Ustawa antylichwiarska już obowiązuje

30.12.2022

To koniec naciągactwa... Nowe przepisy kładą kres lichwie

Nowa ustawa antylichwiarska to rewolucja. Nowelizacja zapewni skuteczną ochronę Polaków. Wprowadzone przepisy oznaczają koniec dramatów wszystkich tych, którzy – np. z racji choroby, z powodu cieknącego dachu czy chęci kupna dziecku upominku – na skutek drakońskich odsetek od zaciągniętej pożyczki tracili dorobek życia.

Wszyscy – także ci, którzy pilnie potrzebują „chwilówek” – muszą się czuć bezpiecznie. Państwo powinno chronić ich interesy i surowo karać naciągaczy. Dzięki nowej ustawie ukrywane opłaty dodatkowe, ubezpieczenia oraz marże, które dla wielu osób były zmorą, nie będą już bezkarne. Przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowe przepisy ograniczą dowolną możliwość nakładania dodatkowych drastycznych opłat na klientów firm pożyczkowych. Limit opłat, jak prowizje czy marże, zostanie radykalnie zmniejszony – do 20 proc. kwoty pożyczki w skali roku i 45 proc. w całym okresie kredytowania.Dzięki ustawie antylichwiarskiej zadłużający się Polacy zyskają rzeczywistą prawną ochronę. Państwo będzie mogło skutecznie działać jeszcze zanim ktokolwiek padnie ofiarą oszustwa. Nowe przepisy umożliwią szybką reakcję na każdy sygnał świadczący o tym, że udzielający pożyczek przedsiębiorcy łamią prawo.

18 grudnia 2022 r., w życie weszły przepisy ustawy antylichwiarskiej. Zakupy na raty, „chwilówki” albo pożyczki od osób fizycznych nie mogą już zawierać ukrytych, rażąco wysokich opłat czy oprocentowania. Ustawa wprowadza jasne, niższe limity wszystkich kosztów ich udzielania.

- "Walka z Eldorado dla lichwiarzy nie była prosta i trwała nadzwyczaj długo. Ważny jest jednak finał. To, co robimy, robimy dla ludzi, którzy padli ofiarą lichwiarzy" – podkreślił Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro podczas konferencji prasowej 18 grudnia br.

- "Polskie państwo nie pozwoli, aby lichwiarz nadużywał swojej przewagi i był bezkarny. Nie pozwolimy, by ludziom odbierano mieszkania, co było na porządku dziennym w poprzednim stanie prawnym" – zapewnił minister Zbigniew Ziobro.

Podkreślił, że ustawa antylichwiarska przywraca elementarną sprawiedliwość i bezpieczeństwo finansowe Polaków.

- "Koniec z lichwą. Dziś, tydzień przed świętami, ustawa antylichwiarska wchodzi w życie. Wchodzą zmiany obniżające poziom kosztów pozaodsetkowych nawet pięciokrotnie" – podkreślił wiceminister Marcin Warchoł.

Jak zauważył wiceminister Marcin Warchoł, w 2011 r., za czasów rządów PO-PSL wprowadzono korzystne zmiany prawne dla lichwiarzy. Wykreślono z przepisów przestępstwo lichwy i maksymalny poziom kosztów pozaodsetkowych.

Dotychczas wiele ofert pożyczek kusiło „zerowymi odsetkami”, choć w rzeczywistości umowy zawierały liczne opłaty dodatkowe, które znacząco podnosiły ostateczny koszt zaciąganego zobowiązania finansowego. Pożyczkodawcy wprowadzali różne prowizje czy opłaty za przygotowanie wniosku i umowy bądź za obsługę zobowiązania. Efekt? Rażąco wygórowana kwota do spłaty, a w przypadku niemożności zwrócenia długu powiększonego o dodatkowe koszty – spore problemy.

Zakupy na raty na jasnych zasadach

Nowelizacja kończy z dowolnością w doliczaniu dodatkowych prowizji i marży. Ich limit maksymalny zostaje ustalony na 45 proc. całkowitej kwoty zobowiązania w całym okresie trwania umowy. Jeśli okres kredytowania będzie obejmował 6 miesięcy, suma odsetek i kosztów pozaodsetkowych nie może przekroczyć 25 proc.

W przypadku spłaty przedterminowej konsument może oczekiwać od pożyczkodawcy proporcjonalnego zwrotu wszelkich opłat i kosztów związanych z pożyczką, jak prowizja czy ubezpieczenie.

Limit odsetek pozostaje na obecnym poziomie, czyli maksymalnie 20,5 proc. w skali roku.

Koniec drakońskich opłat

Podobnie, jak w przypadku zakupów na raty, zmieniają się zasady udzielania „chwilówek”. Dotąd rzeczywista roczna stopa oprocentowania sięgała czasami nawet kilkuset procent, co dla wielu konsumentów oznaczało niemożność spłaty zobowiązania.

