23.6.2021
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
Dzień Ojca to okazja do podziękowania wszystkim ojcom za ich trud wychowawczy, a także do przypomnienia, jakie prawa przysługują mężczyznom wychowującym dzieci.
Urlop ojcowski
Mężczyznom wychowującym dzieci przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do dwóch tygodni. Ojcowie mogą skorzystać z tego urlopu w jednej lub dwóch częściach w dowolnie wybranym przez siebie momencie. Mają na to czas do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia.
Taki sam okres obowiązuje w przypadku adopcji. Termin liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego adopcję. Należy jednak pamiętać, że ojciec dziecka powinien skorzystać z urlopu ojcowskiego, zanim dziecko ukończy 7 albo – gdy wobec takiego dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – 10 lat.
Urlop ojcowski jest wyłącznym i samodzielnym prawem ojca. Pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika-ojca. Należy pamiętać o tym, że wniosek powinien być złożony nie później siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka
Świeżo upieczonym ojcom przysługują również dwa dni zwolnienia od pracy z tytułu urodzenia się dziecka. Ponieważ uprawnienie to przysługuje z mocy prawa pracodawca zobowiązany jest zwolnić mężczyznę, któremu urodziło się dziecko, od pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Uprawnienia dzielone z matką
Ojcu wychowującemu dziecko przysługują także uprawnienia, które może on dzielić z matką swojego malucha. Chodzi tu o:
- prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje wyłącznie matce. Resztą, niewykorzystaną częścią urlopu, może dowolnie dzielić się z ojcem wychowującym dziecko. Urlopów udziela się w pełnych tygodniach.
- urlop rodzicielski
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik, ojciec dziecka, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 (w przypadku urodzenia przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie).
Urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom lub – jeśli tak wspólnie postanowią – jednemu z nich. Udziela się go jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach.
- urlop wychowawczy
Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy. Udziela się go na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat – maksymalnie w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu.
- możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy
Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (etatu) w okresie, w którym mógłby on korzystać z takiego urlopu. Pracownik powinien wystąpić z takim wnioskiem na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.
- zakaz zatrudniania ojca opiekującego się dzieckiem w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy
Pracodawca nie może bez zgody ojca zatrudniać go w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegować go poza stałe miejsce pracy. Dotyczy to jednak tylko ojców opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli oboje rodzice (lub opiekunowie) dziecka są zatrudnieni, ze wspomnianych uprawnień może korzystać tylko jedno z nich.
- zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14
Każdemu z rodziców przysługuje dwa dni zwolnienia od pracy w danym roku kalendarzowym w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka do 14 lat. Co ważne, to sami rodzice decydują, czy chcą wykorzystać zwolnienie w dniach (2 dni) lub godzinach (16 godzin). Za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Przejęcie urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko
Po nowelizacji Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw z 24 lipca 2015 roku weszły w życie rozwiązania, które sprzyjają aktywniejszemu włączeniu się pracownika-ojca w opiekę nad dzieckiem. Nowe przepisy poszerzyły krąg pracowników uprawnionych do przejęcia części urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub jego części. Przewidziano także nowe sytuacje, których wystąpienie uprawnia pracowników do korzystania z takich urlopów.
Zgodnie z przepisami ojciec wychowujący dziecko może przejąć część urlopu macierzyńskiego w przypadku:
- rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
- rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, która przebywa w szpitalu albo w innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą, polegającą na udzielaniu stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Warunkiem jest wykorzystanie przez matkę po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
- zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego bądź zgonu ubezpieczonej-matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Wymagane jest jednak to, żeby pracownica lub ubezpieczona wykorzystała co najmniej 8 tygodni – odpowiednio – urlopu lub zasiłku macierzyńskiego;
- porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego. To samo dotyczy porzucenia dziecka przez ubezpieczoną-matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego;
- zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z systemu ubezpieczeń społecznych albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, a także w razie porzucenia dziecka przez taką matkę;
- niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę dziecka nieobjętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającą tytułu do takiego ubezpieczenia, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W każdych z wymienionych okolicznościach pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-innego członka najbliższej rodziny jest uprawniony do przejęcia części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.
