Umowny zakaz konkurencji - opinia prawna

Stan faktyczny

Jesteśmy firmą handlową zatrudniającą przedstawicieli handlowych. Zawarliśmy z nimi umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu zatrudnienia. Chcieliśmy wiedzieć czy nasze umowy są prawidłowe tzn. czy są niepodważalne. Poza tym interesuje nas jakie dowody należy zebrać, aby udowodnić byłemu pracownikowi, który podejmuje pracę w firmie konkurencyjnej (na pewno nie na umowę o pracę), że nie stosuje się do podpisanej umowy. Wzór umowy o zakazie konkurencji na końcu opinii.

Porada prawna

Przesłana do zaopiniowania umowa o zakazie konkurencji obejmuję zarówno zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy jak i po jego ustaniu. Obu tych przypadków nie można traktować jednolicie a zapisy ich dotyczące muszą być zgodne z zapisami kodeksu pracy. W przesłanej umowie są zapisy sprzeczne z postanowieniami kodeksu pracy w związku z czym zostały one zmodyfikowane. Dodatkowo umowa została usystematyzowana w efekcie ma ona odmienny kształt od przesłanej.

Porady prawne

Wyjaśnienia wymagają pewne zasady wynikające z kodeksu pracy, które zostały uwzględnione przy modyfikacji co z kolei uzasadni skreślenie niektórych proponowanych w przesłanym wzorze umowy postanowień.

W pierwszej kolejnoÅ›ci odpowiadajÄ…c na zadane pytanie dotyczÄ…ce postÄ™powania dowodowego należy wskazać, iż zajÅ›cie okreÅ›lonej sytuacji można wykazywać przede wszystkim poprzez zeznania Å›wiadków np.: pracowników podmiotu konkurencyjnego, u którego zatrudnienie znalazÅ‚ PaÅ„stwa pracownik, czy nawet pracodawcÄ™. Ponadto każdy pracodawca zobowiÄ…zany jest do prowadzenia dokumentacji zwiÄ…zanej z zatrudnieniem lub współpracÄ… z okreÅ›lonÄ… osobÄ… – w szczególnoÅ›ci chodzi o dokumentacjÄ™ zwiÄ…zanÄ… z ubezpieczeniem spoÅ‚ecznym i podatkami. W zwiÄ…zku z tym można zawnioskować przeprowadzenie dowodu z tego rodzaju dokumentów.

Można w pewnym sensie zabezpieczyć się na okoliczność podejmowania przez pracownika dodatkowego zatrudnienia poprzez nałożenie nań w umowie obowiązku informowania o aktualnym miejscu zatrudnienia a to przez cały okres obowiązywania zakazu konkurencji.

Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy

Przede wszystkim zgodnie z art. 101 1 § 2 kodeksu pracy pracodawca, który poniósÅ‚ szkodÄ™ wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy może dochodzić wyrównania tej szkody na zasadach okreÅ›lonych w przepisach rozdziaÅ‚u I w dziale piÄ…tym.

Oznacza to, że za wyrządzenie szkody (w tym przypadku szkody poprzez naruszenie zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy) pracodawca może żądać od pracownika odszkodowania, które nie może z jednej strony przekraczać wysokości szkody z drugiej strony nie może przewyższać kwoty trzykrotności wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W pełnej wysokości pracownik będzie odpowiadał za szkodę wyrządzoną umyślnie.

Samo naruszenie zakazu w czasie pozostawanie pracownika w stosunku pracy nie wystarczy do naÅ‚ożenia na pracownika obowiÄ…zku zapÅ‚aty okreÅ›lonej kwoty pieniężnej – konieczne jest poniesienie przez pracodawcÄ™ szkody. Ciężar udowodnienia, iż w wyniku dziaÅ‚ania pracownika (polegajÄ…cego ogólnie mówiÄ…c na naruszeniu zakazu konkurencji) pracodawca poniósÅ‚ szkodÄ™ oraz udowodnienia wysokoÅ›ci tej szkody bÄ™dzie ciążyÅ‚ na pracodawcy (art. 116 k. p.)) Zawarte w przesÅ‚anej umowie postanowienie (§ 6) wprowadza obowiÄ…zek naprawienia szkody w peÅ‚nej wysokoÅ›ci tymczasem zgodnie z tym na co wskazano powyżej odpowiedzialność pracownika w takiej sytuacji ksztaÅ‚tuje siÄ™ w sposób odmienny. W efekcie w zakresie w jakim postanowienie to dotyczy odpowiedzialnoÅ›ci za naruszenie zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy jest ono nieważne. Przepisy dotyczÄ…ce odpowiedzialnoÅ›ci materialnej pracownika, które znajdujÄ… tu odpowiednie zastosowanie nie mogÄ… być modyfikowane na jego niekorzyść tak jak to miaÅ‚o miejsce.

Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Umowa, o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, o której mowa w art. 1012 k. p., może być, na co należy zwrócić uwagÄ™, zawarta tylko wówczas, gdy pracodawca i pracownik majÄ… dostÄ™p do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogÅ‚oby narazić pracodawcÄ™ na szkodÄ™. Oznacza to, że umowÄ™ o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy można zawrzeć tylko z takim pracownikiem, który ma dostÄ™p do „szczególnie ważnych” informacji. Kodeks pracy nie zawiera legalnej definicji „szczególnie ważnych informacji” w przypadku ewentualnego sporu bÄ™dziecie PaÅ„stwo musieli wykazać, że informacje, do których miaÅ‚ dostÄ™p pracownik zwiÄ…zany umowÄ… byÅ‚y informacjami szczególnej wagi.

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunki pracy musi określać termin przez jaki obowiązek powstrzymywania się przez pracownika od działalności konkurencyjnej będzie istniał. W związku z tym należy stwierdzić, że umowa taka jest umową terminową. Umowa, która zostanie zawarta na czas nieokreślony, jest nieważna jako sprzeczna z prawem (art. 58 k.c.). Zapis, który zawarli Państwo w umowie nie mógł zostać zachowany.

Odnośnie możliwości wypowiedzenia umowy zgodnie z poglądem części doktryny możliwe jest wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jednak w umowie takiej winny zostać precyzyjnie określone terminy wypowiedzenia i przyczyny z powodu, których wypowiedzenie umowy będzie możliwe. Z całą pewnością nie jest dopuszczalny zaproponowany przez Państwo zapis, który mówi o wypowiedzeniu umowy. De facto zapis ten wprowadza jedynie zwolnienie z określonych obowiązków (zapłaty pracownikowi odszkodowania) pracodawcę a jednocześnie utrzymuje niejako w mocy postanowienia obciążające pracownika. Komentarz do tego punku znajduje się również w treści umowy. Zawsze jednak strony mogą rozwiązać taka umowę w drodze porozumienia.

Z kolei inny proponowany przez PaÅ„stwo zapis nie jest możliwy do zastosowania w caÅ‚oÅ›ci, a mianowicie zgodnie, z którym pracodawca ma prawo w drodze jednostronnego oÅ›wiadczenia zwolnić pracownika z obowiÄ…zku powstrzymania siÄ™ od dziaÅ‚aÅ„ konkurencyjnych z jednoczesnÄ… utratÄ… przez pracownika prawa do odszkodowania. Pracodawca może zwolnić pracownika z zakazu konkurencji jednak nie może siÄ™ jednoczeÅ›nie zwolnić z obowiÄ…zku zapÅ‚aty odszkodowania – tak uchwaÅ‚a SÄ…du Najwyższego z 11 kwietnia 2001 r., III ZP 7/01). ProwadziÅ‚oby to de facto do caÅ‚kowitego podporzÄ…dkowania treÅ›ci umowy woli pracodawcy tymczasem umowa jest oÅ›wiadczeniem dwóch stron. W zwiÄ…zku z czym jedna strona nie może zwalniać siÄ™ z obowiÄ…zku, które naÅ‚ożony zostaÅ‚ na niÄ… w umowie.

Warto wskazać, iż zgodnie z art. 1012 § 2 k. p. zakaz konkurencji ustanowiony na okres po ustaniu stosunku pracy (klauzula konkurencyjna) przestaje obowiÄ…zywać  przed upÅ‚ywem umówionego przez strony okresu w wypadku: ustania przyczyn, które byÅ‚y podstawÄ… ustanowienia zakazu oraz niewywiÄ…zywania siÄ™ pracodawcy z obowiÄ…zku wypÅ‚aty odszkodowania. Ustanie zakazu konkurencji nastÄ™puje wiÄ™c z mocy prawa. Pracodawca i pracownik nie skÅ‚adajÄ… w tym wypadku żadnych oÅ›wiadczeÅ„ woli, które dopiero powodujÄ… ustanie zakazu. 

