Zmiany w międzynarodowym postępowaniu cywilnym oraz karnym w stosunkach międzynarodowych

6 lipca wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych.

Akt ten określa szczegółowe czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych, w tym:

1. uwierzytelnianie dokumentów przeznaczonych do użytku za granicą,

2. sposób wykonywania czynności dotyczących osób korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych oraz czynności z udziałem tych osób,

   

3. czynności związane ze stawiennictwem przed sądami,

4. tryb ustalania obywatelstwa,

5. szczegółowy tryb występowania o pomoc prawną i udzielania takiej pomocy sądom i innym organom państw obcych,

6. szczegółowy tryb występowania o wydanie osób ściganych lub skazanych,

7. inne formy współpracy w sprawach karnych.

Jakie zmiany zostały wprowadzone?

Do tej pory pisma przeznaczone do doręczenia bądź użytku za granicą sporządzało się na białym papierze, wyłącznie pismem maszynowym, nie używając skrótów nazw aktów prawnych, instytucji lub organów ani innych skrótów. Te reguły pozostają niezmienione.

Obecnie występując do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu prawa obcego, wyjaśnienie obcej praktyki sądowej lub innych wątpliwości sąd musi oprócz przesłania akt sprawy (co było jedynym dotychczasowym wymogiem) także wskazać datę, na którą stan prawny winien zostać ustalony.

Do tej pory wniosek o udzielenie pomocy prawnej sporządzało się w języku polskim - ta zasada oczywiście pozostaje niezmieniona. Do tej pory także w przypadku gdy taki wniosek miał być wykonany przez sąd lub inny organ państwa obcego, do wniosku dołączało się sporządzone przez tłumacza przysięgłego tłumaczenie na język urzędowy państwa wezwanego lub inny język wskazany przez to państwo lub przez umowę międzynarodową. Po zmianie w przypadku gdy ów wniosek ma być wykonany przez sąd lub inny organ państwa obcego, do wniosku nadal dołącza się sporządzone przez tłumacza przysięgłego tłumaczenie na język urzędowy państwa wezwanego, a jeżeli w państwie wezwanym obowiązuje kilka języków urzędowych, na jeden z języków urzędowych miejsca, w którym ma zostać udzielona pomoc prawna, albo na inny język wskazany przez to państwo.

Jak dotąd obowiązywała zasada, zgodnie z którą pisma podlegające wysłaniu do organów zagranicznych, przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych państw obcych w Polsce bądź przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej opracowywał sędzia, a podpisywał prezes sądu lub jego zastępca. Pod podpisem wpisywało się pismem maszynowym imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby podpisującej oraz opatrywało się pismo stemplem i pieczęcią urzędową.

Po zmianie pisma podlegające wysłaniu do organów zagranicznych, przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej bądź przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej podpisuje sędzia. Pod podpisem wpisuje się pismem maszynowym imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby podpisującej lub umieszcza się stempel zawierający te dane oraz pismo opatruje się pieczęcią urzędową.

Duża zmiana zaszła w zakresie dokumentów, mianowicie już nie muszą być poświadczone. Po zmianie przepis stanowi, iż dokumenty dołącza się do pism w formie odpisów (a nie poświadczonych podpisów). W związku z tym do zmian autentyczność podpisu osoby poświadczającej zgodność odpisu z oryginałem stwierdzała osoba upoważniona do uwierzytelniania dokumentów. Teraz tylko w razie konieczności przesłania oryginału dokumentu, w aktach pozostawia się odpis dokumentu (już nie uwierzytelniony).

Dookreślono jak przeprowadza się uwierzytelnienie na wniosek. Obecnie na dokumencie sądowym autentyczność podpisu sędziego, referendarza sądowego lub sekretarza sądowego oraz autentyczność pieczęci urzędowej sądu uwierzytelnia:
a) prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważniony przez niego sędzia lub referendarz sądowy,
b) prezes sądu apelacyjnego lub upoważniony przez niego sędzia, jeżeli uwierzytelnienie dotyczy dokumentu sporządzonego przez sąd apelacyjny.