Korzystanie z części urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko
Pracownik, będący ojcem wychowującym dziecko, może korzystać z części urlopu macierzyńskiego w razie rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, o ile wykorzysta ona ten zasiłek za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie.
Uprawnienie będzie przysługiwało też ojcu, gdy matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z systemu ubezpieczeń społecznych podejmie zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Pracownik-ojciec wychowujący dziecko w obu przypadkach ma prawo do skorzystania z części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.
Ojcowie korzystają ze swoich praw
Mężczyźni wychowujący dzieci są świadomi swoich praw i chętnie z nich korzystają. Do końca maja tego roku zanotowano 70,7 tys. mężczyzn pobierających zasiłek macierzyński. Z podstawowego urlopu macierzyńskiego skorzystało do tej pory blisko 4 tys. panów, z urlopu ojcowskiego – 65,7 tys., zaś z urlopu rodzicielskiego – 1,9 tys. ojców.
Ojcowie na zasiłku macierzyńskim
Ponad 70 tys. ojców skorzystało z zasiłku macierzyńskiego od stycznia do końca maja tego roku. Przy okazji Dnia Ojca warto przypomnieć, że tata objęty ubezpieczeniem chorobowym, któremu urodziło się dziecko, może otrzymać zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego, macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Najwięcej ojców korzysta z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego. Od stycznia do końca maja 2021 r. zasiłek pobrało ponad 65 tys. mężczyzn. Ojcowie mogą go otrzymywać przez 2 tygodnie i wykorzystać jednorazowo albo w dwóch częściach. Każda z tych części musi trwać przynajmniej tydzień, ale części nie muszą przypadać bezpośrednio po sobie.
Ojciec dziecka może też skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego. Jednak z danych ZUS wynika, że w zdecydowanej większości to kobiety korzystają z tego zasiłku i zostają z nowonarodzonym dzieckiem w domu. Wynika to poniekąd z tego, że pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego jest zarezerwowane dla matki. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach ojciec może w tym czasie przejąć opiekę nad noworodkiem. Jeśli po 14 tygodniach od urodzenia dziecka mama chce wrócić do pracy, to dzieckiem może zaopiekować się tata. Z takiej możliwości skorzystało od stycznia do końca maja 2021 r. ponad 3,9 tys. mężczyzn.
Po urlopie macierzyńskim rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego. Od stycznia do maja 2021 r. z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego skorzystało ponad 246 tys. rodziców, w tym 1,9 tys. mężczyzn.
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające również dla ojców
Program „Mama 4+” to rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługujące osobom, które urodziły, wychowały lub tylko wychowały co najmniej czworo dzieci. Świadczenie ma zapewnić niezbędne środki utrzymania tym osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia na rzecz wychowania dzieci lub pracowały za krótko i nie nabyły prawa do minimalnej emerytury. W szczególnych przypadkach, tzn. w przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dzieci bądź długotrwałego zaprzestania ich wychowania przez matkę – przysługuje ono również ojcu.
Karta Dużej Rodziny dostępna dla wszystkich rodziców
Karta Dużej Rodziny to system zniżek ustawowych oraz handlowych, czyli oferowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne. Z początkiem 2019 r. rozszerzone zostało grono osób uprawnionych do posiadania Karty Dużej Rodziny o wszystkich rodziców, którzy w przeszłości mieli na utrzymaniu co najmniej troje dzieci, niezależnie od tego, w jakim wieku są one dzisiaj. W 2018 r. wprowadziliśmy Kartę w formie mobilnej aplikacji. Dzięki temu Karta stała się bardziej przyjazna i atrakcyjna dla jej użytkowników.
