10.1.2019

A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skutkiem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności gruntów jest to, że 2,5 mln użytkowników wieczystych stało się właścicielami. 1 stycznia 2019 r. użytkownicy wieczyści gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe stali się bowiem właścicielami gruntów.

Grunt to własność - nowe prawo już działa

Wiceminister Artur Soboń zadeklarował wszelką pomoc samorządom, spółdzielniom mieszkaniowym, deweloperom w realizacji ustawy o przekształceniu użytkowania wieczystego we własność. Mówił m.in. o gotowości do konsultowania wzorów zaświadczeń o przekształceniu i wniosków o płatność jednorazową. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju będzie monitorował na bieżąco realizację przekształcenia.

- "To co jest najważniejsze, to że przepisy ustawy są tak przygotowywane żeby żaden sąd ani Trybunał Konstytucyjny nie podważył żadnego z zapisów ustawy. Nikt nie zapłaci więcej niż płaciłby normalnie za użytkowanie wieczyste. Jesteśmy gotowi wspierać, informować i monitorować proces przekształcenia. Polacy już nie będą zaskakiwani kilkusetprocentowymi waloryzacjami opłat" – poinformował wiceminister Soboń.

Kto skorzystał z przekształcenia?

Ustawa objęła:

• właścicieli domów jednorodzinnych, położonych na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste;
• właścicieli domów wielorodzinnych, położonych na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne (zarówno osoby fizyczne jak i prawne, w tym spółdzielnie mieszkaniowe i deweloperów);
• właścicieli lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, którym przysługuje udział w użytkowaniu wieczystym gruntu, (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne),
• właścicieli lokali użytkowych znajdujących się w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, którym przysługuje udział w użytkowaniu wieczystym gruntu (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne).

Korzyści

Dzięki przekształceniu dotychczasowy użytkownik wieczysty uzyska następujące korzyści:

• nie będzie aktualizacji opłat rocznych za użytkowanie wieczyste,
• nie będzie opłaty za użytkowanie wieczyste - użytkownik będzie właścicielem,
• atrakcyjne warunki przekształcenia - 20 rocznych opłat przekształceniowych zamiast płatnych przez 99 lat opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego,
• ustawowe bonifikaty na gruntach Skarbu Państwa - wymierna pomoc w jednorazowej spłacie opłaty przekształceniowej,
• swoboda w ustaleniu wysokości bonifikat dla gruntów samorządowych – możliwość ustanowienia korzystniejszych ulg niż ustawowe 60% dla gruntów Skarbu Państwa.

Jakie formalności dotyczą przekształcenia? Co trzeba zrobić?

Nie trzeba składać żadnych wniosków - użytkownik otrzyma zaświadczenie potwierdzające przekształcenie. Zainteresowany otrzyma więc zaświadczenie potwierdzające przekształcenie bez żadnych czynności. Wyśle je do niego wójt, burmistrz lub prezydent miasta, albo też starosta, albo dyrektor oddziału terenowego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, albo dyrektor oddziału regionalnego Agencji Mienia Wojskowego. Urząd ma na to do 12 miesięcy od przekształcenia.

Na wniosek zainteresowanego zaświadczenie można otrzymać w ciągu 4 miesięcy albo w ciągu 30 dni (jeśli wniosek uzasadniony np. sprzedażą mieszkania albo potrzebą ustanowienia odrębnej własności lokalu).

Takie samo zaświadczenie otrzyma z urzędu sąd rejonowy (wydział ksiąg wieczystych) i dokona odpowiedniego wpisu. Wpis dotyczący własności do księgi wieczystej jest wolny od opłat.

