Obserwacja w zakładzie psychiatrycznym niekonstytucyjna
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone skargi konstytucyjne Zbigniewa O. i Hanny R. dotyczące skierowania na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym. Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 203 w związku z art. 202 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks postępowania karnego z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1, art. 30, art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skarżący zostali skierowani przez sądy na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym. Kwestionowane przepisy zezwalają sądowi, żeby na wniosek biegłych zarządził przeprowadzenie badań psychiatrycznych połączonych z obserwacją w zakładzie leczniczym. Decyzja o obserwacji w zakładzie leczniczym jest zastosowaniem środka, który faktycznie oznacza pozbawienie badanego wolności na czas trwania obserwacji. Środek ten ma pomóc w stwierdzeniu, czy oskarżonemu można przypisać odpowiedzialność za dokonane przez niego przestępstwo. Niemniej jednak dla osoby umieszczonej w zakładzie, to postępowanie jest równoznaczne z pozbawieniem możliwości decydowania o sobie, a wobec tego pozbawieniem wolności na czas wskazany w postanowieniu sadu. Zdaniem skarżących badanie psychiatryczne w warunkach oddziału zamkniętego narusza konstytucyjne prawo do wolności osobistej. Jest to prawo podstawowe, nie może być więc ograniczane w sposób dowolny. Tymczasem kwestionowane przepisy wskazują jedynie w sposób ogólny podstawę działania wskazanych organów. Ustawodawca - zdaniem skarżących - powinien wprowadzić przepisy, które w sposób jednoznaczny i w sytuacjach nie budzących wątpliwości będą uprawniały do ingerencji w konstytucyjne prawa jednostki.
Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- art. 203 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim nie stwarza wystarczających gwarancji procesowych zapewniających sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności połączenia badania psychiatrycznego oskarżonego z obserwacją w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.
- art. 203 § 2 w związku z art. 203 § 3 powyższej ustawy w zakresie, w jakim nie wskazuje maksymalnego czasu trwania obserwacji psychiatrycznej w zakładzie leczniczym, jest niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.
Przepisy te tracą moc obowiązującą z upływem 15 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Skierowanie na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym jest więc niezgodne z Konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził przy tym, że warunkiem do zastosowania kwestionowanego przepisu k.p.k. umożliwiającego pozbawienie wolności na czas trwania obserwacji psychiatrycznej powinno być ustalenie wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu. Pozbawienie wolności osoby, wobec której prawdopodobieństwo takie nie zachodzi, nawet jeśli służyłoby ustaleniu stanu jej zdrowia psychicznego, stanowi nadmierną ingerencję w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności. Narusza godność człowieka, gdyż pozbawia go wolności w stopniu, który nie jest konieczny w demokratycznym państwie. Zdaniem Trybunału przepis k.p.k. określający, że obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 6 tygodni nie spełnia wymogów precyzji i jednoznaczności. Sugeruje bowiem, że wyznaczony sześciotygodniowy termin ma charakter maksymalny. Jednak termin ten może być przedłużony i to na czas nieokreślony. Pozwala więc sądowi na swobodę w określaniu czasu przedłużonej obserwacji, nie traktując jednocześnie przedłużenia jako instytucji nadzwyczajnej, mającej zastosowanie tylko w wyjątkowych wypadkach. Nie zobowiązuje też sądu do zweryfikowania przyczyny niezakończenia obserwacji w ciągu sześciu tygodni. Mankamenty te sprawiają, że przepis ten przestaje być gwarancją procesową wolności osobistej oskarżonego.
Wyrok jest ostateczny.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2007 r., sygn. akt SK 50/06
Zespół
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?