Od 9 czerwca br. KDR jest dostępna w aplikacji mObywatel, czyli w tzw. cyfrowym portfelu na dokumenty i usługi. Aplikacja poza potwierdzeniem uprawnień do zniżek dla rodzin wielodzietnych pozwala m.in. bezpiecznie pobrać i okazać swoje dane, potwierdzać nabyte uprawnienia kierowcy, okazywać i sprawdzać dane swojego samochodu. Aplikacja umożliwia wyświetlanie przez rodziców i małżonków rodziców Kart pozostałych członków ich rodziny.
Na podst. gov.pl, zus.pl
Potrzebujesz porady prawnej?
Wczorajszy Dzień Ojca to dobra okazja, by lepiej przyjrzeć się prawom przysługującym mężczyznom wychowującym dzieci. Sprawdź przewodnik MPiPS po uprawnieniach ojców w Polsce. To doskonała okazja do podziękowania wszystkim ojcom za ich trud wychowawczy, a także do przypomnienia, (...)
Nie jest dopuszczalna transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia dziecka ze związku partnerskiego...
Nie jest możliwe wpisanie w polskim akcie stanu cywilnego zamiast ojca dziecka, "rodzica", który nie jest mężczyzną, gdyż taka transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego - uznał NSA. Nie można uzależniać uzyskania przez obywatela polskiego (...)
Prawa taty Ojcostwo wiąże się nie tylko z obowiązkami, ale także z pewnymi przywilejami. Dowiedz się, jakie uprawnienia przysługują mężczyznom wychowującym dzieci. Do najważniejszych uprawnień przysługujących mężczyznom wychowującym dzieci należą m.in.: urlop ojcowski, zwolnienie (...)
Konsekwencje uznania dziecka, czyli obowiązek alimentacyjny - opinia prawna
Stan faktyczny Za kilka miesięcy urodzę dziecko. Ojciec dziecka nie jest moim mężem. Był moim narzeczonym, jednak rozstaliśmy się, właściwie nie utrzymujemy ze sobą żadnych kontaktów. Mój były partner oficjalnie jest bezrobotny, pracuje, jak to się mówi "na czarno" i pomimo kilku szans (...)
Jak uzyskać zasiłek macierzyński?
Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Zasiłek macierzyński przysługuje: pracownikom, członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osobom, które wykonują pracę nakładczą (czyli tzw. pracę chałupniczą, która (...)
Alimenty od dziadków zamiast od ojca dziecka – opinia prawna
Stan faktyczny Ojciec mojego 7-letniego syna wyjechał z Polski ok. 5 miesięcy temu, prawdopodobnie ukrywa się przed wierzycielami. Chciałabym złożyć wniosek o przyznanie alimentów mojemu dziecku. Nie byliśmy nigdy małżeństwem. Czy mogę się starać o alimenty od dziadków (...)
Jak przenieść spadek na osobę nie będąca spadkobiercą - opinia prawna
Stan faktyczny W 1983 r. zmarł mój dziadek, a w 2001 r. babcia. Babcia przekazała gospodarstwo rolne na Skarb Państwa, ale jak się okazało nie całe. Pozostały udziały w spółkach leśnych 4,20h (dokładniej spółki leśne były zapisane tylko na dziadka). Oboje (...)
Dowód na bycie spadkobiercą – opinia prawna
Stan faktyczny Moja babcia wykupiła od Gminy mieszkanie na raty. Przed śmiercią zdążyła spłacić połowę należności. To mieszkanie przeszło w spadku na jej dwóch synów: mojego ojca i mojego wujka, którzy nie spłacali zaległości. W mieszkaniu tym mieszkał i był zameldowany tylko mój (...)
Co to jest uznanie dziecka i w jakich sytuacjach się je stosuje? Istnieją trzy sposoby ustalenia ojcostwa dziecka: 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa, ojcem dziecka jest mąż matki; On figuruje w akcie urodzenia dziecka jako ojciec i nie ma znaczenia, czy on spłodził (...)
