Kiedy małżonek obywatela Unii może przebywać w UE?

Irlandzkie przepisy transponujące tę dyrektywę stanowią, że obywatel państwa trzeciego, będący członkiem rodziny obywatela Unii, może przebywać z obywatelem w Irlandii lub może do niego dołączyć, wyłącznie jeżeli przebywa już zgodnie z prawem w innym pastwie członkowskim.

Kwestia zgodności irlandzkich przepisów z dyrektywą została podniesiona w czterech sprawach zawisłych przed irlandzkim High Court. W każdej z tych spraw obywatel państwa trzeciego przybył do Irlandii i złożył wniosek o udzielenie azylu politycznego. We wszystkich przypadkach wniosek ten został oddalony. W czasie ich pobytu w Irlandii wspomniani czterej obywatele państw trzecich zawarli związki małżeńskie z obywatelkami Unii, które nie posiadały obywatelstwa irlandzkiego, ale które przebywały w Irlandii. Żadne z tych małżeństw nie było małżeństwem fikcyjnym.

Po zawarciu związku małżeńskiego każdy ze współmałżonków będący obywatelem państwa trzeciego złożył wniosek o wydanie karty pobytowej jako współmałżonek obywatela Unii. Wnioski te zostały oddalone przez Minister for Justice z uwagi na fakt, że współmałżonek nie spełniał warunku wcześniejszego pobytu zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim.

Decyzje te zostały zaskarżone do High Court, który zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy taki warunek wcześniejszego pobytu zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim jest zgodny z dyrektywą i czy okoliczności zawarcia związku małżeńskiego i sposób, w jaki współmałżonek obywatela Unii będący obywatelem państwa trzeciego wjechał do zainteresowanego państwa członkowskiego, wywierają skutki w odniesieniu do stosowania dyrektywy.

Trybunał (wielka izba) orzekł, co następuje:

1)      Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG, sprzeciwia się obowiązywaniu przepisów państwa członkowskiego, które wymagają, dla skorzystania z przepisów tej dyrektywy, aby obywatel państwa trzeciego, będący współmałżonkiem obywatela Unii zamieszkującego w tym państwie członkowskim, którego obywatelstwa nie posiada, przebywał wcześniej zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim, przed jego przybyciem do przyjmującego państwa członkowskiego.

2)      Wykładni art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, że obywatel państwa trzeciego, będący współmałżonkiem obywatela Unii zamieszkującego w państwie członkowskim, którego obywatelstwa nie posiada, który towarzyszy temu obywatelowi Unii lub dołącza do niego, korzysta z przepisów rzeczonej dyrektywy, niezależnie od miejsca i daty zawarcia przez nich związku małżeńskiego oraz sposobu, w jaki ten obywatel państwa trzeciego wjechał do przyjmującego państwa członkowskiego.

ETS stwierdził, że w odniesieniu do członków rodziny obywatela Unii, zastosowanie dyrektywy nie jest uzależnione od warunku, aby przebywali oni wcześniej zgodnie z prawem w państwie członkowskim. Dyrektywa znajduje zastosowanie do wszystkich obywateli Unii, którzy przemieszczają się do innego państwa członkowskiego lub przebywają w innym państwie członkowskim niż państwo członkowskie, którego są obywatelami, oraz do członków ich rodziny, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają w tym państwie członkowskim. Definicja członków rodziny zawarta w dyrektywie nie czyni rozróżnienia w zależności od faktu, czy przebywali oni dotychczas zgodnie z prawem bądź nie w innym państwie członkowskim. Taką wykładnię potwierdzają liczne przepisy dyrektywy oraz orzecznictwo Trybunału.

Trybunał podkreślił, że gdyby obywatelom Unii nie zezwolono na prowadzenie normalnego życia rodzinnego w przyjmującym państwie członkowskim, korzystanie ze swobód zagwarantowanych im w traktacie byłoby poważnie utrudnione, gdyż zniechęcałoby ich do korzystania z przysługujących im prawa wjazdu i prawa pobytu w tym państwie członkowskim.

Na argumenty podniesione przez Minister for Justice oraz kilka państw członkowskich, zgodnie z którymi wykładnia dyrektywy przyjęta przez Trybunał miałaby poważne skutki, powodując istotny wzrost liczby osób, które mogą korzystać z prawa pobytu we Wspólnocie, Trybunał odpowiedział, że wyłącznie członkowie rodziny obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa swobodnego przemieszczania się, mogą korzystać z prawa wjazdu i prawa pobytu zgodnie z dyrektywą. Ponadto, państwa członkowskie mogą odmówić wjazdu i pobytu ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego, przy czym odmowa ta ma być oparta na indywidualnym badaniu danego przypadku. Trybunał dodał, że państwa członkowskie mogą również odmówić, znieść lub wycofać każde prawo przyznane dyrektywą w przypadku nadużycia praw lub oszustwa, na przykład w przypadku małżeństw fikcyjnych.

ETS dodał, że dyrektywa nie wymaga, aby obywatel Unii miał już założoną rodzinę w chwili gdy zmienia miejsce pobytu, aby członkowie jego rodziny, obywatele państw trzecich, mogli skorzystać z praw ustanowionych dyrektywą. Ponadto, Trybunał uznał, że bez znaczenia jest fakt, czy obywatele państw trzecich, będący członkami rodziny obywatela Unii, wjechali do przyjmującego państwa członkowskiego przed lub po tym jak zostali członkami rodziny tego obywatela Unii, przy czym jednak przyjmujące państwo członkowskie ma prawo, z zachowaniem przepisów dyrektyw, nałożyć kary w przypadku wjazdu lub pobytu na jego terytorium z naruszeniem krajowych przepisów imigracyjnych.

Prawo obywatela państwa trzeciego, będącego członkiem rodziny obywatela Unii, towarzyszenia temu ostatniemu lub dołączenia do niego nie może być więc uzależnione od warunku, aby przebywał on wcześniej zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim.

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 lipca 2008 r. w sprawie C-127/08 - Metock i in. przeciwko Minister for Justice, Equality and Law Reform; http://curia.europa.eu