończeniu czynności wstępnych, uzupełnia upoważnienie w formie uproszczonej o ustaloną nazwę jednostki kontrolowanej, okres kontroli i przystępuje do kontroli.  

Do czego uprawnieni są przeprowadzający kontrolę? 

Przeprowadzający kontrolę jest uprawniony do wstępu i poruszania się po terenie jednostki kontrolowanej. Nie podlega przy tym rewizji osobistej. W zakresie prowadzonych czynności może sporządzać odpisy, wyciągi lub kserokopie z dokumentów oraz dokumentować czynności kontrolne z wykorzystaniem środków audiowizualnych. Zgodność odpisów i wyciągów oraz kserokopii z dokumentów poświadcza przy tym kierujący jednostką kontrolowaną lub osoba przez niego upoważniona.  

Jakie prawa przysługują kontrolowanemu? 

Przedsiębiorca może natomiast zgłaszać uwagi co do ustaleń kontrolera. Powinny one zostać rozpatrzone przed sporządzeniem protokołu kontroli.

Jeżeli przed podpisaniem protokołu, osoba prowadząca zakład pracy w ciągu 7 dni zgłosi na piśmie umotywowane zastrzeżenia, kontrolujący w uzasadnionych przypadkach uzupełni zapis. 

Co istotne, jeśli kontrola dotyczy przedsiębiorcy, to czynności kontrolne są wykonywane zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej. 

A co, jeśli stwierdzono nieprawidłowości?              

Gdy kontrola wykaże naruszenie prawa, wojewoda lub organ celny wystąpi do właściwego sądu rejonowego o ukaranie odpowiedzialnych osób. Jeśli wystąpi tylko podejrzenie naruszenia, będą obowiązani powiadomić właściwe organy, m.in.:

1. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - gdy chodzi o naruszenie przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz składek na Fundusz Pracy; 

2. Państwową Inspekcję Pracy - gdy chodzi o naruszenie przepisów prawa pracy; 

3. urząd kontroli skarbowej - gdy chodzi o naruszenie przepisów prawa podatkowego; 

4. Policję lub Straż Graniczną - gdy chodzi o naruszenie przepisów o cudzoziemcach; 

5. Policję lub Prokuraturę - gdy chodzi o podejrzenie popełnienia czynu zabronionego.  

Dokumentacja kontroli 

Ustalenia z kontroli opisuje się w protokole kontroli, który zawiera m.in.: 

• klauzulę tajności wynikającą z treści informacji zawartych w protokole, zgodnie z przepisami o ochronie informacji niejawnych; 

• imię i nazwisko kierującego jednostką kontrolowaną, nazwę i adres tej jednostki; 

• imię i nazwisko przeprowadzającego kontrolę oraz numer i datę upoważnienia do przeprowadzenia kontroli; 

• datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli; 

• zakres kontroli i okres objęty kontrolą; 

• fakty ustalone w toku kontroli, a w szczególności dotyczące stwierdzonych nieprawidłowości; 

• wskazanie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości; 

• adnotację o sporządzeniu odpisów, wyciągów, kserokopii z dokumentów oraz fakcie dokumentowania czynności kontrolnych z wykorzystaniem środków audiowizualnych; 

• wyszczególnienie załączników do protokołu; 

• datę i miejsce podpisania protokołu. 

Protokół kontroli podpisuje przeprowadzający kontrolę i kierujący jednostką kontrolowaną, a w razie jego nieobecności osoba przez niego upoważniona. 

Jeżeli przed podpisaniem protokołu kierujący jednostką kontrolowaną lub osoba przez niego upoważniona zgłosi na piśmie, w terminie nieprzekraczającym 7 dni od dnia jego otrzymania, umotywowane zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole, przeprowadzający kontrolę musi dokonać ich analizy, zbadać przedstawione dowody oraz ustosunkować się do zastrzeżeń i w uzasadnionych przypadkach uzupełnić protokół. 

Jeżeli kierujący jednostką kontrolowaną lub osoba przez niego upoważniona odmówi podpisania protokołu, przeprowadzający kontrolę zamieszcza w protokole odpowiednią adnotację o przyczynach odmowy podpisania lub braku podania przyczyn. 

Protokół sporządza się w dwóch egzemplarzach - po jednym dla kierującego jednostką kontrolowaną i dla przeprowadzającego kontrolę. 

Jeżeli stwierdzone nieprawidłowości zostały usunięte przed zakończeniem kontroli, przeprowadzający kontrolę zamieszcza w protokole odpowiednią adnotację. 

W protokole nie można dokonywać poprawek, skreśleń ani uzupełnień bez omówienia ich na końcu protokołu, z wyjątkiem sprostowania oczywistych omyłek pisarskich i rachunkowych, które parafuje przeprowadzający kontrolę, oznaczając parafy datą ich dokonania. 

W razie przeprowadzenia kontroli, w wyniku której nie stwierdzono nieprawidłowości, przeprowadzający kontrolę sporządza specjalną notatkę z kontroli.  

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 lutego 2006 r. w sprawie kontroli legalności zatrudnienia (Dz. U. 2006 r., Nr 36, poz. 245);
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 r., Nr 99, poz. 1001, ze zm.);
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004 r., Nr 173, poz. 1807, ze zm.)