Zmiany w kontroli skarbowej

Postępowania kontrolne w sprawach badania przestrzegania przez rezydentów i nierezydentów ograniczeń i obowiązków określonych w przepisach prawa dewizowego oraz warunków udzielonych na ich podstawie zezwoleń dewizowych, a także warunków wykonywania działalności kantorowej, wszczęte przed dniem 11 listopada 2006 r. prowadzi się według przepisów dotychczasowych.

Uprawnienie do skorygowania deklaracji po zakończeniu kontroli

W nowelizacji ustawy - Ordynacja podatkowa, która weszła w życie dnia 1 września 2005 r., podatnikom przyznano uprawnienie do skorygowania deklaracji po zakończeniu kontroli podatkowej, a przed wszczęciem postępowania podatkowego (art. 81b § 1 pkt 2). Zatem znowelizowany przepis dopuszcza możliwość złożenia korekty deklaracji podatkowej w momencie, w którym nie toczy się ani kontrola podatkowa, ani postępowanie podatkowe. Przedmiotowa sytuacja nie dotyczyła postępowań prowadzonych przez organy kontroli skarbowej.

Nowelizacja ustawy o kontroli skarbowej zrównuje podatników kontrolowanych przez UKS z kontrolowanymi przez urząd skarbowy. Zgodnie z nowymi przepisami, uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania kontrolnego w zakresie objętym tym postępowaniem i taka korekta w zasadzie nie wywołuje skutków prawnych.

Nowelizacja przyznaje jednak podatnikom uprawnienie do skorygowania wszelkich deklaracji podatkowych po kontroli przeprowadzanej przez organy kontroli skarbowej. Nowy art. 14c przewiduje, iż kontrolowany będzie mógł, w terminie 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli, skorygować w zakresie objętym postępowaniem kontrolnym uprzednio złożoną deklarację podatkową. O tym, że można złożyć korektę deklaracji, kontrolujący wskaże w protokole kontroli. Podatnik, który złoży do właściwego organu podatkowego taką deklarację korygującą, będzie zobowiązany do zawiadomienia o tym właściwego organu kontroli skarbowej nie później niż w terminie 3 dni. Podatnik ten będzie musiał także pisemnie uzasadnić przyczyny korekty i wskazać m.in., że korekta deklaracji jest związana z postępowaniem kontrolnym prowadzonym przez organ kontroli skarbowej. Organ podatkowy zaś niezwłocznie poinformuje właściwy organ kontroli skarbowej o złożeniu takiej deklaracji korygującej.

Uprawnienie do skorygowania deklaracji przysługuje poza tym nadal po zakończeniu postępowania kontrolnego w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego. 

Organ kontroli skarbowej zakończy postępowanie kontrolne wynikiem kontroli, gdy ustalenia dotyczą nieprawidłowości w zakresie oświadczeń o stanie majątkowym, gdy nieprawidłowości nie stwierdzono albo gdy ustalenia dotyczą należności przywozowych lub należności wywozowych oraz gdy kontrolowany złożył zgodnie z art. 14c ust. 2 korygującą deklarację obejmującą w całości stwierdzone nieprawidłowości.

Nie będzie w związku z tym podlegał karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu Ordynacji podatkowej lub ustawy o kontroli skarbowej, korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.

Co wolno wywiadowi skarbowemu?

Po zmianach wywiad skarbowy nadal będzie miał uprawnienia do uzyskiwania, gromadzenia, przetwarzania informacji o dochodach i obrotach podmiotów podlegających kontroli skarbowej. Jednak wprowadzono pewne ograniczenia m.in. co do możliwości stosowania obserwacji. Mianowicie, obserwację i rejestrację przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom będzie można stosować tylko w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, wyłącznie w toku czynności podejmowanych w celu ustalenia sprawców oraz uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw dotyczących obrotu z zagranicą towarami i technologiami objętymi kontrolą międzynarodową, naruszających prawa ochrony dóbr kultury narodowej, narodowego zasobu archiwalnego i ochrony własności intelektualnej, wprowadzania na polski obszar celny i wyprowadzania z tego obszaru środków płatniczych pochodzących z przestępstw albo przestępstw „korupcyjnych” popełnianych w resorcie finansów. Obserwacji nie będzie już można stosować w stosunku do „zwykłych podatników”.  