Wzory dokumentów

Zob.:

• Wzór zaświadczenia o przekształceniu (DOCX 24 KB)
• Oświadczenie przedsiębiorcy, że nieruchomość jest wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej (DOCX 22 KB)
• Wniosek o wydanie zaświadczenia (4 miesiące) (DOCX 19 KB)
• Wniosek o wydanie zaświadczenia uzasadniony szczególną potrzebą (1 miesiąc) (DOCX 21 KB)
• Zgłoszenie zamiaru wniesienia opłaty jednorazowej z wnioskiem o udzielenie bonifikaty (DOCX 20 KB)

Ważne terminy dotyczące przekształcenia użytkowania wieczystego

PRZEDSIĘBIORCO PAMIĘTAJ, ŻE:

• masz 3 miesiące - od dnia przekształcenia - na złożenie oświadczenia o okresie płatności opłat przekształceniowych, jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą na przekształconej nieruchomości lub jej części;
• masz 2 miesiące - od dnia doręczenia zaświadczenia - na złożenie wniosku o ustalenie wysokości lub okresu wnoszenia opłaty przekształceniowej w drodze decyzji, jeśli nie zgadzasz się z informacją w tym zakresie zawartą w zaświadczeniu;

OBYWATELU PAMIĘTAJ, ŻE:

• masz czas do dnia 31 marca 2019 r. na złożenie oświadczenia o dalszym prowadzeniu postępowania przekształceniowego na podstawie dotychczasowej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, jeśli w dniu 1 stycznia 2019 r. byłeś stroną takiego postępowania;
• masz 2 miesiące - od dnia doręczenia zaświadczenia - na złożenie wniosku o ustalenie wysokości lub okresu wnoszenia opłaty przekształceniowej w drodze decyzji, jeśli nie zgadzasz się z informacją w tym zakresie zawartą w zaświadczeniu;
• masz czas do dnia 1 lutego 2020 r. na zgłoszenie zamiaru wniesienia w 2020 r. opłaty jednorazowej, jeśli zaświadczenie otrzymasz po dniu 31 grudnia 2019 r.;
• masz czas do dnia 29 lutego 2020 r. na wniesienie opłaty przekształceniowej należnej za rok 2019 r.

Ile trzeba zapłacić za przekształcenie?

Nie będzie już dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego.

Przekształcenie jest odpłatne. Za przekształcenie trzeba zapłacić 20 rocznych opłat przekształceniowych. Opłaty te odpowiadają wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste jaka obowiązywałaby w 2019 r. Termin na zapłatę pozostanie bez zmian – do 31 marca każdego roku.

Całą opłatę można też wpłacić jednorazowo – płatność "z góry". Sprawdź, czy możesz za to otrzymać bonifikatę, kontaktując się z urzędem, od którego otrzymasz korespondencję w sprawie użytkowania wieczystego.

Czy wysokość opłaty może być zmieniana?

Opłata nie będzie aktualizowana jednostkowymi wycenami gruntów, co eliminuje nagłe i wysokie podwyżki oraz żmudne i wieloetapowe postępowania aktualizacyjne. Opłata może zostać zwaloryzowana wskaźnikami publikowanymi przez GUS – wskaźnikiem inflacyjnym do czasu opracowania wskaźnika zmian cen nieruchomości.

A co z bonifikatami?

Przewidziano obligatoryjną bonifikatę w wysokości 60% dla użytkowników gruntów Skarbu Państwa – w przypadku płatności z góry dokonanej w 2019 r., w kolejnych latach bonifikata maleje o 10 pproc. rocznie.

Bonifikata na gruntach samorządowych jest fakultatywna i zależy od decyzji lokalnych władz. Nic nie stoi na przeszkodzie, by udzielane przez władze samorządowe bonifikaty były wyższe niż te przewidziane dla gruntów Skarbu Państwa.