Na zakończenie wskazać należy na niejednoznaczną ocenę stosowania kar umownych w umowach o zakazie konkurencji prezentowaną przez doktrynę. W zmodyfikowanej umowie zostały zachowane kary umowne, możliwość ich wprowadzenia potwierdza bowiem pośrednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1998 r. I PKN 290/98 (za Kodeks pracy. Komentarz. pod redakcją prof. W. Muszyńskiego, Wydawnictwo C.H. Beck)

UMOWA O ZAKAZIE KONKURENCJI

zawarta w dniu ____________ pomiędzy:

1.FirmÄ… “-----------” spółka z ograniczonÄ… odpowiedzialnoÅ›ciÄ… z siedzibÄ… w ---------, zarejestrowanÄ… w SÄ…dzie Rejonowym w -------- Wydziale XII Krajowego Rejestru SÄ…dowego pod sygn. akt KRS 00000000000, reprezentowanÄ… przez – Prezesa ZarzÄ…du

zwaną w treści umowy PRACODAWCĄ,

a

2.___________________________________, legitymującym się dowodem osobistym _________________, PESEL _________________, zamieszkałym w ______________ przy ul. _________________, zatrudnionym na stanowisku ___________________, zwanymi w dalszej treści umowy PRACOWNIKIEM.

§1

Przedmiotem niniejszej umowy jest uregulowanie wszelkich kwestii związanych z ustaleniem praw i obowiązków Pracodawcy i Pracownika w zakresie dotyczącym działalności konkurencyjnej Pracownika w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu stosunku pracy ustalonego umową o pracę z dnia ________ oraz związanych z powierzeniem Pracownikowi tajemnicy działalności przedsiębiorstwa Pracodawcy, jego kontaktów handlowych oraz listy kontrahentów.

§2

Pracodawca zobowiązuje się udostępnić pracownikowi wszelkie niezbędne dane dla prawidłowego wykonywania obowiązków pracowniczych przez niego, z którymi ma prawo zapoznać się i wykorzystywać je w świadczonej na rzecz Pracodawcy pracy.

§3

Pracodawca udostępni nieodpłatnie pracownikowi wszelkie materiały będące przydatne w ramach świadczonej przez niego pracy, a będące w jego posiadaniu.

§4

1. Pracownik zobowiązuje się w okresie pozostawania w stosunku pracy z Pracodawcą nie prowadzić jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej w stosunku do Pracodawcy, ani też nie świadczyć pracy na rzecz jakiegokolwiek podmiotu konkurencyjnego wobec Pracodawcy. Pracownikowi zabronione jest w szczególności:

  1. podejmowanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego na rzecz innych podmiotów konkurencyjnych wobec Pracodawcy, w tym osób prawnych, fizycznych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej oraz podejmowanie lub prowadzenie konkurencyjnej działalności gospodarczej na własny lub cudzy rachunek,

  1. podejmowanie jakichkolwiek działań zmierzających do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego na własny rachunek lub na cudzy rachunek osób spośród władz i personelu Pracodawcy w celach prowadzenia działalności konkurencyjnej,

  1. podejmowanie jakichkolwiek działań polegających na nakłanianiu klientów Pracodawcy do rozwiązania z nim umowy lub jej niewykonania lub nienależytego wykonania w celach prowadzenia działalności konkurencyjnej,

  1. obejmowania funkcji w organach podmiotów, o których mowa w lit. a, a także funkcji doradczych na rzecz tych podmiotów,

  2. uczestniczenia w przedsięwzięciach lub podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną wobec Pracodawcy, w szczególności przez wnoszenie wkładów, nabywanie lub obejmowanie udziałów lub akcji,

2. Za działalność konkurencyjną uważa się działalność prowadzoną na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jak i poza jej granicami zorganizowaną w dowolnej formie prawnej, która swym zakresem obejmuje import lub sprzedaż hurtową artykułów gospodarstwa domowego, wyposażenia łazienek, artykułów do ogrodu, artykułów do utrzymania świeżości produktów, artykułów do domowych prac porządkowych, chemii gospodarczej, ceramiki, szkła, wyrobów ze stali nierdzewnej, artykułów dekoracyjnych i okolicznościowych.