Nowelizacja, dzięki obniżeniu kosztów pozaodsetkowych (m.in. opłat związanych z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą, ubezpieczeniem, pozyskiwaniem informacji dotyczących biorącego pożyczkę, wynagrodzeniem reprezentującego przy zawarciu umowy agenta bądź pośrednika itp.) oraz za sprawą zakazu „rolowania długów”, czyli zastępowania jednego długu kolejnym, ograniczy możliwość nakładania dodatkowych drastycznych opłat na klientów firm pożyczkowych.

Limit opłat maleje do 20 proc. kwoty zobowiązania w skali roku oraz do 45 proc. całkowitej kwoty zobowiązania w całym okresie kredytowania.

Maksymalny możliwy limit odsetek od samej pożyczki nadal obowiązuje na poziomie 20,5 proc. w skali roku.

Koniec ze spłacaniem wygórowanych kosztów

Dotychczas prawo nie chroniło dostatecznie pożyczkobiorców. Padali oni ofiarą lichwiarzy, na wiele lat stając się niewolnikami zaciągniętych zobowiązań. Od dziś wysokość sumy pieniężnej, do której dłużnik poddaje się egzekucji, nie może przekraczać sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych, obliczonych od pożyczonej kwoty za dany okres.

Nowe przepisy to realna ochrona

Nowe przepisy kładą kres sytuacjom, w których – przez często nagłe, nieprzewidziane trudności życiowe – Polacy tracili cały dorobek życia wskutek rażąco wysokich kosztów zaciągniętych pożyczek. Od teraz wszyscy konsumenci, którzy zdecydują się na takie zobowiązanie, będą mogli czuć się chronieni. To koniec ukrytych opłat dodatkowych i wypisanych małym drukiem wygórowanych kosztów zobowiązania. Działalność lichwiarzy przestaje być bezkarna, a państwo zyskuje realną możliwość zadbania o bezpieczeństwo Polaków.

Dość lichwiarskich pożyczek! Ruszyła kampania Ministerstwa Sprawiedliwości

Nowa kampania ma ostrzegać przed lichwiarzami.

Grudzień jest miesiącem, w którym – z myślą o zakupach świątecznych i gwiazdkowych prezentach – szczególnie chętnie sięgamy po pożyczki. Dziś, 15 grudnia br., rusza kampania medialna „Mamy prawo do walki z lichwą”, w której Ministerstwo Sprawiedliwości ostrzega przed lichwiarzami. To – obok przygotowanej przez resort ustawy o przeciwdziałaniu lichwie – skuteczna broń przeciwko wykorzystywaniu najsłabszych.

Nowe przepisy dopiero wkrótce zaczną wchodzić w życie. Do tego czasu uważajmy więc, od kogo i na jakich warunkach pożyczamy pieniądze. Zawsze dokładnie czytajmy to, co podpisujemy! Przypominać będzie o tym kampania, której emisję w telewizji i w mediach społecznościowych rozpoczyna Ministerstwo Sprawiedliwości..

Medialna kampania resortu sprawiedliwości ma skłonić do ostrożności i przypomnieć, że lichwiarze wciąż próbują zachęcić konsumentów do skorzystania z „łatwych” pieniędzy.

Istnieją instytucje i sklepy, które regularnie kuszą „specjalnymi ofertami”, a niekiedy nawet wręcz zerowymi odsetkami. Przekonują też, że wszystkie formalności można załatwić na miejscu. Jednak oferta „zerowych odsetek” czasem może oznaczać, że finalnie za kupiony sprzęt zapłacimy znacznie więcej niż wynikałoby to z ceny na etykiecie w sklepie. Do takiej pożyczki ratalnej doliczane są bowiem różne prowizje oraz opłaty, np. za złożenie wniosku. Możemy też spotkać się z żądaniem dokupienia ubezpieczenia. Specjalna oferta z pozoru wygląda więc bardzo korzystnie, bowiem o opłatach dodatkowych często dowiadujemy się znacznie później.

Zanim wszystkie nowe przepisy zaczną obowiązywać, czytajmy dokładnie to, co podpisujemy!

Co przewiduje ustawa z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie?

Nowa ustawa o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie ma na celu zapobieganie udzielaniu pożyczek o charakterze lichwiarskim.

W związku z powyższym uchwalona ustawa wprowadza w obowiązujących ustawach zmiany mające na celu zwiększenie ochrony osób fizycznych, zawierających umowy o pożyczkę pieniężną, niepozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez te osoby działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny polegające na dodaniu przepisów art 720¹-720⁵ i art 724¹ określających:

definicję pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki;
wzór pozwalający określić maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów ponoszonych przez biorącego pożyczkę pieniężną;
górną granicę pozaodsetkowych kosztów w całym okresie spłaty pożyczki w wysokości do 25% całkowitej kwoty pożyczki;
obowiązek informacyjny względem biorącego pożyczkę;
warunki ustanowienia zabezpieczenia zwrotu pożyczki;
skutki przedterminowej spłaty pożyczki.