Wpłata opłaty przekształceniowej

Termin wpłaty pierwszej opłaty przekształceniowej będzie zależeć od terminu wydania zaświadczenia. Przepis art. 20 ust. 1 wyraźnie stwierdza, że opłatę należną za rok 2019 wnosi się w terminie do 29 lutego 2020 r., co oznacza, że za 2019 r. wnosi się opłatę przekształceniową, z tym że ustalony jest inny wyjątkowy termin do jej wniesienia. Opłata za 2019 r. może być wniesiona w 2019 r., jeżeli zaświadczenie zostanie wydane w 2019 roku. Za rok 2020 również obowiązuje wniesienie opłaty, z tym że już w terminie do 31 marca 2020. Zatem jeżeli właściciel będzie zwlekał z wniesieniem opłaty za 2019 r. może się zdarzyć, że w krótkim okresie będzie musiał wnieść dwie opłaty – za 2019 r. i 2020 r. Ustawa przewiduje możliwość ustalenia innego terminu na wniesienie opłaty przekształceniowej niż do 31 marca danego roku. Z tej możliwości będą mogły skorzystać osoby, które dostaną zaświadczenie w grudniu 2019 r., aby uniknąć płacenia dwóch opłat w krótkim okresie.

Kilka pytań i odpowiedzi

Co ze starymi przekształceniami - sprawami, które są w toku? W ustawie jest mowa o terminie do końca marca, gdy można poinformować o tym, że chce się dalej kontynuować przekształcenie, ale ustawa przekształceniowa wchodzi w życie od stycznia. Co w sytuacji, gdy gmina od stycznia umorzy te postępowania na starych zasadach, nie czekając do marca?

Kwestie dotyczące postępowań przekształceniowych toczących się na podstawie dotychczasowych przepisów zostały uregulowane w art. 26 ustawy. Przewidziano, że postępowania te umarza się, jeżeli użytkownik wieczysty lub współużytkownicy wieczyści, których suma udziałów wynosi co najmniej połowę, nie złożą do 31 marca 2019 r. właściwemu organowi oświadczenia o prowadzeniu dalszego postępowania na podstawie dotychczasowych przepisów. Jeżeli zatem gmina umorzy trwające postępowania nie czekając do marca, działanie takie będzie bezprawne.

Czy ustawowe przekształcenie użytkowania wieczystego, które nastąpiło 1 stycznia 2019 r., ma wpływ na sytuację byłych właścicieli gruntów warszawskich?

Ustawa z 20 lipca 2018 r. dotyczy wyłącznie gruntów zabudowanych budynkami mieszkalnymi. Przepisy te pozostają neutralne wobec roszczeń byłych właścicieli gruntów warszawskich, przejętych na mocy tzw. dekretu Bieruta. Już obecnie bowiem nie są zwracane "w naturze" grunty zabudowane budynkami, w których gmina sprzedała wszystkie lokale na własność. W tych przypadkach były właściciel może uzyskać jedynie odszkodowanie pieniężne. Zwrot w naturze jest możliwy jedynie w odniesieniu do udziału w gruncie, który nie został dotąd przez gminę sprzedany razem z lokalami. W tych przypadkach zwrot w naturze polega obecnie na oddaniu osobie, która zgłosiła roszczenia, części gruntu (udziału w użytkowaniu wieczystym). Zatem po 1 stycznia 2019 r. sytuacja prawna byłych właścicieli warszawskich nie ulegnie zmianie, nadal będą prowadzone postępowania dekretowe. Przepisy tej ustawy stwarzają nawet korzystniejszą sytuację osobom, które zgłosiły wnioski dekretowe i postępowania te zakończą się pozytywnie po 1 stycznia 2019 r. Na podstawie art. 23 ustawy osoby te otrzymają własność gruntu zamiast użytkowania wieczystego gruntu. Art. 8 gwarantuje nieodpłatne przekształcenie prawa użytkowania wieczystego osobom, które przed 1 stycznia 2019 r. zakończyły pozytywnie postępowania dekretowe. Osoby te otrzymały użytkowanie wieczyste, a 1 stycznia 2019 r. prawo to ulegnie przekształceniu z mocy prawa we własność gruntu.

Co z budynkami, liniami przesyłowymi, kotłowniami, garażami itp., które są wspólną częścią budynku, a mogą nie służyć do prawidłowego i racjonalnego korzystania z budynków mieszkalnych? Czy mogą utrudnić przekształcenie na nowych zasadach?

Przekształcenie obejmie grunty zabudowane na cele mieszkaniowe, przez które należy rozumieć nieruchomości zabudowane wyłącznie budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi lub wielorodzinnymi, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne, wraz z budynkami gospodarczymi, garażami, innymi obiektami budowlanymi lub urządzeniami budowlanymi, umożliwiającymi prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych (art. 1 ust. 2 ustawy z 20 lipca 2018 r.). Wymienione w pytaniu urządzenia i obiekty budowlane, jak kotłownie, czy linie przesyłowe, które są częścią budynku mieszkalnego należałoby uznać za niezbędne do prawidłowego i racjonalnego korzystania z tego budynku. Jednak oceny będzie dokonywał organ właściwy do wydania zaświadczenia o przekształceniu prawa. Natomiast garaże, które położone są na nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste na cel mieszkaniowy i służą mieszkańcom budynku również co do zasady będą niezbędne do prawidłowego i racjonalnego korzystania z budynków mieszkalnych.

Natomiast w przypadku, gdy na gruncie są położone także obiekty budowlane inne niż określone w art. 1 ust. 2, w myśl art. 2 ustawy można dokonać podziału takiego gruntu i wydzielić nieruchomość zabudowaną takim obiektem, która nie spełniając przesłanki zabudowy na cele mieszkaniowe nie będzie podlegała przekształceniu.

Czy w ustawie zostało przewidziane rozwiązanie dla osób, które miały wniesioną opłatę roczną za cały okres z góry? Prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione do 2072 roku a opłata w całości wniesiona?

Ustawa w art. 8 przewiduje nieodpłatne przekształcenie prawa wobec osób, które wniosły jednorazowo opłaty roczne za użytkowanie wieczyste.

Czy istnieje możliwość wniesienia opłaty przekształceniowej jednorazowo "z góry"?

Ustawa umożliwia wniesienie wszystkich 20 opłat przekształceniowych jednorazowo "z góry". W odniesieniu do gruntów państwowych przewidziano bonifikatę w wysokości 60%, w przypadku gdy płatność jednorazowa zostanie wniesiona w pierwszym roku od przekształcenia. W kolejnych 5 latach wysokość bonifikaty będzie malała o 10 punktów procentowych z każdym rokiem.

Bonifikaty w odniesieniu do gruntów samorządowych określą rady i sejmiki.

Czy nie jest problematyczne to, że np. mieszkaniec Gdańska będzie mógł liczyć na bonifikatę rzędu 50%, a Warszawy - 98% (hipotetycznie)? Poziom zniżek zależeć będzie od decyzji radnych. Czy takie rozwiązanie nie jest nierównym traktowaniem obywateli, w zależności od tego, kto gdzie mieszka?

Ta sama zasada fakultatywności udzielania bonifikat obowiązywała w "starej" ustawie o przekształceniu w odniesieniu do gruntów samorządowych. Zatem aktualnie mieszkańcy różnych miast mają zróżnicowane bonifikaty i nie powoduje to zarzutów nierównego traktowania obywateli.

Czy jeśli dany samorząd nie przygotuje systemu bonifikat, to rząd lub ministerstwo mają jakieś możliwości nacisku, czy jest to wyłączna kompetencja (i odpowiedzialność) władz lokalnych?

Możliwość ingerencji w sposób gospodarowania mieniem przez gminy jest ograniczona z uwagi na obowiązek respektowania zasady samodzielności samorządów, zagwarantowanej w art. 16 ust. 2 Konstytucji RP. Zadania publiczne samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Minister Inwestycji i Rozwoju wielokrotnie zachęcał samorządy do podejmowania działań w tej sprawie w ramach wspierania potrzeb mieszkaniowych obywateli i w trosce o sprawne uregulowanie spraw przekształceń własnościowych w toku.

