Zmniejszenie obciążeń podatkowych poprzez transfer zysków

Zmniejszenie obciążeń podatkowych poprzez transfer zysków

 

            Mechanizm transferu zysków polega na zaniżaniu lub podwyższaniu cen zakupu towarów lub usług za pomocą fikcyjnej manipulacji tymi cenami. Manipulacja cenami polega na tym, że w sposób sztuczny zaniża lub podwyższa się ich wartość. Wpływa to bezpośrednio na handlową praktykę podmiotów gospodarczych, którzy dzięki manipulacji cenami różnicują koszty obrotu gospodarczego. Podmioty te są w mniejszym lub w większym stopniu powiązane ze sobą. Stopień tych powiązań jest zależny od formy organizacyjno-prawnej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rajacj podatkowych[1]. W tej materii wyróżniamy dziewięć podstawowych form tych podmiotów: spółki handlowe, spółki holdingowe, fundusze powiernicze, uwięzione spółki ubezpieczeniowe, towarzystwa żeglugowe, linie lotnicze, banki zamorskie, trusty i zamorskie uniwersytety[2].

            Za pomocą spółek handlowych przedsiębiorcy mogą prowadzić wiele rodzajów działalności gospodarczej, nawet jeśli działalność ta wykroczy poza pojęcie handlowa. Umożliwia ona bowiem poza działalnością stricte handlową również publikowanie gazety, prowadzenie szkoły sportowej, wykonywanie zdjęć reklamowych, organizowanie seminariów, pośredniczenie w sprzedaży nieruchomości, sprzedaż polis ubezpieczeniowych, produkcje samochodów czy import owoców. Spółki tego typu są wykorzystywane nie tylko do pośrednictwa w kupnie i sprzedaży, ale i do prowadzenia działalności usługowej i produkcyjnej. Korzystają one z lokalnych przywilejów fiskalnych rajów podatkowych. Najwięcej spółek handlowych jest utworzonych w  Andorze i Liberii[3].

Z kolei podstawowym przedmiotem działalności spółek holdingowych jest posiadanie akcji oraz udziałów w innych spółkach działających na całym świecie. Za ich pośrednictwem kumuluje się zysk z zagranicznych operacji finansowych w kraju o minimalnych obciążeniach podatkowych. Dokonuje się tego za pośrednictwem  otrzymywanych przez spółkę holdingową dywidend z tytułu posiadanych akcji czy udziałów[4]. Spółki holdingowe korzystają z dalej idących korzyści podatkowych niż spółki handlowe, ponieważ regulacje prawne obowiązujące na terytoriach rajów podatkowych nie wymagają tego, żeby nazwa spółki holdingowej odpowiadała jej formie organizacyjno-prawnej, lub rodzajowi prowadzonej za jej pomocą działalności gospodarczej[5]. Dlatego też obecnie jest to jedna z najpopularniejszych form korzystania z rajów podatkowych w celu optymalizacji podatkowej.

Natomiast fundusze powiernicze są tworzone w celu dokonywania zyskownych zakupów, zarządzania papierami wartościowymi lub nieruchomościami. Dla realizacji tych celów wykorzystuje się pieniądze obcych podmiotów. Zasadniczo klientami funduszy powierniczych są cudzoziemcy. Ze względu na niekorzystne doświadczenia w przeszłości  związane z funkcjonowaniem tych podmiotów gospodarczych niektóre państwa europejskie i Stany Zjednoczone wprowadziły regulacje prawne, które mają chronić ich obywateli przed poniesieniem strat finansowych wynikających z ulokowania środków pieniężnych  w funduszach powierniczych[6]. W związku z tym ta forma korzystania z rajów podatkowych ma coraz mniejsze znaczenie.

Jeśli chodzi o uwięzione spółki ubezpieczeniowe, to ich tworzenie uwarunkowane jest potrzebą ubezpieczenia przedsiębiorstwa. W tym celu zamiast szukać firmy ubezpieczeniowej przedsiębiorca może otworzyć sam taką firmę i w niej ubezpieczyć swoją działalność. Firma ta umiejscawiana jest w kraju, w którym działalność ubezpieczeniowa nie jest opodatkowana, lub opodatkowana  jest na niskim poziomie. Właściciele tej firmy mogą dodatkowo finansować z jej źródeł rezerwowych inne rodzaje prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Podmiot ten działa najczęściej w ukryciu i niejako na uwięzi, stąd wynika jego nazwa. Uwięziona spółka ubezpieczeniowa pozwala na zachowanie przedsiębiorcom środków finansowych, które normalnie powinny trafić do budżetu państw, w których prowadzą główną działalność gospodarczą. Dlatego Stany Zjednoczone oraz wiele innych państw zachodnich zwalczają zjawisko ubezpieczenia się we własnej firmie ubezpieczeniowej[7]. Mimo tych działań unikanie opodatkowania za pomocą uwięzionych spółek ubezpieczeniowych cieszy się nadal dużym zainteresowaniem.

