Stan faktyczny
JesteÅ›my firmÄ… handlowÄ… zatrudniajÄ…cÄ… przedstawicieli handlowych. ZawarliÅ›my z nimi umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu zatrudnienia. ChcieliÅ›my wiedzieć czy nasze umowy sÄ… prawidÅ‚owe tzn. czy sÄ… niepodważalne. Poza tym interesuje nas jakie dowody należy zebrać, aby udowodnić byÅ‚emu pracownikowi, który podejmuje pracÄ™ w firmie konkurencyjnej (na pewno nie na umowÄ™ o pracÄ™), że nie stosuje siÄ™ do podpisanej umowy. Wzór umowy o zakazie konkurencji na koÅ„cu opinii.
Porada prawna
PrzesÅ‚ana do zaopiniowania umowa o zakazie konkurencji obejmujÄ™ zarówno zakaz podejmowania dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy jak i po jego ustaniu. Obu tych przypadków nie można traktować jednolicie a zapisy ich dotyczÄ…ce muszÄ… być zgodne z zapisami kodeksu pracy. W przesÅ‚anej umowie sÄ… zapisy sprzeczne z postanowieniami kodeksu pracy w zwiÄ…zku z czym zostaÅ‚y one zmodyfikowane. Dodatkowo umowa zostaÅ‚a usystematyzowana w efekcie ma ona odmienny ksztaÅ‚t od przesÅ‚anej.
WyjaÅ›nienia wymagajÄ… pewne zasady wynikajÄ…ce z kodeksu pracy, które zostaÅ‚y uwzglÄ™dnione przy modyfikacji co z kolei uzasadni skreÅ›lenie niektórych proponowanych w przesÅ‚anym wzorze umowy postanowieÅ„.
W pierwszej kolejnoÅ›ci odpowiadajÄ…c na zadane pytanie dotyczÄ…ce postÄ™powania dowodowego należy wskazać, iż zajÅ›cie okreÅ›lonej sytuacji można wykazywać przede wszystkim poprzez zeznania Å›wiadków np.: pracowników podmiotu konkurencyjnego, u którego zatrudnienie znalazÅ‚ PaÅ„stwa pracownik, czy nawet pracodawcÄ™. Ponadto każdy pracodawca zobowiÄ…zany jest do prowadzenia dokumentacji zwiÄ…zanej z zatrudnieniem lub wspóÅ‚pracÄ… z okreÅ›lonÄ… osobÄ… – w szczególnoÅ›ci chodzi o dokumentacjÄ™ zwiÄ…zanÄ… z ubezpieczeniem spoÅ‚ecznym i podatkami. W zwiÄ…zku z tym można zawnioskować przeprowadzenie dowodu z tego rodzaju dokumentów.
Można w pewnym sensie zabezpieczyć się na okoliczność podejmowania przez pracownika dodatkowego zatrudnienia poprzez nałożenie nań w umowie obowiązku informowania o aktualnym miejscu zatrudnienia a to przez cały okres obowiązywania zakazu konkurencji.
Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
Przede wszystkim zgodnie z art. 101 1 § 2 kodeksu pracy pracodawca, który poniósÅ‚ szkodÄ™ wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy może dochodzić wyrównania tej szkody na zasadach okreÅ›lonych w przepisach rozdziaÅ‚u I w dziale piÄ…tym.
Oznacza to, że za wyrzÄ…dzenie szkody (w tym przypadku szkody poprzez naruszenie zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy) pracodawca może żądać od pracownika odszkodowania, które nie może z jednej strony przekraczać wysokoÅ›ci szkody z drugiej strony nie może przewyższać kwoty trzykrotnoÅ›ci wynagrodzenia przysÅ‚ugujÄ…cego pracownikowi w dniu wyrzÄ…dzenia szkody. W peÅ‚nej wysokoÅ›ci pracownik bÄ™dzie odpowiadaÅ‚ za szkodÄ™ wyrzÄ…dzonÄ… umyÅ›lnie.