Na dokumencie notarialnym autentyczność podpisu notariusza i jego pieczęci urzędowej uwierzytelnia prezes właściwego sądu okręgowego albo upoważniony przez niego sędzia lub referendarz sądowy, a na tłumaczeniu dokumentów autentyczność podpisu tłumacza przysięgłego i jego pieczęci uwierzytelnia minister właściwy do spraw zagranicznych.

Określono na nowo także brzmienie klauzuli uwierzytelniającej.
 
Tak jak do tej pory wnioski o doręczenie pism i przesłuchanie osób mających obywatelstwo polskie można kierować do przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych Rzeczypospolitej Polskiej w celu wykonania w ramach ich kompetencji. Dodano jednak postanowienie, zgodnie z którym do wniosku o przesłuchanie osoby można dołączyć druk protokołu przesłuchania i treść niezbędnych pouczeń.

Poza tym nadal terminy posiedzeń sądowych wyznacza się z odpowiednim czasowym wyprzedzeniem, z uwzględnieniem specyfiki państwa, w którym ma nastąpić doręczenie, oraz funkcjonowania poczty w stosunkach z tym państwem. Dodano jednak, iż można wyznaczyć więcej niż jeden termin posiedzenia na wypadek, gdyby posiedzenie sądu nie mogło się odbyć w pierwszym terminie.

Pozostaje niezmieniona zasada, zgodnie z którą sądy rejonowe i okręgowe udzielają osobom uprawnionym do dochodzenia roszczeń alimentacyjnych od osób zobowiązanych zamieszkałych za granicą niezbędnych wskazówek i informacji wynikających z umów międzynarodowych, dotyczących sposobu uzyskania świadczeń alimentacyjnych. Obecnie dodano, iż w wypadku gdy wniosek, dotyczący uzyskania świadczeń alimentacyjnych, nie odpowiada warunkom formalnym, sąd właściwy do przekazania wniosku za granicę zarządza dokonanie przez wnioskodawcę niezbędnych uzupełnień i poprawek.

Tak jak do tej pory wniosek o przesłuchanie stron, w tym oskarżonych oraz świadków lub biegłych w sprawach karnych, powinien zawierać:

1. oznaczenie organu wzywającego, włącznie ze wskazaniem numeru telefonu i telefaksu, a w miarę możliwości także właściwej osoby i adresu poczty elektronicznej,

2. przedmiot i podstawę wniosku,

3. imię, nazwisko, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania lub pobytu, imiona rodziców oraz obywatelstwo osoby, o której przesłuchanie się wnosi,

4. imię i nazwisko oskarżonego,

5. w razie potrzeby, prośbę o dopuszczenie do udziału w czynności przedstawicieli zainteresowanych organów lub osób,

6. prośbę o dokonanie odpowiedniego pouczenia osoby przesłuchiwanej.

Nadto do wniosku dołącza się:

1. tekst pouczeń,

2. listę pytań, które należy zadać osobie przesłuchiwanej,

3. zwięzły opis stanu faktycznego sprawy.

Dodano postanowienie, iż wniosek o przesłuchanie świadka lub biegłego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość powinien ponadto zawierać:

1. przyczynę, dla której przesłuchanie ma odbyć się w tej formie,

2. informację, że prawo polskie nie wymaga zgody osoby, która ma być przesłuchana w tej formie,

3. w razie potrzeby, prośbę o zapewnienie udziału tłumacza.

Nie są to wszystkie zmiany. Wydaje się, iż największe znaczenie mają zmiany dotyczące uwierzytelniania dokumentów.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2005 r. zmieniające w sprawie szczegółowych czynności sądu w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych (Dz. U. 2005 r., Nr 109, poz. 916 ).