Kto zostanie obciążony opłatą za przekształcenie w przypadku zbycia nieruchomości przed dniem 31 marca 2019 r., czyli przed terminem wymagalności wpłaty z tytułu przekształcenia, jeśli zbywca nie dokona wpłaty?

Roszczenie o roczne opłaty przekształceniowe będzie wpisane w dziale III Księgi wieczystej, co oznacza że każdy nowy właściciel nieruchomości podlegającej przekształceniu zostanie obciążony opłatą. Tego rodzaju zagadnienia mogą być również przedmiotem ustaleń między stronami umowy zbycia nieruchomości.

Co należy rozumieć pod pojęciem "co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne" (art. 2 ustawy)?

Ustawodawca celowo nie odniósł się do proporcji powierzchni użytkowych lokali mieszkalnych i niemieszkalnych, ale do przewagi liczby pomieszczeń mieszkalnych, które mogą być dowolnie wyodrębniane i dzielone. Mogą być to np. 3 lokale mieszkalne o łącznej powierzchni 80 metrów i 2 lokale niemieszkalne o powierzchni np. 300 m.

Czy opłata z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność może podlegać podwyżkom?

Ustawa nie wprowadza mechanizmu, który by pozwalał na aktualizację opłaty w uzależnieniu od zmian wartości nieruchomości (mechanizm taki funkcjonuje na gruncie ustawy o gospodarce nieruchomościami). Zmiany w wysokości opłaty z tytułu przekształcenia podlegać będą jedynie waloryzacji, nie częściej niż raz na 3 lata, przy zastosowaniu wskaźników zmian cen nieruchomości.

Co w przypadku, gdy właściciel nieruchomości nie zgadza się z informacją o wysokości opłaty w tytułu przekształcenia, zawartą w zaświadczeniu potwierdzającym przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości?

W takim wypadku właściciel nieruchomości może złożyć do właściwego organu wniosek o ustalenie wysokości lub okresu wnoszenia tej opłaty. Wniosek taki należy złożyć w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania zaświadczenia. Ustalenie wysokości lub okresu wnoszenia opłaty z tytułu przekształcenia nastąpi w drodze decyzji administracyjnej.

Czy będzie możliwe przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości w przypadku inwestycji mieszkaniowych aktualnie będących w budowie?

Tak. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości nastąpi z dniem oddania budynku mieszkalnego do użytkowania w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego. Możliwość ta dotyczy tylko budynków mieszkalnych, wybudowanych na gruncie będącym w użytkowaniu wieczystym zabudowanym na cele mieszkaniowe, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Czy osoba posiadająca spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu powinna wyodrębnić ten lokal przed 1 stycznia 2019 r.?

Z dniem 1 stycznia 2019 r. nastąpiło przekształcenie użytkowania wieczystego gruntu, na którym posadowiony jest budynek, niezależnie od tego komu przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego (właścicielowi wyodrębnionego lokalu, czy spółdzielni mieszkaniowej). Jeżeli zostanie wyodrębniony lokal mieszkalny przed końcem 2018 roku, to właścicielowi wyodrębnionego lokalu przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego, który 1 stycznia 2019 przekształcił się w udział w prawie własności. Zatem właściciel wyodrębnionego lokalu stał się beneficjentem przekształcenia, a tym samym zobowiązanie do ponoszenia opłaty przekształceniowej będzie ujawnione w księdze wieczystej nieruchomości lokalowej. Natomiast jeżeli wyodrębnienie lokalu nie nastąpiło przed 1 stycznia 2019 roku wówczas przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nastąpiło na rzecz spółdzielni mieszkaniowej. W przypadku gdy spółdzielni zostanie przyznana bonifikata od opłaty przekształceniowej, członkowie spółdzielni będą mogli z niej skorzystać w formie ulgi w opłatach z tytułu udziału w kosztach eksploatacji budynków.

Jakie grunty zostały wyłączone z zakresu działania ustawy przekształceniowej?