Samo naruszenie zakazu w czasie pozostawanie pracownika w stosunku pracy nie wystarczy do naÅ‚ożenia na pracownika obowiÄ…zku zapÅ‚aty okreÅ›lonej kwoty pieniężnej – konieczne jest poniesienie przez pracodawcÄ™ szkody. Ciężar udowodnienia, iż w wyniku dziaÅ‚ania pracownika (polegajÄ…cego ogólnie mówiÄ…c na naruszeniu zakazu konkurencji) pracodawca poniósÅ‚ szkodÄ™ oraz udowodnienia wysokoÅ›ci tej szkody bÄ™dzie ciążyÅ‚ na pracodawcy (art. 116 k. p.)) Zawarte w przesÅ‚anej umowie postanowienie (§ 6) wprowadza obowiÄ…zek naprawienia szkody w peÅ‚nej wysokoÅ›ci tymczasem zgodnie z tym na co wskazano powyżej odpowiedzialność pracownika w takiej sytuacji ksztaÅ‚tuje siÄ™ w sposób odmienny. W efekcie w zakresie w jakim postanowienie to dotyczy odpowiedzialnoÅ›ci za naruszenie zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy jest ono nieważne. Przepisy dotyczÄ…ce odpowiedzialnoÅ›ci materialnej pracownika, które znajdujÄ… tu odpowiednie zastosowanie nie mogÄ… być modyfikowane na jego niekorzyść tak jak to miaÅ‚o miejsce.
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Umowa, o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, o której mowa w art. 1012 k. p., może być, na co należy zwrócić uwagÄ™, zawarta tylko wówczas, gdy pracodawca i pracownik majÄ… dostÄ™p do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogÅ‚oby narazić pracodawcÄ™ na szkodÄ™. Oznacza to, że umowÄ™ o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy można zawrzeć tylko z takim pracownikiem, który ma dostÄ™p do „szczególnie ważnych” informacji. Kodeks pracy nie zawiera legalnej definicji „szczególnie ważnych informacji” w przypadku ewentualnego sporu bÄ™dziecie PaÅ„stwo musieli wykazać, że informacje, do których miaÅ‚ dostÄ™p pracownik zwiÄ…zany umowÄ… byÅ‚y informacjami szczególnej wagi.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunki pracy musi okreÅ›lać termin przez jaki obowiÄ…zek powstrzymywania siÄ™ przez pracownika od dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej bÄ™dzie istniaÅ‚. W zwiÄ…zku z tym należy stwierdzić, że umowa taka jest umowÄ… terminowÄ…. Umowa, która zostanie zawarta na czas nieokreÅ›lony, jest nieważna jako sprzeczna z prawem (art. 58 k.c.). Zapis, który zawarli PaÅ„stwo w umowie nie mógÅ‚ zostać zachowany.
OdnoÅ›nie możliwoÅ›ci wypowiedzenia umowy zgodnie z poglÄ…dem części doktryny możliwe jest wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jednak w umowie takiej winny zostać precyzyjnie okreÅ›lone terminy wypowiedzenia i przyczyny z powodu, których wypowiedzenie umowy bÄ™dzie możliwe. Z całą pewnoÅ›ciÄ… nie jest dopuszczalny zaproponowany przez PaÅ„stwo zapis, który mówi o wypowiedzeniu umowy. De facto zapis ten wprowadza jedynie zwolnienie z okreÅ›lonych obowiÄ…zków (zapÅ‚aty pracownikowi odszkodowania) pracodawcÄ™ a jednoczeÅ›nie utrzymuje niejako w mocy postanowienia obciążajÄ…ce pracownika. Komentarz do tego punku znajduje siÄ™ również w treÅ›ci umowy. Zawsze jednak strony mogÄ… rozwiÄ…zać taka umowÄ™ w drodze porozumienia.
