Regulacje dotyczące zawodu pracownika socjalnego

Na stronach Ministerstwa Polityki Społecznej znajduje się projekt ustawy o zawodzie pracownika socjalnego, która określa zasady i warunki wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz uzyskiwania specjalizacji zawodowej i awansu zawodowego, a także obowiązki i prawa pracowników socjalnych i sposób prowadzenia Rejestru Pracowników Socjalnych.

Czy pracownik socjalny to nowa grupa zawodowa?

Właściwie zgodnie z założeniami omawianego projektu tak. Projekt stanowi bowiem, iż zawód pracownika socjalnego może wykonywać oraz posługiwać się tytułem zawodowym „pracownik socjalny” osoba, która spełnia określone wymagania. Natomiast tytuł zawodowy „pracownik socjalny” podlega ochronie prawnej. Nadto jak w przypadku innych grup zawodowych pracownik socjalny ma obowiązek wykonywać swój zawód z należytą starannością, zgodnie z osiągnięciami nauki i z zasadami etyki zawodowej.

Co jest przedmiotem działania pracownika socjalnego, czyli na czym polegać będzie jego praca?

Wykonywanie zawodu pracownika socjalnego polegałoby na świadczeniu pracy socjalnej, rozumianej jako działalność profesjonalna, korzystająca z teorii i osiągnięć nauki, w tym teorii ludzkich zachowań i systemów społecznych, mająca na celu:

1. aktywizowanie i wspieranie osób oraz rodzin, które własnym staraniem, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, nie są w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych oraz nie mogą uczestniczyć w życiu społeczności, by o własnych siłach mogły przezwyciężyć ubóstwo i wykluczenie społeczne,

2. integrację społeczną osób oraz rodzin i innych grup społecznych,

3. dążenie do zapewnienia wszystkim osobom tego wymagającym odpowiednich form wsparcia,

4. zapobieganie problemom wynikającym z wzajemnych ludzkich relacji i współudział w rozwiązywaniu tych problemów – dla osiągnięcia godnych warunków życia przez osoby uzyskujące wsparcie w formie pracy socjalnej.

Na czym w rozumieniu projektowanej ustawy miałoby polegać świadczenie pracy socjalnej?

Świadczenie pracy socjalnej polegałoby w szczególności na:

1. wspieraniu w uzyskaniu, przez osoby i rodziny będące w trudnej sytuacji życiowej, poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów oraz pomocy, świadczonych przez właściwe instytucje rządowe, samorządowe i organizacje pozarządowe,

2. poradnictwie socjalnym,

3. prowadzeniu mediacji mających na celu budowanie korzystnych relacji między członkami rodziny,

4. wspieraniu lub dążeniu do przywrócenia korzystnych relacji między osobami a społeczeństwem w celu poprawy jakości życia,

5. pobudzaniu społecznej aktywności i inspirowaniu działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób oraz rodzin i innych grup społecznych,

6. współpracy z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania skutków negatywnych zjawisk społecznych,

7. inicjowaniu nowych form pomocy osobom i rodzinom będącym w trudnej sytuacji życiowej oraz inspirowaniu powołania instytucji świadczących usługi służące poprawie sytuacji życiowej takich osób i rodzin,

8. pracy w środowisku lokalnym przy organizowaniu działań na rzecz osób oraz rodzin i innych grup społecznych, będących w trudnej sytuacji życiowej,

9. integrowaniu osób oraz rodzin i innych grup społecznych, a także społeczności lokalnej,

10. przeprowadzaniu rodzinnych wywiadów środowiskowych,

11. podejmowaniu interwencji socjalnej i występowaniu w interesie osób, w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia, szczególnie w sprawach dotyczących nieletnich, osób starszych, niepełnosprawnych, samotnych oraz z zaburzeniami psychicznymi,

12. opracowywaniu planów pomocy oraz kwalifikowaniu do uzyskania świadczeń pomocy społecznej,

13. opracowywaniu, wspólnie z osobami wymagającymi wsparcia, indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego i indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności,

14. opracowywaniu i podejmowaniu czynności związanych z realizacją zadań określonych w kontrakcie socjalnym.

Kto będzie miał prawo wykonywania zawodu pracownika socjalnego?

Według założeń projektu prawo wykonywania zawodu pracownika socjalnego posiadać będzie osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, włada językiem polskim w mowie i w piśmie w zakresie koniecznym do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz:

1. posiada dyplom ukończenia w RP studiów wyższych na jednym z kierunków: pedagogika, pedagogika specjalna, politologia, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie, jeżeli plany i programy studiów spełniają wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 6, dyplom ukończenia w Rzeczypospolitej Polskiej kolegium pracowników służb społecznych, dyplom uzyskania w Rzeczypospolitej Polskiej tytułu zawodowego pracownik socjalny, lub dyplom uznany za równorzędny,

2. po ukończeniu nauki odbyła 3 miesięczny staż na stanowisku stażysty pracy socjalnej, na podstawie umowy o pracę albo umowy o staż w ramach aktywizacji zawodowej absolwentów,

3. została wpisana do Rejestru Pracowników Socjalnych.

Pracownik socjalny nie działałby zupełnie samodzielnie, nad jego stażem nadzór sprawowałby opiekun stażu wyznaczany przez kierownika podmiotu, w którym stażysta taki odbywałby staż. Po zakończeniu stażu kierownik podmiotu wraz z opiekunem stażu sporządzi ocenę przydatności osoby do wykonywania zawodu pracownika socjalnego.