Z przekształcenia zostały wyłączone grunty:

• zabudowane na cele mieszkaniowe, położone na terenie portów i przystani morskich,
• oddane w użytkowanie wieczyste na podstawie ustawy z 20 lipca 2017 r. o Krajowym Zasobie Nieruchomości.

Co w sytuacji gdy na jednej nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste znajduje się budynek mieszkalny, a także inne obiekty budowlane o odmiennej funkcji?

W sytuacji, gdy na jednej nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste znajduje się budynek mieszkalny, a także inne obiekty budowlane o odmiennej funkcji, np. zakład przemysłowy, wówczas z całej nieruchomości można wydzielić nieruchomość zabudowaną wyłącznie budynkiem lub budynkami mieszkalnymi wraz z infrastrukturą im towarzyszącą. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości wydzielonej nie nastąpi zatem 1 stycznia 2019 r., ale w terminie późniejszym z dniem założenia księgi wieczystej dla wydzielonej nieruchomości zabudowanej na cele mieszkaniowe, albo wyłączenia z istniejącej księgi wieczystej gruntu zabudowanego na inne cele niż mieszkaniowe.

W jaki sposób zostanie udokumentowane wydanie zaświadczenia?

Przekształcenie zostanie udokumentowane wydaniem zaświadczenia potwierdzającego przekształcenie przez właściwy organ, przez który należy rozumieć:

• starostę wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej – w przypadku nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa;
• dyrektora oddziału terenowego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa lub dyrektora oddziału regionalnego Agencji Mienia Wojskowego - w przypadku nieruchomości, w stosunku do których prawo własności Skarbu Państwa wykonują te podmioty;
• odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarząd powiatu albo zarząd województwa – w przypadku nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego;
• dyrektora Zarządu Zasobów Mieszkaniowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - w przypadku nieruchomości, w stosunku do których prawo własności Skarbu Państwa wykonuje ta jednostka organizacyjna.

Jak będzie obliczana dopłata do wartości rynkowej nieruchomości, o której mowa w art.14 ust. 2 ww. ustawy? Czy organy będą przyjmować założenia analogiczne do postanowień art. 69 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który mówi, że na poczet ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej użytkownikowi wieczystemu zalicza się kwotę równą wartości prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, określoną według stanu na dzień sprzedaży?

Szczegółowe wyjaśnienia odnośnie sposobu obliczania dopłaty i zasad udzielania pomocy de minimis udziela Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jako organ właściwy w sprawach udzielania pomocy publicznej. Z dotychczasowych uzgodnień z przedstawicielami Komisji Europejskiej wynika brak możliwości zaliczania wartości prawa użytkowania wieczystego na poczet opłat za nabycie własności gruntu przez przedsiębiorcę.

Uwzględniając obawy przedsiębiorców dotyczące obciążeń finansowych z tytułu udzielonej pomocy publicznej, rząd przygotował nowelizację ustawy przekształceniowej, która została przyjęta przez parlament 6 grudnia 2018 r. i przewiduje wprowadzenie dla przedsiębiorców dodatkowego uprawnienia w postaci wyboru okresu wnoszenia opłaty przekształceniowej. Ponadto przedsiębiorca będzie mógł dokonać zmiany wybranego już okresu płatności w każdym czasie w trakcie spłaty. Rozwiązanie to umożliwi dostosowanie systemu płatności do aktualnej kondycji finansowej przedsiębiorcy oraz planów inwestycyjnych wobec nieruchomości, co tym samym złagodzi wpływ przekształcenia na przedsiębiorców, którzy wykorzystali limit pomocy de minimis.

Przepis art. 13 ust. 3, wskazuje, że nowy właściciel gruntu ponosi na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu opłatę w wysokości równej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego obowiązującej w roku w którym oddano budynek do użytkowania. Prawo użytkowania wieczystego przeksztalca się we własność z dniem oddania do użytkowania budynku. W tymże roku zatem obowiązuje dla dewelopera stawka opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste w wysokości 3%. Deweloper po oddaniu budynku do użytkowania niezwłocznie złoży wniosek o zmianę opłaty z 3% na 1%. Czy zatem suma rocznych opłat za wskazane 20 lat będzie obliczona przy zastosowaniu stawki 3% czy 1%?