Czynności operacyjno-rozpoznawcze wywiadu skarbowego powinny być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osoby, wobec której zostały podjęte. Zgodnie z nowelizacją, osobie, wobec której stosowane były czynności operacyjne polegające na obserwacji, ma ponadto przysługiwać zażalenie do Prokuratora Generalnego. Zażalenie takie będzie można wnieść w terminie 7 dni od dnia powzięcia wiadomości o jej stosowaniu. 

W ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez wywiad skarbowy w celu wykrycia, ustalenia sprawców oraz uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw:

• skarbowych, jeżeli wartość przedmiotu czynu lub uszczuplenie należności publicznoprawnej przekracza w dacie popełnienia czynu zabronionego pięćdziesięciokrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów, 
• przeciwko obrotowi gospodarczemu, powodujących szkodę majątkową, jeżeli wysokość szkody przekracza w dacie popełnienia czynu zabronionego pięćdziesięciokrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów, 
• przeciwko mieniu, jeżeli wartość mienia przekracza w dacie popełnienia czynu zabronionego pięćdziesięciokrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów, 
• przyjmowania lub wręczania korzyści majątkowej w związku z pełnioną funkcją publiczną lub funkcją związaną ze szczególną odpowiedzialnością, 
• ściganych na mocy umów i porozumień międzynarodowych 

- Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania i przechowywania przedmiotów przestępstwa oraz obrotu nimi, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz jeżeli inne środki okazały się bezskuteczne lub zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne.

 O takim zarządzeniu Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej zawiadami niezwłocznie Prokuratora Generalnego, który może nakazać zaniechanie tych czynności w każdym czasie. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej ma na bieżąco informować Prokuratora Generalnego o wynikach przeprowadzonych czynności. Stosownie do ww. zarządzenia organy i instytucje publiczne oraz przedsiębiorcy są obowiązani dopuścić do dalszego przewozu przesyłki zawierające przedmioty przestępstwa w stanie nienaruszonym lub po ich usunięciu albo zastąpieniu w całości lub w części. Minister Finansów w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób przeprowadzania i dokumentowania takich czynności oraz wzory stosowanych druków i rejestrów, uwzględniając potrzebę zapewnienia niejawnego charakteru podejmowanych czynności i uzyskanych materiałów.

Materiały uzyskane w czasie prowadzenia czynności wywiadu skarbowego, w tym materiały zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej lub niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, które: 

• zawierają informacje mające znaczenie dla postępowania kontrolnego lub postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, przekazywane są właściwemu miejscowo organowi kontroli skarbowej, w razie potrzeby z wnioskiem o wszczęcie postępowania kontrolnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;
• zawierają dowody pozwalające na wszczęcie albo mające znaczenie dla postępowania w sprawach o przestępstwa i wykroczenia, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej przekazuje właściwemu prokuratorowi, w razie potrzeby z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawach o przestępstwo lub wykroczenie.

Materiały uzyskane w wyniku stosowania kontroli operacyjnej i czynności operacyjno-rozpoznawczych niezawierające informacji lub dowodów pozwalających na wszczęcie albo niemające znaczenia dla postępowania kontrolnego, postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo postępowania w sprawach o przestępstwa i wykroczenia podlegają niezwłocznemu, komisyjnemu i protokolarnemu zniszczeniu, a więc nie będą już przechowywane po zakończeniu kontroli przez okres 2 miesięcy. 

Czego wywiad skarbowy może się dowiedzieć od operatorów telekomunikacyjnych?

