Sądowe ustalenie ojcostwa

Kiedy dochodzi do sądowego ustalenia ojcostwa?

Jeżeli dziecko nie urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od jego ustania czy unieważnienia, wówczas w świetle prawa jest to tzw. dziecko pozamałżeńskie. Aby doszło w takim wypadku do ustalenia ojcostwa, mężczyzna, który jest ojcem tego dziecka, powinien złożyć stosowne oświadczenie o jego uznaniu. Nie należą jednak do wypadków odosobnionych sytuacje, gdy mężczyzna pomimo tego, że spłodził dziecko, nie poczuwa się do swojego ojcostwa i dziecka po prostu nie uznaje. Łącza się z tym bowiem przede wszystkim obowiązki odnośnie utrzymania dziecka i niejeden bardzo niechętnie na taką sytuację przystaje, zwłaszcza w przypadku, gdy dziecko zostało poczęte w wyniku zupełnie przypadkowego zbliżenia.

Jest jednak dla każdego oczywiste, że dziecko pochodzi od określonego mężczyzny i konkretnej kobiety, jeśli zatem wiadomo, kto jest ojcem urodzonego dziecka, dlaczego dziecko ma w społeczeństwie funkcjonować jako „dziecko bez ojca”. W takim przypadku, jeżeli ojciec nie chce dobrowolnie uznać dziecka, zastosowanie znajduje instytucja sądowego ustalenia ojcostwa. Sąd na skutek wniesienia powództwa o ustalenie ojcostwa, po przeprowadzeniu procesu, orzeka w wyroku, kto jest ojcem dziecka. Naturalnie ma to miejsce jedynie w przypadku wykazania, iż pozwany mężczyzna jest ojcem dziecka. Jeżeli okoliczność ta nie zostanie udowodniona sąd powództwo oddali, jednocześnie stwierdzając, że dany mężczyzna nie jest ojcem dziecka. Można jednak tyle razy żądać rozpatrzenia tej sprawy przez sąd, ilu jest mężczyzn, którzy mogliby spłodzić dane dziecko.

Poza ustaleniem ojcostwa sąd najczęściej również w wyroku zasądza alimenty na rzecz dziecka, gdyż zazwyczaj z okoliczności, a zwłaszcza z twierdzeń ojca wynika, że nie ma on zamiaru dobrowolnie łożyć na utrzymanie dziecka. Oprócz zasądzenia alimentów, matka dziecka może żądać, obok ustalenia ojcostwa, także innych świadczeń, ale o tym niżej.

Z dużą mocą należy jeszcze raz podkreślić, że ustalenie przez sad ojcostwa może nastąpić tylko, jeżeli ojcostwo danego dziecka nie zostało już ustalone. Zatem nie jest dopuszczalne wniesienie powództwa o ustalenie ojcostwa, jeżeli dziecko urodziło się w małżeństwie i ojcostwo męża matki nie zostało zaprzeczone bądź jeżeli dziecko zostało wcześniej uznane przez ojca albo jeżeli zapadł już wcześniej wyrok ustalający, że ojcem dziecka jest konkretny mężczyzna.

Sąd orzeknie o ojcostwie tylko wtedy, gdy znana jest matka dziecka, tzn. wiadomo dokładnie, jaka kobieta urodziła dane dziecko; np. nie jest możliwe takie ustalenie w przypadku znalezionego noworodka, który nie ma sporządzonego aktu urodzenia.

Ustalenie ojcostwa może nastąpić zarówno w stosunku do dziecka małoletniego, jak i tego, które ukończyło osiemnaście lat. Nie ma jednak możliwości sądowego ustalenia ojcostwa dziecka poczętego, ale jeszcze nie urodzonego. Istnieje zaś możliwość ustalenia w wyroku ojcostwa po śmierci dziecka. Ażeby zatem wszcząć procedurę ustalenia przez sąd ojcostwa, osoba do tego uprawniona (o czym niżej) musi wnieść powództwo o ustalenie ojcostwa. Powództwo takie wnosi się do sądu rejonowego, w okręgu którego zamieszkuje potencjalny ojciec dziecka (pozwany) albo do sądu, na obszarze działania którego mieszka lub przebywa dziecko.

Kto może żądać ustalenia przez sąd ojcostwa?

W zależności od tego, czy ustalenie ma dotyczyć dziecka, które nie ukończyło osiemnastu lat (małoletni), czy osoby pełnoletniej, możliwość wytoczenia sprawy (bycia powodem w sprawie) kształtuje się różnie. Jeżeli ma być ustalone ojcostwo małoletniego ustalenia może żądać:

• Matka dziecka – niezależnie od tego, czy przysługuje jej, czy nie, władza rodzicielska;
• Samo dziecko – jednakże w jego imieniu będzie występował jego przedstawiciel ustawowy, którym w zasadzie jest rodzic, czyli w tym wypadku reprezentować dziecko będzie matka. Jeżeli matka nie żyje lub nie można się z nią porozumieć albo nie przysługuje jej władza rodzicielska, dziecko będzie reprezentował opiekun wyznaczony przez sąd (najczęściej ktoś z rodziny dziecka, np. babcia); W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni;
• domniemany ojciec dziecka (od 19 lipca 2004 r.);
• Prokurator.

Jeżeli ma zostać ustalone ojcostwo pełnoletniego dziecka, powództwo może wnieść:

• Samo dziecko,
• Prokurator.