Zgodnie z wprowadzanymi regulacjami przez pozaodsetkowe koszty związane z zawarciem umowy pożyczki pieniężnej należy rozumieć wynikające z tej lub innej umowy lub z innej czynności prawnej:

marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszty o podobnym charakterze,
opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze,
koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy – z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy.

Ponadto, jeśli dającego pożyczkę reprezentuje przy zawarciu umowy agent lub inna osoba, za której pośrednictwem dający pożyczkę zawiera umowę lub przy której pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, do pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki wlicza się również wynagrodzenie agenta lub tej osoby, o ile ponosi je biorący pożyczkę.

Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, w umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby łączna wysokość pozaodsetkowych kosztów nie może przekraczać maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów określonej wzorem:

MPK = K × n/R × 20%

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPK – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów,

K – całkowitą kwotę pożyczki, rozumianą jako suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących współfinansowanych kosztów pożyczki, które dający pożyczkę wydaje biorącemu pożyczkę na podstawie umowy,

n – okres spłaty wyrażony w dniach, licząc od dnia wydania przedmiotu pożyczki,

R – liczbę dni w roku.

Pozaodsetkowe koszty, w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki. Jeżeli pozaodsetkowe koszty przekraczają maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów określoną we wprowadzanych regulacjach, należą się pozaodsetkowe koszty w maksymalnej wysokości. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy uchwalonej ustawy.

Jeżeli w związku z zawarciem umowy pożyczki pieniężnej jest udzielane zabezpieczenie zwrotu pożyczki, zobowiązanie takie powinno być określone w umowie, a suma zabezpieczenia roszczeń z tytułu umowy nie może być wyższa od sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepisów powyższych nie stosuje się do zabezpieczenia przyjmującego postać hipoteki lub zastawu rejestrowego.

Przed zawarciem umowy dający pożyczkę informuje biorącego pożyczkę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów, wysokości odsetek oraz kwocie należnej z tytułu odsetek, którą jest on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy. W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie nie można żądać odsetek za okres pozostały do zakończenia okresu, na który zgodnie z umową została udzielona pożyczka, a poniesione pozaodsetkowe koszty ulegają obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby biorący pożyczkę poniósł je przed tą spłatą.

Powyższe, nowowprowadzane regulacje mają zastosowanie do nieuregulowanych innymi przepisami umów, na mocy których osobie fizycznej zostaje przekazana suma pieniężna z obowiązkiem jej zwrotu, niezwiązanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, a także do nieuregulowanych innymi przepisami umów przeniesienia na osobę fizyczną za wynagrodzeniem wierzytelności lub innych praw majątkowych, których wartość oznaczono sumą pieniężną z obowiązkiem ich zwrotu, jeżeli umowy te nie są związane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby. W takim przypadku przez całkowitą wartość pożyczki należy rozumieć wartość tych wierzytelności lub praw według stanu na dzień rozporządzenia nimi.

Ponadto uchwalona ustawa wprowadza w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego wymóg, aby oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji złożone w odrębnym akcie notarialnym, zawierało wskazanie stosunku prawnego, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania dłużnika, jego treść, a w przypadku zobowiązań z umów wzajemnych - dodatkowo oświadczenie wierzyciela z terminem jego wykonania. Ponadto dodawana regulacja wskazuje, iż składane oświadczenie o poddaniu się egzekucji składane w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z zawarcia przez osobę fizyczną umowy pożyczki niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową prowadzoną przez tę osobę albo z zawarcia przez tę osobę innej umowy, do której przepisy o pożyczce stosuje się odpowiednio, wysokość sumy pieniężnej, do której dłużnik poddaje się egzekucji, nie może przekraczać sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów wskazanych w ustawie – Kodeks cywilny.

W zakresie ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim uchwalona ustawa przewiduje m.in. zmiany polegające na:

wprowadzeniu regulacji wskazującej, iż instytucja pożyczkowa uzależnia udzielenie kredytu konsumenckiego od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy, a oceny takiej dokonuje się na podstawie analizy danych udostępnianych przez zaufanych dostawców gromadzących i przetwarzających dane niezbędne do takiej oceny;
obniżeniu maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego oraz wprowadzeniu rozróżnienia ich wysokości w zależności od długości okresu spłaty kredytu; ustawa przyjmuje, iż dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wskazanego w ustawie wzoru przyjmującego wartości 10% dla kosztów niezależnych od okresu kredytowania oraz 10 % dla kosztów uzależnionych od okresu kredytowania (w miejsce dotychczasowych wartości 25 % i 30 %); ponadto ustawa wprowadza dodatkową regulację przyjmującą, iż dla kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wskazanego w ustawie wzoru przyjmującego wartość 5 %;
obniżeniu maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych kredytu konsumenckiego ze 100 % do 45% całkowitej kwoty kredytu;
podwyższeniu wysokości minimalnego kapitału zakładowego instytucji pożyczkowej do kwoty 1 000 000 zł.;
wprowadzeniu ograniczenia, że środki przeznaczane na udzielanie kredytów konsumenckich przez instytucje pożyczkowe nie mogą pochodzić z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w tym z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych;
wprowadzeniu zasady odpowiedzialności instytucji pożyczkowej w zakresie udzielanych kredytów konsumenckich za działania lub zaniechania jej pracowników, pośredników kredytowych, za których pośrednictwem udziela kredytów konsumenckich, lub innych przedsiębiorców wykonujących na jej rzecz czynności związane z udzielaniem kredytów konsumenckich, w tym za działania związane z żądaniem od kredytobiorcy zapłaty odsetek lub pozaodsetkowych kosztów kredytu w wysokości wyższej niż maksymalna lub zawarciem umowy, która zobowiązuje do tego kredytobiorcę wobec instytucji pożyczkowej;
wprowadzeniu nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi oraz określenie zasad tego nadzoru, w tym również sankcji dla instytucji pożyczkowych oraz członków zarządu instytucji pożyczkowych za naruszenie obowiązków wskazanych w ustawie jak również zobligowanie instytucji pożyczkowych do ponoszenia opłat na pokrycie kosztów nadzoru;
wprowadzeniu regulacji dotyczącej możliwości wykreślenia instytucji pożyczkowej z rejestru instytucji pożyczkowych oraz jeżeli jest wpisana jednocześnie do rejestru pośredników kredytu konsumenckiego - także z tego rejestru, w przypadku gdy przestanie ona spełniać warunki do prowadzenia tej działalności.
wprowadzeniu przepisu karnego penalizującego wprowadzanie w błąd organu nadzoru.

Przyjęte w uchwalonej ustawie zmiany ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe oraz ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych wyłączają stosowanie nowych przepisów ustawy - Kodeks cywilny do umów kredytów i pożyczek udzielanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.

Natomiast w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny uchwalona ustawa wprowadza w art. 115 § 25 definicję legalną kosztów innych niż odsetki, która w swojej treści odpowiada zakresowi pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy określ

W ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym uchwalona ustawa wprowadza zasadę, iż nadzór nad rynkiem finansowym obejmuje również nadzór nad instytucjami pożyczkowymi sprawowany zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Poza zmianami wprowadzonymi w powyższych regulacjach uchwalona ustawa wprowadza również dostosowujące zmiany w ustawie z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym oraz ustawie z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.

W przepisach przejściowych, dostosowujących i epizodycznych uregulowano wpływ nowelizacji na stosunki powstałe pod działaniem przepisów dotychczasowych oraz kwestie związane z dostosowaniem adresatów, organów i instytucji do nowych regulacji.

W szczególności przesądzono, że:

zmienianych przepisów ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Prawo bankowe, ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawy o kredycie konsumenckim w zakresie regulacji dotyczących zasad ustalania maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, w brzmieniu nadanym uchwaloną ustawą, nie stosuje się do umów zawartych przed dniem wejścia w życie tych przepisów;
instytucje pożyczkowe wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych przed dniem wejścia w życie wskazanych w ustawie zmienianych przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, które z dniem wejścia w życie tych przepisów nie spełniają określonych w nich wymogów, mogą prowadzić działalność w zakresie udzielania kredytów konsumenckich bez spełniania tych wymogów do dnia 31 grudnia 2023 r.;
wejście w życie uchwalonej ustawy nie powoduje obowiązku wcześniejszego wykupu wyemitowanych obligacji ani wcześniejszej spłaty finansowania uzyskanego z wykorzystaniem innych instrumentów dłużnych, jeżeli zaciągnięcie takich zobowiązań nie jest dopuszczalne na gruncie nowo wprowadzonej regulacji ustawy o kredycie konsumenckim, dotyczącej określenia pochodzenia środków przeznaczanych na udzielanie kredytów konsumenckich przez instytucje pożyczkowe.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia z tym, że znowelizowane przepisy ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo bankowe, ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawy o kredycie konsumenckim dotyczące maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, wymogów w zakresie prowadzenia działalności przez instytucje pożyczkowe oraz źródeł pochodzenia środków przeznaczonych na udzielanie kredytów konsumenckich wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Natomiast z dniem 1 stycznia 2024 r. wejdą w życie przepisy wprowadzone w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, dotyczące nadzoru nad działalnością instytucji pożyczkowych.