Zgodnie ze zmienionymi przepisami, dane identyfikujące: abonenta, zakończenia sieci lub urządzenia telekomunikacyjne, między którymi wykonano połączenie, oraz dane dotyczące uzyskania lub próby uzyskania połączenia między określonymi urządzeniami telekomunikacyjnymi lub zakończeniami sieci, a także okoliczności i rodzaj wykonywanego połączenia, w szczególności dane transmisyjne i dane o lokalizacji, posiadane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych, muszą być przez nich udostępniane wywiadowi skarbowemu oraz przetwarzane przez wywiad skarbowy - wyłącznie w celu ustalenia sprawców oraz uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw skarbowych lub przestępstw związanych z obrotem z zagranicą towarami i technologiami objętymi kontrolą międzynarodową, naruszających prawa ochrony dóbr kultury narodowej, narodowego zasobu archiwalnego i ochrony własności intelektualnej, polegających na wprowadzaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wyprowadzaniu z niego środków płatniczych pochodzących z przestępstw, a także ściganych na mocy umów i porozumień międzynarodowych, oraz przestępstw, o których mowa w art. 228-231 Kodeksu karnego (tzw. przestępstw urzędniczych), popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Finansów. 

Ujawnienie takich danych następuje na pisemny wniosek: 

1. Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej; 
2. pracownika wywiadu skarbowego posiadającego pisemne upoważnienie Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej do występowania w jego imieniu o ujawnienie takich danych. 

Podmiot ten informację o wystąpieniu z wnioskiem przekazuje niezwłocznie Ministrowi Finansów. Minister ten zaś w każdej chwili może zażądać od Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej informacji o przyczynach uzasadniających wystąpienie z wnioskiem, a także o sposobie wykorzystania danych uzyskanych od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. 

Minister Finansów ma obowiązek nakazać niezwłoczne, komisyjne i protokolarne zniszczenie danych uzyskanych od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, w przypadku gdy uzna wystąpienie z wnioskiem o ujawnienie takich danych za nieuzasadnione. 

Ujawnienie ww. danych może nastąpić za pomocą sieci telekomunikacyjnej w sposób zabezpieczający je przed dostępem osób nieuprawnionych. Udostępnianie wywiadowi skarbowemu danych następuje przy tym na koszt przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. 

Przedsiębiorcy telekomunikacyjni oraz operatorzy pocztowi są więc obowiązani do zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie przez wywiad skarbowy kontroli operacyjnej.

Operatorzy pocztowi (tzn. przedsiębiorcy uprawnionieni do wykonywania działalności pocztowej) są obowiązani do wykonywania zadań na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego w zakresie i na warunkach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych. Obowiązek ten obejmuje nieodpłatne zapewnienie przez operatora, w ramach wykonywanej przez siebie działalności pocztowej, technicznych i organizacyjnych możliwości wykonywania przez prokuraturę, sądy, organy kontroli skarbowej, a także uprawnione jednostki podległe Ministrowi Sprawiedliwości, Ministrowi Obrony Narodowej, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego ich zadań określonych odrębnymi przepisami, począwszy od dnia rozpoczęcia działalności pocztowej. Na wniosek zainteresowanego operatora Prezes UKE może odroczyć termin rozpoczęcia wykonywania powyższego obowiązku.

Zakres kontroli skarbowej

Zgodnie ze znowelizowanym przepisem ustawy o kontroli skarbowej, do zakresu kontroli skarbowej należy m.in. kontrola zgodności z prawem przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarów dopuszczonych do obrotu lub mających inne przeznaczenie celne oraz wywozu towarów poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrola obrotu towarami pochodzenia zagranicznego, a także kontrola i ujawnianie towarów nielegalnie wprowadzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

W granicach i na zasadach określonych w odrębnych przepisach kontrola skarbowa obejmuje ponadto m.in. rozpoznawanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń związanych z obrotem z zagranicą towarami i technologiami objętymi kontrolą międzynarodową, naruszających prawa ochrony dóbr kultury narodowej, narodowego zasobu archiwalnego i ochrony własności intelektualnej, polegających na wprowadzaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wyprowadzaniu z niego środków płatniczych pochodzących z przestępstw, a także ściganych na mocy umów i porozumień międzynarodowych, oraz zapobieganie tym przestępstwom i wykroczeniom.