Z kolei inny proponowany przez PaÅ„stwo zapis nie jest możliwy do zastosowania w caÅ‚oÅ›ci, a mianowicie zgodnie, z którym pracodawca ma prawo w drodze jednostronnego oÅ›wiadczenia zwolnić pracownika z obowiÄ…zku powstrzymania siÄ™ od dziaÅ‚aÅ„ konkurencyjnych z jednoczesnÄ… utratÄ… przez pracownika prawa do odszkodowania. Pracodawca może zwolnić pracownika z zakazu konkurencji jednak nie może siÄ™ jednoczeÅ›nie zwolnić z obowiÄ…zku zapÅ‚aty odszkodowania – tak uchwaÅ‚a SÄ…du Najwyższego z 11 kwietnia 2001 r., III ZP 7/01). ProwadziÅ‚oby to de facto do caÅ‚kowitego podporzÄ…dkowania treÅ›ci umowy woli pracodawcy tymczasem umowa jest oÅ›wiadczeniem dwóch stron. W zwiÄ…zku z czym jedna strona nie może zwalniać siÄ™ z obowiÄ…zku, które naÅ‚ożony zostaÅ‚ na niÄ… w umowie.
Warto wskazać, iż zgodnie z art. 1012 § 2 k. p. zakaz konkurencji ustanowiony na okres po ustaniu stosunku pracy (klauzula konkurencyjna) przestaje obowiÄ…zywać przed upÅ‚ywem umówionego przez strony okresu w wypadku: ustania przyczyn, które byÅ‚y podstawÄ… ustanowienia zakazu oraz niewywiÄ…zywania siÄ™ pracodawcy z obowiÄ…zku wypÅ‚aty odszkodowania. Ustanie zakazu konkurencji nastÄ™puje wiÄ™c z mocy prawa. Pracodawca i pracownik nie skÅ‚adajÄ… w tym wypadku żadnych oÅ›wiadczeÅ„ woli, które dopiero powodujÄ… ustanie zakazu.
Na zakończenie wskazać należy na niejednoznaczną ocenę stosowania kar umownych w umowach o zakazie konkurencji prezentowaną przez doktrynę. W zmodyfikowanej umowie zostały zachowane kary umowne, możliwość ich wprowadzenia potwierdza bowiem pośrednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1998 r. I PKN 290/98 (za Kodeks pracy. Komentarz. pod redakcją prof. W. Muszyńskiego, Wydawnictwo C.H. Beck)
UMOWA O ZAKAZIE KONKURENCJI
zawarta w dniu ____________ pomiędzy:
1.FirmÄ… “-----------” spóÅ‚ka z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… z siedzibÄ… w ---------, zarejestrowanÄ… w SÄ…dzie Rejonowym w -------- Wydziale XII Krajowego Rejestru SÄ…dowego pod sygn. akt KRS 00000000000, reprezentowanÄ… przez – Prezesa ZarzÄ…du
zwaną w treści umowy PRACODAWCĄ,
a
2.___________________________________, legitymującym się dowodem osobistym _________________, PESEL _________________, zamieszkałym w ______________ przy ul. _________________, zatrudnionym na stanowisku ___________________, zwanymi w dalszej treści umowy PRACOWNIKIEM.
§1
Przedmiotem niniejszej umowy jest uregulowanie wszelkich kwestii zwiÄ…zanych z ustaleniem praw i obowiÄ…zków Pracodawcy i Pracownika w zakresie dotyczÄ…cym dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej Pracownika w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu stosunku pracy ustalonego umowÄ… o pracÄ™ z dnia ________ oraz zwiÄ…zanych z powierzeniem Pracownikowi tajemnicy dziaÅ‚alnoÅ›ci przedsiÄ™biorstwa Pracodawcy, jego kontaktów handlowych oraz listy kontrahentów.
§2
Pracodawca zobowiÄ…zuje siÄ™ udostÄ™pnić pracownikowi wszelkie niezbÄ™dne dane dla prawidÅ‚owego wykonywania obowiÄ…zków pracowniczych przez niego, z którymi ma prawo zapoznać siÄ™ i wykorzystywać je w Å›wiadczonej na rzecz Pracodawcy pracy.
§3
Pracodawca udostępni nieodpłatnie pracownikowi wszelkie materiały będące przydatne w ramach świadczonej przez niego pracy, a będące w jego posiadaniu.
§4
1. Pracownik zobowiÄ…zuje siÄ™ w okresie pozostawania w stosunku pracy z PracodawcÄ… nie prowadzić jakiejkolwiek dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej w stosunku do Pracodawcy, ani też nie Å›wiadczyć pracy na rzecz jakiegokolwiek podmiotu konkurencyjnego wobec Pracodawcy. Pracownikowi zabronione jest w szczególnoÅ›ci:
-
podejmowanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracÄ™ lub innego stosunku prawnego na rzecz innych podmiotów konkurencyjnych wobec Pracodawcy, w tym osób prawnych, fizycznych i jednostek nie posiadajÄ…cych osobowoÅ›ci prawnej oraz podejmowanie lub prowadzenie konkurencyjnej dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej na wÅ‚asny lub cudzy rachunek,
-
podejmowanie jakichkolwiek dziaÅ‚aÅ„ zmierzajÄ…cych do zatrudnienia na podstawie umowy o pracÄ™ lub innego stosunku prawnego na wÅ‚asny rachunek lub na cudzy rachunek osób spoÅ›ród wÅ‚adz i personelu Pracodawcy w celach prowadzenia dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej,
-
podejmowanie jakichkolwiek dziaÅ‚aÅ„ polegajÄ…cych na nakÅ‚anianiu klientów Pracodawcy do rozwiÄ…zania z nim umowy lub jej niewykonania lub nienależytego wykonania w celach prowadzenia dziaÅ‚alnoÅ›ci konkurencyjnej,
-
obejmowania funkcji w organach podmiotów, o których mowa w lit. a, a także funkcji doradczych na rzecz tych podmiotów,
-
uczestniczenia w przedsiÄ™wziÄ™ciach lub podmiotach prowadzÄ…cych dziaÅ‚alność konkurencyjnÄ… wobec Pracodawcy, w szczególnoÅ›ci przez wnoszenie wkÅ‚adów, nabywanie lub obejmowanie udziaÅ‚ów lub akcji,
2. Za dziaÅ‚alność konkurencyjnÄ… uważa siÄ™ dziaÅ‚alność prowadzonÄ… na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jak i poza jej granicami zorganizowanÄ… w dowolnej formie prawnej, która swym zakresem obejmuje import lub sprzedaż hurtowÄ… artykuÅ‚ów gospodarstwa domowego, wyposażenia Å‚azienek, artykuÅ‚ów do ogrodu, artykuÅ‚ów do utrzymania Å›wieżoÅ›ci produktów, artykuÅ‚ów do domowych prac porzÄ…dkowych, chemii gospodarczej, ceramiki, szkÅ‚a, wyrobów ze stali nierdzewnej, artykuÅ‚ów dekoracyjnych i okolicznoÅ›ciowych.
3. W razie wątpliwości w powyższym zakresie Pracownik jest zobowiązany do uzyskania pisemnej opinii Pracodawcy.
4. Pracodawca zachowuje prawo do pełnej i stałej kontroli Pracownika objętego zakazem konkurencji.
5. Zwolnienie Pracownika z zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może nastąpić wyłącznie w drodze porozumienia zawartego między stronami niniejszej umowy albo w konkretnych przypadkach na podstawie zgody Pracodawcy.
§5
1. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1 obowiÄ…zywać bÄ™dzie w okresie szeÅ›ciu miesiÄ™cy po ustaniu stosunku pracy miÄ™dzy Pracownikiem i PracodawcÄ… a to ze wzglÄ™du na dostÄ™p do informacji stanowiÄ…cych tajemnicÄ™ jego przedsiÄ™biorstwa lub szczególnie istotnych zważywszy na interes handlowy i ekonomiczny Pracodawcy .
