Zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

30.1.2009

Z dniem 1 lutego 2009 r. wchodzi w życie większość przepisów obszernej nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Czemu ma służyć nowelizacja?

Głównym celem wprowadzanych zmian jest ułatwianie osobom bezrobotnym i poszukującym pracy powrotu lub rozpoczęcia aktywności zawodowej. Celowi temu mają służyć działania zwiększające zakres aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, w tym osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Ponieważ do tej pory urzędy pracy nie były w stanie zaoferować bezrobotnym atrakcyjnych ofert pracy, wprowadzono zmiany w działaniu urzędów pracy. Działalność związana ściśle z aktywizacją zawodową będzie realizowana w wyodrębnionej części urzędu pracy, tj. w centrum aktywizacji zawodowej. Ponadto powiatowe urzędy pracy we współpracy z samorządami gminnymi będą mogły tworzyć na poziomie gmin lokalne punkty informacyjno-konsultacyjne. Punkty te będą realizować przede wszystkim zadania związane z informacją o pomocy oferowanej przez urzędy pracy oraz rejestracją bezrobotnych i poszukujących pracy. Nowe rozwiązania pozwolą urzędom pracy na większe skoncentrowanie się na działaniach o charakterze aktywizacyjnym i realizację tych działań na wyższym niż dotychczas poziomie jakościowym. Ponadto poszczególne urzędy pracy będą mogły stosować w swojej działalność metody przeciwdziałaniu bezrobociu do tej pory nie znane, tzw. programy pilotażowe. Poszczególne urzędy pracy będą więc mogły stosować takie metody, które będą na danym obszarze najskuteczniejsze. Pozwoli to też na wprowadzanie nowatorskich pomysłów na zapobieganie bezrobociu.

Jakie zmiany przewidziano?

Urzędy pracy będą mogły objąć osoby bezrobotne lub poszukujące pracy indywidualnym planem działania. Obowiązkowe będzie objęcie takim planem działania osób bezrobotnych mających szczególne trudności w rozpoczęciu pracy lub ponownym jej podjęciu, jeżeli nie podejmie pracy przez co najmniej 6 miesięcy od czasu rejestracji.

Zwiększona ma także zostać współpraca pomiędzy powiatowymi urzędami pracy i ośrodkami pomocy społecznej. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie możliwości kierowania osób bezrobotnych, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, do działań aktywizacyjnych realizowanych nie tylko przez powiatowe urzędy pracy, lecz również ośrodki pomocy społecznej. Ma to zapobiegać w szczególności wykluczaniu społecznemu osób objętych różnego rodzaju problemami społecznymi, rodzinnymi i kulturowymi.

Aktywizacja starszych osób

Nowelizacja wychodzi także naprzeciw postulatom wsparcia zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób w wieku powyżej 50 lat. Nowe rozwiązania przewidują m.in. przyznanie wyższych stawek wsparcia finansowego z tytułu uczestnictwa w szkoleniach finansowanych ze środków Funduszu Pracy. Pracodawcy zatrudniający bezrobotnych w wieku powyżej 50 lat będą przez rok zwolnieni z obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (jeśli zatrudnią ich po 30 czerwca 2009 r., a pozostawali w ewidencji bezrobotnych przez 30 dni), natomiast wobec wszystkich osób, które ukończą 60 lat (mężczyźni) i 55 lat (kobiety), został zniesiony obowiązek odprowadzania składek na te fundusze.

W ramach aktywizacji starszych osób skrócono ponadto okres, w którym pracodawcy wypłacają wynagrodzenie za czas choroby pracownika. Za pracowników w wieku powyżej 50 lat firmy będą opłacać pierwsze 14 dni ich choroby w roku. Od 15. dnia otrzymają oni już zasiłek chorobowy z ZUS.

Uproszczenie systemu pomocowego

Istotnym elementem nowelizacji jest także chęć sprostania problemom wynikającym ze słabnącej podaży pracowników na krajowym rynku pracy, a w tym uproszczenie procedur związanych z wykonywaniem legalnej pracy przez cudzoziemców. Celowi temu służyć mają przede wszystkim usprawnienie procesu wydawania zezwoleń przez m.in. eliminację instytucji przyrzeczenia zezwolenia na pracę.

Aktywizacji bezrobotnych ma służyć zastąpienie dodatku szkoleniowego stypendium na szkolenia, staże i kontynuowanie nauki. Wysokość stypendium będzie wynosiła od 100% do 120% zasiłku dla bezrobotnych, z tym że osobie pobierającej stypendium zasiłek dla bezrobotnych nie będzie przysługiwał. Zmiany te mają za zadanie zwiększyć motywację do uczestnictwa w działaniach aktywizujących bezrobotnych.

Ponadto zmiany w ustawie idą w kierunku poszerzenia kręgu osób korzystających z pomocy urzędów pracy, m.in. o małżonków rolników objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników, zamierzających podjąć zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą poza rolnictwem, a także emigrantów zarobkowych, do korzystania z niektórych z tych usług.

