Kiedy małżonek obywatela Unii może przebywać w UE?
Zgodnie z dyrektywą w sprawie swobodnego przemieszczania się obywateli Unii (Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, Dz.U. L 158, s. 77), każdy obywatel ma prawo przemieszczania się i pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego jako pracownik lub student lub jeśli jest objęty pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym i posiada wystarczające środki, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej. Członkowie rodziny obywatela Unii Europejskiej mają prawo przemieszczania się i pobytu w państwach członkowskich razem z tym obywatelem. Mogą oni wjechać do państwa członkowskiego, jeżeli posiadają wizę wjazdową lub kartę pobytową wydaną w państwie członkowskim.
Irlandzkie przepisy transponujące tę dyrektywę stanowią, że obywatel państwa trzeciego, będący członkiem rodziny obywatela Unii, może przebywać z obywatelem w Irlandii lub może do niego dołączyć, wyłącznie jeżeli przebywa już zgodnie z prawem w innym pastwie członkowskim.
Kwestia zgodności irlandzkich przepisów z dyrektywą została podniesiona w czterech sprawach zawisłych przed irlandzkim High Court. W każdej z tych spraw obywatel państwa trzeciego przybył do Irlandii i złożył wniosek o udzielenie azylu politycznego. We wszystkich przypadkach wniosek ten został oddalony. W czasie ich pobytu w Irlandii wspomniani czterej obywatele państw trzecich zawarli związki małżeńskie z obywatelkami Unii, które nie posiadały obywatelstwa irlandzkiego, ale które przebywały w Irlandii. Żadne z tych małżeństw nie było małżeństwem fikcyjnym.
Po zawarciu związku małżeńskiego każdy ze współmałżonków będący obywatelem państwa trzeciego złożył wniosek o wydanie karty pobytowej jako współmałżonek obywatela Unii. Wnioski te zostały oddalone przez Minister for Justice z uwagi na fakt, że współmałżonek nie spełniał warunku wcześniejszego pobytu zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim.
Decyzje te zostały zaskarżone do High Court, który zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy taki warunek wcześniejszego pobytu zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim jest zgodny z dyrektywą i czy okoliczności zawarcia związku małżeńskiego i sposób, w jaki współmałżonek obywatela Unii będący obywatelem państwa trzeciego wjechał do zainteresowanego państwa członkowskiego, wywierają skutki w odniesieniu do stosowania dyrektywy.
Trybunał (wielka izba) orzekł, co następuje:
1) Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG, sprzeciwia się obowiązywaniu przepisów państwa członkowskiego, które wymagają, dla skorzystania z przepisów tej dyrektywy, aby obywatel państwa trzeciego, będący współmałżonkiem obywatela Unii zamieszkującego w tym państwie członkowskim, którego obywatelstwa nie posiada, przebywał wcześniej zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim, przed jego przybyciem do przyjmującego państwa członkowskiego.
2) Wykładni art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, że obywatel państwa trzeciego, będący współmałżonkiem obywatela Unii zamieszkującego w państwie członkowskim, którego obywatelstwa nie posiada, który towarzyszy temu obywatelowi Unii lub dołącza do niego, korzysta z przepisów rzeczonej dyrektywy, niezależnie od miejsca i daty zawarcia przez nich związku małżeńskiego oraz sposobu, w jaki ten obywatel państwa trzeciego wjechał do przyjmującego państwa członkowskiego.
ETS stwierdził, że w odniesieniu do członków rodziny obywatela Unii, zastosowanie dyrektywy nie jest uzależnione od warunku, aby przebywali oni wcześniej zgodnie z prawem w państwie członkowskim. Dyrektywa znajduje zastosowanie do wszystkich obywateli Unii, którzy przemieszczają się do innego państwa członkowskiego lub przebywają w innym państwie członkowskim niż państwo członkowskie, którego są obywatelami, oraz do członków ich rodziny, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają w tym państwie członkowskim. Definicja członków rodziny zawarta w dyrektywie nie czyni rozróżnienia w zależności od faktu, czy przebywali oni dotychczas zgodnie z prawem bądź nie w innym państwie członkowskim. Taką wykładnię potwierdzają liczne przepisy dyrektywy oraz orzecznictwo Trybunału.