Wynik kontroli w zakresie należności przywozowych lub należności wywozowych doręcza się właściwemu dla kontrolowanego organowi celnemu.

Kontrola resortowa

W ramach nowelizacji doprecyzowano regulacje dotyczące prowadzenia kontroli resortowej. Nowy przepis stanowi, iż celem kontroli resortowej jest kontrola działalności jednostek organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym urzędu obsługującego tego ministra, w szczególności w zakresie prawidłowości ustalania lub określania zobowiązań podatkowych, poboru podatków i niepodatkowych należności budżetu państwa oraz gospodarowania środkami publicznymi.

Kontrolę resortową ma sprawować Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który w zasadzie wykonuje zadania określone w ustawie przy pomocy komórek organizacyjnych wyodrębnionych w tym celu w strukturze urzędu obsługującego Ministra Finansów oraz koordynuje ich prace.

Kontrola resortowa ma być prowadzona w trybie określonym w przepisach działu VI Ordynacji podatkowej, z tym że niektórych przepisów nie stosuje się. Uprawnieni do wykonywania czynności kontrolnych są inspektorzy lub pracownicy zatrudnieni w wyodrębnionych komórkach w strukturze urzędu obsługującego Ministra Finansów oraz w urzędach kontroli skarbowej, na podstawie upoważnienia wydanego przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Minister Finansów określa zaś, w drodze zarządzenia, organizację kontroli resortowej. 

Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu takiej kontroli może, w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia, przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. 

Kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia wyniku kontroli kontrolowanemu.

Kiedy można ujawnić tajemnicę skarbową?

Informacje gromadzone i przetwarzane w ramach kontroli skarbowej stanowią tajemnicę skarbową. Zgodnie z dodanymi przepisami, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może wyrazić zgodę na ujawnienie przez dyrektorów urzędów kontroli skarbowej oraz kierowników komórek organizacyjnych wyodrębnionych w celu sprawowania kontroli resortowej w strukturze urzędu obsługującego Ministra Finansów, określonych informacji stanowiących tajemnicę skarbową, z wyłączeniem informacji stanowiących tajemnicę inną niż skarbowa i objętych ochroną na podstawie odrębnych ustaw, wskazując jednocześnie sposób udostępnienia i wykorzystania ujawnianych informacji.

 Wyrażenie takiej zgody może nastąpić wyłącznie ze względu na ważny interes publiczny oraz gdy jest to konieczne dla osiągnięcia celów kontroli skarbowej lub jeżeli ujawnienie tych informacji urzeczywistni prawo obywateli do ich rzetelnego informowania o działaniach kontroli skarbowej i jawności życia publicznego. Wyrażenie zgody następuje w formie pisemnej, na uzasadniony wniosek dyrektora urzędu kontroli skarbowej lub kierownika ww. komórki organizacyjnej.

Informacje wynikające z akt kontroli mają być udostępniane również służbom statystyki publicznej w zakresie wynikającym z programu badań statystycznych statystyki publicznej.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 22 września 2006 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2006 r., Nr 191, poz. 1413);
• Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. 2004 r., Nr 8, poz. 65, ze zm.);
• Ustawa z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. 1999 r., Nr 83, poz. 930, ze zm.);
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. 1997 r., Nr 137, poz. 926, ze zm.);
• Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. 2003 r., Nr 130, poz. 1188, ze zm.);
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2005 r. (sygn. akt K 4/2004)