2. Pracodawca zobowiÄ…zuje siÄ™ do zapÅ‚aty pracownikowi w czasie trwania okresu okreÅ›lonego w ust.1 odszkodowania, którego wysokość wynosi 25% wynagrodzenia otrzymanego przez Pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadajÄ…cy okresowi obowiÄ…zywania klauzuli konkurencyjnej okreÅ›lonej w ust.1 pÅ‚atne jednorazowo na 7 dni przed upÅ‚ywem okresu klauzuli konkurencyjnej.
§ 6
1. W razie naruszenia zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez Pracownika po ustaniu stosunku pracy jest on zobowiązany do zapłaty na rzecz Pracodawcy kary umownej w wysokości 50.000,00 zł. Pracodawca zastrzega sobie ponadto możliwość dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej.
2. W razie naruszenia zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy, pracodawca jest uprawniony do dochodzenia odszkodowania w pełnej wysokości na zasadach określonych w kodeksie pracy i kodeksie cywilnym.
§ 7
1. Niezależnie od postanowieÅ„ niniejszej umowy, Pracownik ma obowiÄ…zek zachowania tajemnicy przedsiÄ™biorstwa w okresie 3 lat od ustania stosunku pracy bez prawa do odrÄ™bnego odszkodowania z tego tytuÅ‚u. Pracownik jest w szczególnoÅ›ci zobowiÄ…zany do:
-
zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych lub do których posiada dostÄ™p w zwiÄ…zku z wykonywaniem swoich obowiÄ…zków pracowniczych. Dotyczy to także udostÄ™pniania na rzecz osób trzecich jakichkolwiek informacji, danych utrwalonych w dowolnej postaci.;
-
zwrotu Pracodawcy wszelkich notatek, dokumentów i materiaÅ‚ów uzyskanych w trakcie wykonywania pracy, a także w trakcie wykonywania innych czynnoÅ›ci podejmowanych na zlecenie bÄ…dź na rzecz Pracodawcy, po wygaÅ›niÄ™ciu umowy o pracÄ™.
2. Pracodawca może w każdej chwili na wniosek Pracownika lub z wÅ‚asnej inicjatywy ograniczyć zakres jak i czas trwania obowiÄ…zku, o którym mowa w ust. 1, jak też wyrazić zgodÄ™ na uchylenie obowiÄ…zku zachowania tajemnicy w stosunku do okreÅ›lonych informacji lub danych.
3.Pracownik zobowiÄ…zuje siÄ™, że za każdy przypadek naruszenia ust. 1 wpÅ‚aci na rzecz Pracodawcy karÄ™ umownÄ… w wysokoÅ›ci ................................. (sÅ‚ownie: ...................................................................) zÅ‚, co nie wyklucza możliwoÅ›ci dochodzenia przez PracodawcÄ™ odszkodowania na zasadach ogólnych za szkodÄ™ przewyższajÄ…cÄ… wysokość kary umownej.
§ 8
Umowa wchodzi w życie z dniem nawiÄ…zania stosunku pracy na podstawie umowy o pracÄ™, o której mowa w § 1 niniejszej umowy.
§9
Wszelkie zmiany i uzupełnienia niniejszej umowy wymagają dla swej ważności formy pisemnej w postaci Aneksu.
§10
W sprawach nie uregulowanych niniejszÄ… umowÄ… stosuje siÄ™ obowiÄ…zujÄ…ce przepisy Kodeksu cywilnego i kodeksu pracy.
§11
UmowÄ™ sporzÄ…dzono w dwóch jednobrzmiÄ…cych egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron.
§12
Strony umowy zgodnie oświadczają, że tekst umowy został przez nie przeczytany, w pełni zrozumiany i zaakceptowany, po czy składają swoje podpisy i potwierdzają, że otrzymały taki sam egzemplarz umowy jak niniejszy.
PRACODAWCA PRACOWNIK