Projekt dotyczący uchodźców i cudzoziemców ubiegających się o ochronę w Polsce

Jakie formy ochrony dla osób przebywających na terytorium Polski przewiduje projekt?

Projekt nowelizacji ustawy zakłada, że status uchodźcy będzie podstawową formą ochrony dla osób przebywających na terytorium Polski, które zwrócą się do odpowiednich władz o jej udzielenie. Cudzoziemcowi nadaje się status uchodźcy, jeżeli na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z powodu rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego kraju. Każdy wniosek cudzoziemca o udzielenie ochrony będzie traktowany jak wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Dopiero jeżeli w toku postępowania okaże się, że osoba nie spełnia warunków umożliwiających przyznanie statusu uchodźcy, będą brane pod uwagę okoliczności umożliwiające przyznanie jej ochrony uzupełniającej, a gdy i one nie będą wystarczające - cudzoziemiec może uzyskać zgodę na pobyt tolerowany.

Wedle proponowanych przepisów będą dwa wyjątki od zasady, że każdy wniosek o udzielenie ochrony traktowany jest podobnie jak wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Pierwszy z nich to prośba o udzielenie azylu. Azyl przyznaje się, gdy istnieją uzasadnione okoliczności ochrony cudzoziemca lub gdy przemawia za tym ważny interes Rzeczypospolitej Polskiej. Drugi - dotyczy okoliczności wydania przez sąd lub ministra sprawiedliwości decyzji o niedopuszczalności wydania cudzoziemca.

Na czym ma polegać ochrona uzupełniająca?

Najważniejszą zmianą jest uzupełnienie katalogu ochrony udzielanej cudzoziemcowi w Polsce o tzw. ochronę uzupełniającą. Zgodnie z projektem, ochrona ta ma przysługiwać osobie, która nie spełnia warunków do otrzymania statusu uchodźcy, ale w przypadku powrotu do kraju pochodzenia, może być narażona na rzeczywiste ryzyko, np. orzeczenie kary śmierci lub jej wykonanie, tortury i nieludzkie traktowanie. Osoby podlegające ochronie uzupełniającej będą miały analogiczne uprawnienia do tych, jakie dotychczas przysługiwały cudzoziemcom posiadającym zgodę na pobyt tolerowany, czyli prawo do świadczeń rodzinnych i do pomocy społecznej Nieprzerwane przebywanie cudzoziemca w Polsce przez 7 lat (na podstawie ochrony uzupełniającej) będzie wystarczającą przesłanką do udzielenia zezwolenia na jego osiedlenie się w Polsce. Uzupełniono zakres danych o cudzoziemcu, które mogą być przetwarzane w postępowaniach i rejestrach, o informację dotyczącą "wizerunku twarzy". Będzie to miało istotne znaczenie dla właściwej identyfikacji osoby oraz dla postępowań, w wyniku których będą wydawane dokumenty potwierdzające tożsamość cudzoziemca.

Czy będzie możliwość wydania odmiennych decyzji w sprawie cudzoziemca i jego najbliższych?

Nowym rozwiązaniem ma być możliwość wydania odmiennych decyzji w sprawie cudzoziemca i jego najbliższych. Dotychczas, jeżeli wydano negatywną decyzję w sprawie nadania statusu uchodźcy obejmowała ona nie tylko zainteresowanego, ale i członków jego rodziny. Sytuacja prawna wnioskującego o status determinowała sytuację jego krewnych. Zgodnie z nowym prawem możliwe będzie wydanie dwu różnych decyzji.

Jak będą traktowane dzieci ubiegających się o status uchodźcy?

Proponowana nowelizacja doprecyzowuje ponadto sytuację prawną dziecka, które zostało urodzone po wszczęciu postępowania o nadanie rodzicowi statusu uchodźcy. Przyjęto zasadę, że materiał dowodowy zebrany w toku postępowania będzie podstawą do podjęcia identycznej decyzji wobec wnioskodawcy, jak i w stosunku do całej jego rodziny.

Wnioskujący o nadanie statusu uchodźcy może złożyć wniosek w imieniu małżonka pozostającego na jego utrzymaniu (konieczna jest jego zgoda wyrażona na piśmie) oraz dzieci. W projektowanej ustawie określono, że osobne tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca będzie wydawane wnioskodawcy oraz małżonkowi, w imieniu którego wnioskujący złożył wniosek. Dzieci będą wpisywane do zaświadczeń wydanych rodzicom.

A jak małoletni bez opieki ubiegający się o status uchodźcy?

Zmiany dotyczą również małoletnich bez opieki ubiegających się o status uchodźcy. Na podstawie decyzji wydanej przez sąd, będą oni umieszczani wyłącznie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, a nie jak dotąd w ośrodku dla cudzoziemców pod kontrolą wyznaczonego opiekuna.

Jakie jeszcze zmiany będą dotyczyć cudzoziemców?

Przewidziano również szczególny tryb postępowania wobec cudzoziemców, którzy w kraju pochodzenia byli poddawani przemocy albo są osobami niepełnosprawnymi. W ich przypadku będzie zastosowany tryb szczególny. Decyzję w tej sprawie podejmie szef Urzędu ds. Cudzoziemców, zarządzając skierowanie na badania psychologiczne lub lekarskie.

Wedle proponowanych przepisów, cudzoziemiec przebywający w ośrodku dla uchodźców może zostać zatrzymany, jeżeli jego zachowanie zagraża bezpieczeństwu, zdrowiu i życiu innych osób przebywających w ośrodku. Osoba ta zostanie umieszczona w ośrodku strzeżonym lub w areszcie w celu wydalenia.

Podstawa prawna:

• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 1988);
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2003 r., Nr 234, poz. 1695);
• Dyrektywa Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej pomocy (Dz.Urz. UE L 304 z 30.09.2004, str. 12; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 7, str. 96);
• Dyrektywa Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w Państwach Członkowskich (Dz.Urz. UE L 326 z 13.12.2005, str. 13)