Na podstawie nowych przepisów z pośrednictwa pracy oraz poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej będą mogli korzystać także jednoosobowi przedsiębiorcy, którzy nie są pracodawcami w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia.

Indywidualizacja programów pomocowych

Ponadto urzędy pracy mają zwracać większą uwagę na poszczególnych bezrobotnych i ich specyficzne potrzeby i w ramach pomocy dostosowywać programy pomocowe do ich specyficznych potrzeb. Indywidualizacja pomocy oferowanej przez urzędy pracy ma zwiększyć jej efektywność. Uczestnicy programu oraz zakres działań aktywizacyjnych będzie określany na poziomie powiatu. Umożliwi to samorządom powiatowym większą elastyczność w podejmowaniu działań i zwiększy możliwość ich wpływu na sytuację na lokalnym rynku pracy, a także zwiększy ich odpowiedzialność w tym zakresie. Programy te mogą być realizowane zarówno bezpośrednio przez urzędy pracy, jak również ich realizacja może być zlecana innym podmiotom. Rozwiązaniem poszerzającym dostęp do usług rynku pracy jest także ułatwienie działania agencji zatrudnienia, w tym agencji zatrudnienia z państw członkowskich Unii Europejskiej. Zmiany dotyczą liberalizacji przepisów w zakresie działania podmiotów świadczących usługi agencji zatrudnienia oraz uproszczenia procedury wpisu do rejestru tych agencji.

Szkolenia dla osób bezrobotnych

Ponadto zmiany w ustawie mają ułatwiać dokształcanie osób bezrobotnych w zawodach najbardziej poszukiwanych na rynku pracy, co ma zwiększyć ich szanse otrzymania pracy. Przepisy wprowadzają możliwość wydatkowania większych niż dotąd kwot ze środków Funduszu Pracy na działania o charakterze edukacyjnym. Podniesienie limitów wydatków przeznaczanych na szkolenia nie zwalnia jednak starostów wydatkujących środki Funduszu Pracy z przestrzegania dyscypliny finansowej w tym zakresie. Zliberalizowano znacznie także warunki korzystania z funduszu szkoleniowego, który jest warunkiem uzyskania przez pracodawcę środków publicznych w refinansowaniu kosztów szkolenia pracowników.

Ustawa wprowadza także nowy instrument rynku pracy, jakim jest przygotowanie zawodowe dorosłych. Dzięki temu rozwiązaniu stworzona została możliwość uzyskiwania przez osoby bezrobotne nowych kwalifikacji zawodowych, poświadczonych świadectwem uzyskania tytułu zawodowego, świadectwem czeladniczym lub zaświadczeniem instytucji szkoleniowej, po ukończeniu praktycznej nauki zawodu dorosłych lub przyuczenia do pracy dorosłych, realizowanych w oparciu o umowy zawierane między urzędami pracy a pracodawcami i instytucjami szkoleniowymi.

Zasiłki dla bezrobotnych

Zmiany wprowadzone do ustawy modyfikują system wypłaty zasiłków dla bezrobotnych. Kwota zasiłku dla bezrobotnych została podniesiona, co istotnie zmniejszyło różnicę pomiędzy zasiłkiem dla bezrobotnych a minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Jednakże dla zdopingowania bezrobotnych do jak najszybszego znalezienia pracy wprowadzeniu zasadę degresywności wypłat, czyli w pierwszej fazie pozostawania w bezrobociu zasiłek będzie wypłacany w pełnej wysokości, a po trzech miesiącach jego wysokość będzie zmniejszana). Rozwiązanie to z jednej strony racjonalizuje wydatki ponoszone ze środków Funduszu Pracy na tzw. pasywne formy wsparcia, z drugiej zaś strony ma zachęcić bezrobotnych raczej do poszukiwania pracy i bycia aktywnymi, niż pozostawania w stanie nieaktywności zawodowej.

Zwolnienia do PIT

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych od 1 lutego 2009 r. rozszerzono zwolnienia przedmiotowe od tego podatku (21 w ust. 1 pkt 102 i pkt 118). Zwolnienie obejmuje teraz:

zwrot kosztów otrzymany przez bezrobotnego na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu:
- przejazdu do miejsca pracy,
- przejazdu na badania lekarskie lub psychologiczne,
- przejazdu do miejsca odbywania stażu, szkolenia, przygotowania zawodowego dorosłych, zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego lub pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy,
- przejazdu do miejsca wykonywania prac społecznie użytecznych,
- zakwaterowania w miejscu pracy lub miejscu odbywania stażu, szkolenia lub przygotowania zawodowego dorosłych,
wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych, z tytułu:
- studiów podyplomowych,
- szkoleń i przygotowania zawodowego dorosłych,
- egzaminów lub licencji,
- badań lekarskich lub psychologicznych,
- ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków - otrzymanych na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2009 r., Nr 6, poz. 33);
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity: Dz. U. 2008 r., Nr 69, poz. 415, ze zm.);
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.)