Gdzie będzie mógł podjąć pracę pracownik socjalny?

Osoby posiadające prawo wykonywania zawodu pracownika socjalnego mogą wykonywać ten zawód w:

1. jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, instytucjach rynku pracy, centrach integracji społecznej, zakładach opieki zdrowotnej, zakładach karnych - jeżeli realizują zadania z zakresu pomocy społecznej,

2. organizacjach pozarządowych, kościołach i związkach wyznaniowych oraz instytucjach niepublicznych - jeżeli realizują zadania z zakresu pomocy społecznej lub świadczą pracę socjalną,

3. innych podmiotach - jeżeli realizują zadania z zakresu pomocy społecznej lub świadczą pracę socjalną.

Poza tym będą mogli być zatrudniani ponadto przy:

1. prowadzeniu prac koordynacyjnych i kontrolno-nadzorczych w zakresie pomocy społecznej,

2. kierowaniu jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej i innymi instytucjami funkcjonującymi w obszarze pomocy społecznej,

3. działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej w zakresie pomocy społecznej.

Czy projekt przewiduje możliwość awansu pracownika socjalnego?

Tak, projekt ustala stopnie specjalizacji zawodowej oraz stopnie awansu zawodowego pracownika socjalnego. I tak zostały ustalone w projekcie ustalone stopnie specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego:

1. I stopień specjalizacji zawodowej, mający na celu pogłębienie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowych pracowników socjalnych,

2. II stopień specjalizacji zawodowej, mający na celu rozszerzenie wiedzy i doskonalenie umiejętności pracy z wybranymi grupami osób korzystających z pomocy społecznej.

Stopnie awansu zawodowego w zawodzie pracownika socjalnego projekt ustala natomiast następujące:

1. pracownik socjalny,

2. starszy pracownik socjalny,

3. specjalista pracy socjalnej,

4. starszy specjalista pracy socjalnej,

5. główny specjalista pracy socjalnej.

Jakie prawa i obowiązki pracownika socjalnego przewiduje projektowana ustawa?

Zgodnie z założeniami projektu, przy wykonywaniu zawodu pracownik socjalny jest obowiązany do:

1. przestrzegania zasad etyki zawodowej,

2. kierowania się zasadą dobra osób i rodzin, którym pomaga oraz poszanowania godności i praw tych osób do samostanowienia,

3. przeciwdziałania praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osoby oraz rodziny lub inne grupy społeczne,

4. podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych,

5. poddawania się superwizji, rozumianej jako dokonywana przez pracownika socjalnego wyższego stopniem forma poradnictwa dla pracownika socjalnego, która ma na celu zachowanie i wzmocnienie kompetencji zawodowych, utrzymanie wysokiego poziomu świadczonych usług oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego.

Pracownikowi socjalnemu przysługiwać będzie:

1. ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych,

2. ochrona osobista w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia pracownika socjalnego podczas wykonywania czynności zawodowych, którą zapewnia pracodawca, w porozumieniu ze strażą gminną (miejską) lub inną jednostką uprawnioną do sprawowania ochrony osób,

3. prawo pierwszeństwa podczas wykonywania czynności zawodowych w urzędach, instytucjach i innych placówkach,

4. pomoc w wykonywaniu czynności zawodowych, udzielana przez organy administracji publicznej, Policję i inne instytucje państwowe, stowarzyszenia i organizacje społeczne.

Nadto pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, przysługiwać będzie raz na 2 lata dodatkowy, nieprzerwany urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni, pod warunkiem przepracowania 5 lat w zawodzie pracownika socjalnego.

Pracownikowi socjalnemu, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, przysługiwać będzie zwrot kosztów przejazdów z miejsca pracy do miejsc wykonywania przez niego czynności zawodowych, w przypadku braku możliwości zapewnienia dojazdu środkami pozostającymi w dyspozycji zatrudniającego go pracodawcy.

W uzasadnieniu projektu, projektodawcy podnoszą, iż ustawa ta miałaby służyć wzmocnieniu roli pracownika socjalnego jako profesjonalisty działającego na rzecz integracji społecznej osób ubogich i wykluczonych społecznie.

Projektowana ustawa ma zatem wzmocnić system pomocy społecznej w taki sposób, aby:

• zapewnić osobom i rodzinom profesjonalne wsparcie w przezwyciężeniu trudnej sytuacji, jakiej nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości,

• umożliwić osobom i rodzinom lepszy dostęp do niepieniężnego świadczenia pomocy społecznej, jakim jest praca socjalna, bez której nie jest możliwe zapewnienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,

• zapewnić profesjonalną pomoc pracowników socjalnych rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w przemocą w rodzinie,

• doprowadzać – w miarę możliwości – osoby i rodziny otrzymujące pomoc społeczną do życiowego usamodzielniania, itp.

Ustawa miałaby wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Jedynie postanowienie, zgodnie z którym pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, przysługiwałby wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł. wszedłby w życie z dniem 1 stycznia 2006 r.

Dzień 21 listopada byłby Dniem Pracownika Socjalnego.

Źródło:

• Rządowy projekt ustawy o zawodzie pracownika socjalnego (druk 4210).