Kiedy dochodzi do sądowego ustalenia ojcostwa? Jeżeli dziecko nie urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od jego ustania czy unieważnienia, wówczas w świetle prawa jest to tzw. dziecko pozamałżeńskie. Aby doszło w takim wypadku do ustalenia ojcostwa, (...)
Ustalenie ojcostwa a roszczenia z tym związane
Ojcostwo mężczyzny jest ustalane "automatycznie" w sytuacji, kiedy dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, gdyż w takiej sytuacji domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Natomiast, kiedy dziecko rodzi się (...)
Stan faktyczny Mój ojciec - rozwodnik zmarł w grudniu 2004 r., nie pozostawił żadnego testamentu, żadnego spadku, żadnego majątku, ale pozostawił różne zobowiązania. Moja siostra za życia ojca podpisała notarialnie umowę o wydziedziczeniu, ja tego nie zdążyłem zrobić. Czy ją to wystarczająco (...)
Jak udowodnić swoje prawo do spadku? - opinia prawna
Stan faktyczny Moja babcia wykupiła od Gminy mieszkanie na raty. Przed śmiercią zdążyła spłacić połowę należności. To mieszkanie przeszło w spadku na jej dwóch synów: mojego ojca i mojego wujka, którzy nie spłacali zaległości. W mieszkaniu tym mieszkał i był zameldowany tylko mój (...)
Brak tytułu prawnego do nieruchomości a legalizacja samowoli budowlanej - opinia prawna
Stan faktycznyJestem faktycznym użytkownikiem garażu (jednego boksu w szeregu) zbudowanego przez mojego ojca na początku lat 70-tych. Garaże zostały oddane wraz z działkami w użytkowanie wieczyste, a potem przeszły na własność poszczególnych użytkowników - mieszkańców (...)
Wybudowanie domu na gruncie spadkodawcy – opinia prawna
Stan faktyczny Sprawa dotyczy 4 ha gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami. Po śmierci dziadka na mocy ówczesnego prawa, w wyniku orzeczenia sądu, gospodarstwo przypadło w udziale 5/8 babce i trojgu rodzeństwa po 1/8, którzy w chwili śmierci dziadka byli nieletni. Pozostała pełnoletnia trójka (...)
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające dla rolników
1 marca 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym. Ustawa ta określa warunki i tryb przyznawania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego oraz zasady wypłacania i finansowania rodzicielskiego świadczenia (...)
Władza rodzicielska - prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka
Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, ponieważ nie jest zdolne do samodzielnego prowadzenia swoich spraw. Z tego względu wymaga pomocy i ochrony ze strony osób dorosłych. Do tego zobowiązani są przede wszystkim rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska. Ma ona (...)
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy i dopłata do żłobka od 1 stycznia 2022 r.
Celem ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym jest wsparcie rodzin z dziećmi, przede wszystkim poprzez wprowadzenie dwóch nowych świadczeń: rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz dopłaty do żłobka lub dofinansowania obniżenia opłaty za pobyt dziecka klubie dziecięcym lub u dziennego (...)
Ubezwłasnowolnienie osoby bliskiej – opinia prawna
Stan faktyczny Mój ojciec jest chory psychicznie. Matka chce mieć możliwość decydowania za niego przy wyrażaniu zgody na leczenie szpitalne, ponieważ sam nie jest w stanie ocenić swojego zachowania. Wydaje nam się, że w tym celu powinna wystąpić do sądu z wnioskiem ubezwłasnowolnienie (...)
Obowiązek alimentacyjny. Od kogo możesz żądać środków utrzymania bądź wychowania?
Na czym polega obowiązek alimentacyjny? Przez obowiązek alimentacyjny należy rozumieć dostarczanie niezbędnych środków utrzymania osobie, która nie jest w stanie ich samodzielnie zdobyć, a w przypadku dzieci i młodzieży, także środków wychowania. Na środki utrzymania (...)