3. W razie wątpliwości w powyższym zakresie Pracownik jest zobowiązany do uzyskania pisemnej opinii Pracodawcy.

4. Pracodawca zachowuje prawo do pełnej i stałej kontroli Pracownika objętego zakazem konkurencji.

5. Zwolnienie Pracownika z zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może nastąpić wyłącznie w drodze porozumienia zawartego między stronami niniejszej umowy albo w konkretnych przypadkach na podstawie zgody Pracodawcy.

§5

1. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1 obowiÄ…zywać bÄ™dzie w okresie szeÅ›ciu miesiÄ™cy po ustaniu stosunku pracy miÄ™dzy Pracownikiem i PracodawcÄ… a to ze wzglÄ™du na dostÄ™p do informacji stanowiÄ…cych tajemnicÄ™ jego przedsiÄ™biorstwa lub szczególnie istotnych zważywszy na interes handlowy i ekonomiczny Pracodawcy .

2. Pracodawca zobowiązuje się do zapłaty pracownikowi w czasie trwania okresu określonego w ust.1 odszkodowania, którego wysokość wynosi 25% wynagrodzenia otrzymanego przez Pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania klauzuli konkurencyjnej określonej w ust.1 płatne jednorazowo na 7 dni przed upływem okresu klauzuli konkurencyjnej.

§ 6

1. W razie naruszenia zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez Pracownika po ustaniu stosunku pracy jest on zobowiązany do zapłaty na rzecz Pracodawcy kary umownej w wysokości 50.000,00 zł. Pracodawca zastrzega sobie ponadto możliwość dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej.

2. W razie naruszenia zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy, pracodawca jest uprawniony do dochodzenia odszkodowania w pełnej wysokości na zasadach określonych w kodeksie pracy i kodeksie cywilnym.

§ 7

1. Niezależnie od postanowień niniejszej umowy, Pracownik ma obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa w okresie 3 lat od ustania stosunku pracy bez prawa do odrębnego odszkodowania z tego tytułu. Pracownik jest w szczególności zobowiązany do:

  1. zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych lub do których posiada dostęp w związku z wykonywaniem swoich obowiązków pracowniczych. Dotyczy to także udostępniania na rzecz osób trzecich jakichkolwiek informacji, danych utrwalonych w dowolnej postaci.;

  1. zwrotu Pracodawcy wszelkich notatek, dokumentów i materiałów uzyskanych w trakcie wykonywania pracy, a także w trakcie wykonywania innych czynności podejmowanych na zlecenie bądź na rzecz Pracodawcy, po wygaśnięciu umowy o pracę.

2. Pracodawca może w każdej chwili na wniosek Pracownika lub z własnej inicjatywy ograniczyć zakres jak i czas trwania obowiązku, o którym mowa w ust. 1, jak też wyrazić zgodę na uchylenie obowiązku zachowania tajemnicy w stosunku do określonych informacji lub danych.

3.Pracownik zobowiązuje się, że za każdy przypadek naruszenia ust. 1 wpłaci na rzecz Pracodawcy karę umowną w wysokości ................................. (słownie: ...................................................................) zł, co nie wyklucza możliwości dochodzenia przez Pracodawcę odszkodowania na zasadach ogólnych za szkodę przewyższającą wysokość kary umownej.

§ 8

Umowa wchodzi w życie z dniem nawiÄ…zania stosunku pracy na podstawie umowy o pracÄ™, o której mowa w § 1 niniejszej umowy.

§9

Wszelkie zmiany i uzupełnienia niniejszej umowy wymagają dla swej ważności formy pisemnej w postaci Aneksu.

§10

W sprawach nie uregulowanych niniejszÄ… umowÄ… stosuje siÄ™ obowiÄ…zujÄ…ce przepisy Kodeksu cywilnego i kodeksu pracy.

§11

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron.

§12

Strony umowy zgodnie oświadczają, że tekst umowy został przez nie przeczytany, w pełni zrozumiany i zaakceptowany, po czy składają swoje podpisy i potwierdzają, że otrzymały taki sam egzemplarz umowy jak niniejszy.

PRACODAWCA                                                                                      PRACOWNIK


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika