4.7.2009
Zespół
e-prawnik.pl
Stan faktyczny
Kilka miesięcy temu zostałem pobity i obrabowany przez dwóch sprawców (zabrano mi telefon komórkowy i wszystkie banknoty z portfela, razem ok. 500 zł). Świadkiem tego były dwie dziewczyny, które zresztą próbowały ich powstrzymać. Udało mi się szybko zawiadomić Policję, która złapała sprawców i spisała te dziewczyny. Prokurator wezwał je na przesłuchanie. Okazało się, że jedna z nich to dziewczyna pierwszego sprawcy, druga zaś - bratowa drugiego. Po wniesieniu aktu oskarżenia sąd chciał ponownie je przesłuchać, ale pierwsza powiedziała, że nie chce zeznawać, bo jeden z oskarżonych jest dla niej „bliską osobą” i jest z nim w ciąży (ale mieszkają osobno, każde u swoich rodziców). Sąd ją zwolnił. Druga z kolei (bratowa oskarżonego) nawet nie przyjechała do sądu, tylko wysłała pismo, że nie chce nic mówić na temat swojego szwagra. Nie mam innych świadków, a sprawcy nie przyznają się do winy, wymyślili sobie nawet, że niby w tamtym dniu byli u kolegi i tego kolegę wezwali na świadka. Spytałem sędziego, co będzie z zeznaniami obu dziewczyn, na co odpowiedział, że obie są zwolnione i on nie może się opierać na tym, co powiedziały prokuratorowi. Przesłuchał tylko oskarżonego i mnie, a na następny termin wezwał ich kolegę. Boję się, że sędzia ich uniewinni, bo sam obracałem się w różnym towarzystwie, miałem już pewne problemy z prawem i pewnie przez to sędzia nie będzie mi chciał uwierzyć, jeśli nie będzie innego świadka. Czy świadek może najpierw zeznawać przed prokuratorem, a potem się rozmyślić i jednak nie zeznawać przed sądem? I co wtedy z tym, co się już powiedziało prokuratorowi, to się nie liczy? Czy świadek nie powinien przyjechać do sądu i powiedzieć sędziemu osobiście, że nie chce zeznawać? Czy wystarczy, że wyśle pismo? W ogóle to przecież ta jedna dziewczyna i oskarżony nie są żadną rodziną, nie mieszkają razem, tylko będą mieć dziecko, więc na jakiej podstawie sąd ją zwolnił? Druga z kolei to bratowa, czy to nie jest zbyt daleka rodzina, żeby odmawiać zeznań? Poza tym jeszcze rozumiem, że można odmówić zeznań co do tego oskarżonego, który jest bliską osobą, ale przecież tu jest dwóch sprawców, więc czemu sędzia nie kazał każdej z tych dziewczyn mówić o tym ze sprawców, który nie jest akurat bliską osobą?
Opinia prawna
Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 Nr 89, poz. 555 ze zm.),
-
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997, Nr 88, poz. 553 ze zm.).
Zasadą w postępowaniu karnym jest, że każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznanie (tak stanowi art. 177 kodeksu postępowania karnego – dalej kpk). Jeżeli taka osoba nie stawi się bez usprawiedliwienia lub stawi się, ale odmówi składania zeznań, wtedy sąd może na nią nałożyć karę pieniężną (w wysokości do 3000 zł) albo nawet – w razie uporczywego uchylania się od złożenia zeznań – zastosować areszt porządkowy na czas nie przekraczający 30 dni (art. 287 kpk).
Jednakże prawo zna pewne przypadki, gdy można odmówić składania zeznań. Mogą to uczynić przede wszystkim osoby najbliższe dla oskarżonego (art. 182 kpk). O tym, kto jest "osobą najbliższą", decyduje kodeks karny w art. 115 § 11: jest to małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Dodatkowo art. 182 § 2 kpk stanowi, że prawo do odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Bratowa (żona brata) mieści się w grupie tych osób. Jest to bowiem "powinowata w tym samym stopniu" w rozumieniu art. 115 § 11 kk. Wyraźnie zresztą tak orzekł Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 20 lutego 2003 r., sygn. akt II AKa 17/2003, KZS 2003/3 poz. 45: Status osoby najbliższej przyznany jest zarówno rodzeństwu małżonka, jak i małżonkom rodzeństwa oskarżonego.
W przypadku drugiego świadka mamy do czynienia – jak wynika z opisu sytuacji – z luźnym związkiem. Nie można przyjąć, że osoba ta oraz oskarżony "pozostają we wspólnym pożyciu", bo przez to rozumie się związek o takich cechach, jak małżeństwo, tyle że niesformalizowany.
Istnieje jednak inny przepis – art. 185 kpk, który stanowi, iż można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytanie osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie. Przepis nie określa, co należy rozumieć przez ów "szczególnie bliski stosunek osobisty". Przyjmuje się, że chodzi tu o relację zachodzącą między dwiema osobami, bliższą niż stosunek towarzyski.
Potrzebujesz porady prawnej?
Kogo możesz powołać na świadka w swojej sprawie?
W postępowaniu cywilnym przed sądem możesz i musisz zarazem często przytaczać dowody na swoje twierdzenia. I nie ma tu znaczenia, czy jest to postępowanie procesowe (np. spierasz się o zapłatę z jakiegoś tytułu), czy nieprocesowe (np. gdy chodzi o zniesienie współwłasności). (...)
Kto może odmówić składania zeznań w postępowaniu karnym?
W polskim procesie karnym dowód ze świadków jest najczęstszym sposobem dochodzenia do prawdy. Gdy dostajemy wezwanie z sądu, by stawić się w roli świadka, mamy obowiązek udać się do sądu we wskazanym terminie i zgodnie z prawdą przekazać to, co jest nam wiadome. Są jednak sytuacje, (...)
Jakie prawa i obowiązki ma świadek w postępowaniu karnym?
Podstawowe informacje o statusie świadka w postępowaniu karnym Jeżeli zostałeś wezwany w charakterze świadka, masz obowiązek stawić się i złożyć zeznania (zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego - k.p.k.). Zeznania świadka mogą być kluczowe w sprawie i pomóc sądowi (...)
Jakie prawa ma przesłuchiwany świadek w postępowaniu karnym?
W przypadku przesłuchania świadkowi przysługują pewne uprawnienia, dzięki którym może on chronić swoje interesy czy swoich bliskich. Samo przesłuchanie jest sytuacją niewątpliwie stresującą, a ten fakt jest często wykorzystywany przez prowadzących przesłuchanie (...)
Zasady uznawania dowodu zagranicznego w Polsce
Ustawodawca wprowadzając do obowiązującego Kodeksu postępowania karnego art. 587, zdecydował się wypełnić istniejącą w poprzednio obowiązującym kodeksie z 1969 r. lukę w zakresie dopuszczalności wykorzystania w procesie karnym dowodów uzyskanych w drodze pomocy prawnej od organów (...)
Liczne zmiany do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Ustawodawca wprowadził szereg zmian do ustawy systemowej, emerytalnej i zasiłkowej. Część z nich już obowiązuje – od 18 września, a kolejne wejdą w życie 1 stycznia i 1 kwietnia 2022 r. oraz 1 stycznia 2023 r. Zmiany te mają różny charakter – od bardzo istotnych i (...)
Sposób skorzystania z prawa do odmowy składania zeznań
Sąd Najwyższy miał rozstrzygnąć zagadnienie prawne związane z pytaniem czy prawo świadka do odmowy zeznań (art. 182 § 1 k.p.k.) może być zrealizowane w formie jego oświadczenia na piśmie, przesłanego sądowi przed rozprawą? Sąd Najwyższy uchwalił udzielić następującej odpowiedzi: (...)
Zasady przeszukania i zatrzymania rzeczy
Czym jest przeszukanie? Przeszukanie i zatrzymanie rzeczy uregulowane jest w rozdziale 25 k.p.k. Przeszukanie to czynność procesowa dokonywana przez uprawniony organ, mająca na celu wykrycie lub zatrzymanie albo przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, a także znalezienie rzeczy mogących (...)
Jakie dowody są dopuszczane w procesie karnym, a jakie nie?
