Zmiany w prawie karnym. Będzie łatwiej współpracować z UE

W polskiej procedurze akty te znalazły odzwierciedlenie w rozdziałach 65a-65b oraz 66a-66i k.p.k. Niniejsza decyzja ramowa odnosi się do orzeczeń drugiego typu. Inicjatorzy decyzji ramowej wskazywali na ryzyko orzekania surowszych środków zapobiegawczych (w szczególności w postaci tymczasowego aresztowania) wobec obcokrajowców niż wobec własnych obywateli.

Taka sytuacja nie zawsze wynikała z różnic co do wagi zarzucanych przestępstw, lecz mogła być rezultatem obawy utrudniania toku postępowania karnego, w szczególności przez ukrywanie się lub ucieczkę.

W sytuacji braku mechanizmu pozwalającego na nadzorowanie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych przez inne państwo, pojawiać mogła się tendencja do nadmiernego stosowania w takich przypadkach tymczasowego aresztowania.

Mechanizmy przyjęte w decyzji ramowej pozwolą zaś na przekazanie nadzoru do państwa stałego pobytu oskarżonego (europejski nakaz nadzoru). W przypadku jego niestawiennictwa na wezwanie organu prowadzącego, można wobec niego wydać ENA.

Zaproponowane rozwiązania pozwolą tym samym zapobiec nadużywaniu kosztownego dla budżetu i inwazyjnego dla obywatela środka, jakim jest tymczasowe aresztowanie, tylko z uwagi na jego obywatelstwo. Przyjęty projekt ustawy wprowadza nowe rozdziały 65c i 65d k.p.k., które ustanawiają procedurę współpracy w zakresie odpowiednio - wydawania przez polskie organy oraz wykonywania europejskich nakazów nadzoru wydanych przez inne państwa członkowskie UE.

Projekt określa również uprawnienia do monitorowania środków zapobiegawczych, sposób postępowania w przypadku naruszenia warunków związanych z tymi środkami, a także wskazuje, jakie decyzje mogą być podejmowane przez polskie organy wobec osoby przekazanej do wykonania nadzoru. Inicjatywa drugiej ze wskazanych decyzji ramowych została przedstawiona w styczniu 2009 r. przez pięć państw członkowskich, w tym Polskę.

Jej potrzeba znajduje źródło w braku regulacji ustanawiających międzynarodowe jurysdykcyjne normy kolizyjne tak, jak ma to miejsce w przypadku prawa cywilnego. Istnienie jurysdykcji konkurencyjnej w prawie karnym pozwala z jednej strony na skuteczniejsze ściganie przestępstw poprzez eliminację luk kompetencyjnych, z drugiej strony jednak tworzy pole potencjalnych konfliktów jurysdykcyjnych, które wynikać mogą z nałożenia się na siebie kompetencji kilku państw w tej samej sprawie.

Brak mechanizmów współpracy zainteresowanych organów może powodować przypadkowość alokacji jurysdykcji (na zasadzie kto pierwszy ten lepszy, mając na uwadze, że zgodnie z Konwencją wykonawczą do Układu z Schengen oraz orzecznictwem TSUE, wydanie ostatecznego orzeczenia, nawet już na etapie postępowania przygotowawczego, aktualizuje w innym państwie członkowskim UE zasadę ne bis in idem).

Prowadzenie równoległych postępowań w tej samej sprawie może być również sprzeczne z zasadą ekonomiki postępowania oraz uciążliwe dla jego podmiotów, w szczególności oskarżonego. Dotąd nie istniał w polskiej procedurze mechanizm zapewniający wprost współpracę zainteresowanych organów w tego rodzaju sprawach. Obecne przepisy rozdziału 63 k.p.k. regulują jedynie procedury przejęcia i przekazania ściągania.

Projektowane przepisy wprowadzają zaś mechanizm poprzedzający ten etap, czyli zasady i tryb uzyskiwania informacji o toczącym się postępowaniu karnym co do tego samego czynu tej samej osoby oraz konsultacji.

Celem konsultacji jest zawarcie porozumienia wskazującego państwo członkowskie UE, które wykonywać będzie jurysdykcję odnośnie tego samego czynu tej samej osoby. W przypadku nieosiągnięcia porozumienia istnieje możliwość wystąpienia do Eurojustu z wnioskiem o podjęcie działań w ramach swych kompetencji.

Wymogi formalne jakie spełniać powinno wystąpienie, odpowiedź na wystąpienie oraz sposoby komunikacji między właściwymi organami wdrożone będą rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości określającymi zasady obrotu międzynarodowego w odniesieniu do sądów i prokuratur.

Wprowadzane w obu decyzjach ramowych mechanizmy decentralizują obrót i przewidują bezpośrednią komunikację między polskimi sądami i prokuratorami z ich odpowiednikami z innych państw, bez konieczności pośrednictwa Ministra Sprawiedliwości.

W odniesieniu do przepisów transponujących decyzję ramową dotyczącą sporów jurysdykcyjnych przewidziano 14-dniowy termin wejścia w życie. Wobec europejskiego nakazu nadzoru, termin wejścia w życie został skorelowany z terminem implementacji tego instrumentu (1 grudnia 2012 r.).

Tekst pochodzi ze strony ms.gov.pl.