W przypadkach tzw. opóźnionego przekształcenia prawa z dniem oddania budynku mieszkalnego do użytkowania, właściwy organ wydaje zaświadczenie (a tym samy określa opłatę) na wniosek właściciela w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Wniosek o wydanie zaświadczenia może zatem zostać złożony już po zmianie stawki procentowej stosowanie do aktualnego sposobu użytkowania lub co najmniej po wszczęciu postępowania o zmianę stawki w związku z trwałą zmianą sposobu korzystania z nieruchomości. Ustawodawca przewidział bowiem w art. 21 ust. 3 ustawy przekształceniowej, że jeżeli w dniu przekształcenia obowiązywała stawka procentowa niezgodna z faktycznym sposobem użytkowania gruntu, właściwy organ, po tym dniu, ustala tę stawkę, stosując odpowiednio przepis art. 73 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ponadto przepisy art. 21 ust. 5 i 8 ustawy przekształceniowej szczegółowo określają sposób wnoszenia w takich przypadkach opłaty przekształceniowej oraz zasady późniejszych rozliczeń związanych ze zmianą wysokości opłaty spowodowaną np. zmianą wysokości stawki procentowej.

Czy bonifikata od opłat przekształceniowych (rocznej lub jednorazowej) przysługuje właścicielowi lokalu mieszkalnego, który jest równocześnie użytkownikiem garażu?

Co do zasady ustawodawca umożliwił udzielanie bonifikat od opłat przekształceniowych osobom fizycznym będącym właścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych albo spółdzielniom mieszkaniowym. Zatem bonifikaty zostały określone podmiotowo, a nie przedmiotowo. Oznacza to, że jedynym warunkiem nałożonym przez ustawodawcę jest posiadanie przez beneficjenta bonifikaty będącego osobą fizyczną lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Ustawodawca nie wyklucza zatem sytuacji, w której właściwy organ udzieli bonifikaty osobie fizycznej, która jest właścicielem lokalu mieszkalnego, a równocześnie użytkuje związany z lokalem garaż lub miejsce postojowe na własne cele parkowania pojazdu. Dlatego też ustawodawca umożliwił właściwym organom w art. 9 ust. 5 ustawy określanie warunków udzielania bonifikat i wysokości stawek procentowych w zarządzeniach (wojewodów) lub uchwałach organów stanowiących samorządów (rad gmin).

Obowiązek urządzania miejsc postojowych dla samochodów użytkowników budynków mieszkalnych wynika z obowiązujących przepisów rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Posiadanie miejsca do parkowania samochodu jest zatem integralnie związane z mieszkaniem, podobnie jak posiadanie piwnicy lub dostępu do suszarni i innych części wspólnych budynku. W ustawie o własności lokali ustawodawca przesądził, że do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż, czyli tzw. pomieszczenia przynależne. Takie rozumienie przynależności do lokali i domów mieszkalnych wpłynęło na zakres przedmiotowy ustawowego przekształcenia określony w art. 1 ust. 2. Przepis wyraźnie stanowi, że przekształcenie obejmuje nie tylko grunt pod budynkiem, ale również grunty pod budynkami gospodarczymi, garażami, innymi obiektami i urządzeniami umożliwiającymi prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych.