Kto ma prawo inicjatywy dowodowej? Proces karny nie zna legalnej teorii dowodowej, a w Kodeksie postępowania karnego nie sformułowano zamkniętego katalogu dowodów, w związku z czym dowodem może być wszystko to, co przyczynić się może do wyjaśnienia prawdy. Zgodnie (...)
Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem
Jakie prawa przysługują pokrzywdzonemu w procesie karnym? Pokrzywdzonym jest osoba, która ucierpiała w wyniku przestępstwa, tzn. gdy przestępstwo naruszyło jej dobro prawne albo mu zagrażało. Dobrem prawnym, o którym mowa może być jakiekolwiek dobro, które jest chronione (...)
Krewni żony, czyli prawne skutki powinowactwa
Co to jest powinowactwo? Powinowactwo jest to stosunek prawnorodzinny istniejący pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo podobnie jak pokrewieństwo opisuje się za pomocą stopni i linii. Charakterystyka taka służy opisaniu stopnia bliskości jaki istnieje między małżonkiem (...)
Nowelizacja przepisów ma usprawnić i przyspieszyć postępowanie w sprawach karnych, przeciwdziałać obstrukcji procesowej stron, dostosować regulacje procesowe do wyzwań wynikających z rozwoju technologicznego. Jakie zmiany w procesie karnym przewidziano? Przygotowana przez Ministerstwo (...)
Wszystko o protokołach w postępowaniu karnym
Zagadnienia ogólne Kodeks postępowania karnego rozróżnia czynności, z których protokół musi być sporządzony, oraz czynności, z których protokół można sporządzić, ale nie jest to bezwzględnie konieczne. Zgodnie z art. 143 § (...)
Czy wiesz, czego możesz domagać się od organów ścigania będąc pokrzywdzonym?
Status pokrzywdzonego musiał zostać określony przepisami, ponieważ „ofiarą przestępstwa” niestety może zostać każdy z nas. Dokładniej rzecz ujmując pokrzywdzonym może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Kto posiada status pokrzywdzonego w rozumieniu polskich (...)
Kto jest podejrzanym, a kto oskarżonym? Podejrzany to osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Podejrzanym (...)
Jakie są prawa i obowiązki podejrzanego w postępowaniu karnym?
Kto ma status podejrzanego w postępowaniu karnym? Podejrzany to osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której postawiono już zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego. Do czasu wydania prawomocnego wyroku jest on (...)
Państwo ma obowiązek zapewnienia osobom pozbawionym wolności odpowiedniej odstraszającej ochrony przed torturami. Aby było to skuteczne, należy wprowadzić do kodeksu karnego przestępstwo tortur. Przykładem tortur jest rażenie zatrzymanego paralizatorem. Ważny wyrok sądu: rażenie (...)
20 grudnia 2019 r.Minister Finansów wydał objaśnienia podatkowe, które dotyczą zasad korzystania z danych zawartych w utworzonym z dniem 1 września 2019 r. Wykazie podatników VAT, zwanym dalej także ,,Wykazem”. Dowiedz się, co z nich wynika. ##baner## Ogólne wyjaśnienia (...)
Jakie są prawa tymczasowo aresztowanego w postępowaniu karnym?
Czym jest tymczasowe aresztowanie? Areszt tymczasowy to środek zapobiegawczy, który polega na odizolowaniu oskarżonego (podejrzanego) od świata zewnętrznego na czas oznaczony w postanowieniu sądu (do 3 miesięcy). Po tym okresie sąd może jednak przedłużyć tymczasowe aresztowanie ze względu (...)
Z jakich przyczyn pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika?
Uzasadnione i nieuzasadnione przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia Kodeks pracy daje zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy prawo rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia. Rozwiązanie może być dokonane tak z przyczyn zawinionych, jak i niezawinionych. Prawidłowe wypowiedzenie (...)
Przetwarzanie danych przy rekrutacji pracowników a RODO
Jak potencjalni pracodawcy powinni przetwarzać dane osobowe kandydatów do pracy zgodnie z RODO, czyli ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych? Jakie dane kandydatów mogą pozyskiwać i jak długo mogą je przetwarzać? Rekrutacja po nowemu 25 maja 2018 roku we wszystkich (...)