Mając na względzie obowiązujące przepisy, jak również słuszny interes obywateli i cel ustawowej likwidacji użytkowania wieczystego na cele mieszkaniowe, nic nie stoi na przeszkodzie, aby samorządy i organy reprezentujące Skarb Państwa przyznając bonifikaty osobom fizycznym właścicielom lokali mieszkalnych, obejmowały bonifikatą również opłaty wnoszone przez te osoby od miejsc w garażach wielostanowiskowych wyodrębnionych jako lokale niemieszkalne, od których pobierana jest odrębna opłata oparta na wyższej stawce procentowej. Wprawdzie w orzecznictwie sądów ugruntował się pogląd, że garaże wielostanowiskowe prawnie wyodrębniane, jako lokal stanowiący współwłasność właścicieli poszczególnych lokali mieszkalnych są traktowane jako lokale użytkowe, co wyklucza ich traktowanie jako części składowych (przynależności) lokalu mieszkalnego i utrudnia kwalifikowanie tych lokali jako "cel mieszkaniowy", na który nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste. Jednak ukształtowana na tle tej wykładni praktyka (np. ustalanie wyższych opłat niż za lokal mieszkalny) jest coraz częściej źródłem kontrowersji i krytyki.

W ocenie resortu inwestycji i rozwoju, przepisy ustawy o przekształceniu z 20 lipca 2018 r. nie wykluczają, aby samorządy określając w uchwałach szczegółowe warunki przyzywania bonifikat udzielanych osobom fizycznym będącym właścicielami lokali mieszkalnych przesądzały, że bonifikaty te dotyczą również opłaty przekształceniowej, która dotyczy udziału w wielostanowiskowym garażu usytuowanym w budynku mieszkalnym lub garażu wolnostojącym położonym na nieruchomości podlegającej przekształceniu albo miejsca postojowego przy budynku mieszkalnym, które są wykorzystywane przez mieszkańców budynków w celach związanych z celami mieszkaniowymi (parkowanie pojazdów).

Czy cudzoziemiec będący właścicielem lokalu mieszkalnego lub użytkowego w budynku mieszalnym wielolokalowym, w którym wyodrębniono własność lokali "zablokuje" przekształcenie prawa pozostałym mieszkańcom budynku, do czasu uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na przekształcenie od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji?

Nie. Zgodnie z uzgodnionym z MSWiA stanowiskiem przekształcenie udziału w użytkowaniu wieczystym gruntu związanego z własnością wyodrębnionego lokalu (niezależnie od jego przeznaczenia), nie będzie wymagało uzyskania zezwolenia. Dotyczy to również lokali położonych w tzw. strefie nadgranicznej. Przekształcany udział jest prawem niesamoistnym, uzależnionym od głównego prawa własności lokalu, nie może być przedmiotem samodzielnego obrotu. Udział jest związany z własnością lokalu, a na nabycie tej własności cudzoziemiec już uzyskał zgodę (bądź był ustawowo zwolniony z obowiązku uzyskania zgody).

Zatem przekształcenie udziałów u użytkowaniu wieczystym na rzecz wszystkich właścicieli lokali w budynkach wielorodzinnych nastąpiło bezwarunkowo z dniem 1 stycznia 2019 r., nawet gdy współużytkownikiem wieczystym gruntu a zarazem właścicielem lokalu jest cudzoziemiec.

W jakich przypadkach będzie wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemca na przekształcenie prawa użytkowania wieczystego?

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości będzie wymagało uprzedniego uzyskania zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w przypadku nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi i wielorodzinnymi, w których nie wyodrębniono własności lokali.

Jednak zgodnie z orzecznictwem nawet, gdy nieruchomość zabudowana infrastrukturą towarzyszącą jest funkcjonalnie powiązana z nabytym lokalem mieszkalnym, ale stanowi odrębną nieruchomość od tej, na której usytuowany jest budynek, wówczas wymagane jest zezwolenie na przekształcenie tej nieruchomości, chyba że zastosowanie znajdą zwolnienia, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

Zob. też: 

• Jakie grunty w użytkowaniu wieczystym staną się własnością 1 stycznia 2019 r.?
• Grunty wykorzystywane na cele mieszkaniowe w użytkowaniu wieczystym przejdą na własność

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 6 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów
• ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów

Na podst. mir.gov.pl