Oszczędności podatkowe można także uzyskiwać za pośrednictwem towarzystw żeglugowych. Tą metodę stosują właściciele jachtów i statków rybackich, na których ciąży obowiązek ich rejestracji. Z reguły dokonują tego we własnych krajach, ale taką możliwość stwarzają im także raje podatkowe poprzez utworzenie na ich terytorium towarzystwa żeglugowego. Pozwala to na płacenie niższych opłat od posiadanych jednostek pływających. Znaczenie mają także mniej rygorystyczne wymogi w kwestii inspekcji technicznej jachtów i statków rybackich. Poprzez zarejestrowanie towarzystwa żeglugowego w raju podatkowym unika się także następstw restrykcji dotyczących jednostek pływających stosowanych przez niektóre państwa macierzyste. Przykładowo takie restrykcje stosują kraje arabskie, które zabraniają dobijania do ich portów statkom płynącym docelowo do portów w Izraelu. Podobne restrykcje stosują władze Chińskiej Republiki Ludowej wobec statków dobijających do portów w Tajwanie. Raje podatkowe umożliwiły nawet ominięcie międzynarodowej blokady, którą zastosowały państwa ONZ wobec Iraku po jego inwazji na Kuwejt. Rząd Saddama Hussejna w tym wypadku korzystał bowiem ze statków zarejestrowanych w rajach podatkowych. Możliwość otworzenia towarzystwa żeglugowego na preferencyjnych warunkach umożliwiają przede wszystkim takie raje podatkowe jak Kostaryka, Honduras, Liberia, Malta, Panama i Cypr[8].

W przypadku linii lotniczych zastosowanie ma podobny mechanizm jak przy otworzeniu towarzystwa żeglugowego. Wiele samolotów, które stanowią własność prywatną, zarejestrowanych jest w państwach będących rajami  podatkowymi w celu znacznego zmniejszenia należności od ich rejestracji. Istnieje nawet możliwość zarejestrowania pod nazwą linia lotnicza  tylko jednego prywatnego samolotu. Zdarzają się również przypadki, w których za nazwą linia lotnicza nie kryje się ani jeden samolot. Rejestracja takiej fikcyjnej linii lotniczej umożliwia jej właścicielowi i członkom jego najbliższej rodziny korzystanie ze zniżek w innych liniach lotniczych. Przywileje te wynikają z multilateralnych umów międzynarodowych dotyczących usług lotniczych[9].

Formą organizacyjno-prawną, za pomocą której unika się opodatkowania poprzez transfer zysków jest również bank zamorski. Założenie takiego banku wymaga zgody odpowiednich władz danego państwa. Regułą w skali międzynarodowej na uzyskanie powyższej zgody jest spełnienie przynajmniej takich warunków jak posiadanie odpowiedniego kapitału, legitymowanie się właściwymi kwalifikacjami profesjonalnymi oraz nienaganną reputacją. Regulacje prawne rajów podatkowych pozwalają uzyskać zgodę na otworzenie banku nawet jeśli podmiot ubiegający się o nią nie spełnia wyżej wymienionych kryteriów. W radykalnych przypadkach można otworzyć bank na terytorium raju podatkowego nie mając odpowiedniego kapitału. Raje podatkowe, które stwarzają możliwości dla powstawania takich quasi-banków to przede wszystkim Anguilla, Grenada, Montserrat, Nauru i ST. Vincent[10]. Zakładanie banków w państwach będących rajami podatkowymi cieszy się dużym powodzeniem na całym świecie. Przykładem tego jest zarejestrowanie w Nauru pod jednym adresem pocztowym ponad 400 banków[11].

Trust jest kolejnym podmiotem gospodarczym, który umożliwia dokonanie transferu zysków.  Instytucja ta powstała i rozwinęła się w Anglii. Cieszy się dużą popularnością w Stanach Zjednoczonych, natomiast na  kontynencie europejskim występuje rzadko.

Spowodowane jest to istniejącą wśród państw europejskich obawą powstania trudności z dysponowaniem środkami przelanymi do trustu znajdującego się na terytorium raju podatkowego. Trust tworzy się w krajach będących rajami podatkowymi w celu uniknięcia podatku od spadków i darowizn.  Cel ten uzyskuje się przelewając środki finansowe do trustu utworzonego w raju podatkowym a następnie jego zarządcą ustanawia się zaufaną osobę. Członków rodziny z kręgu spadkobierców ustawowych uprawnia się do korzystania ze środków finansowych zgromadzonych w truście. Raje podatkowe, w których najczęściej tworzy się te podmioty to Bahama, Bahrajn, Bermudy, Cypr, Gibraltar, Hongkong, Liechtenstein, Madera, Nauru, St. Vincent, Szwajcaria, Turcs i Caicos, Kajmany oraz Wyspy na Kanale La Manche. Ustanawianiu podobnych podmiotów sprzyjają również regulacje prawne obowiązujące na terytorium stanu Massachusetts w Stanach Zjednoczonych[12].

Ostatnią formą organizacyjną, za pośrednictwem której dokonuje się transferu zysków jest zamorski uniwersytet. Powstanie i funkcjonowanie tego podmiotu warunkowane jest regulacjami odnoszącymi się również do uwięzionej spółki ubezpieczeniowej oraz banku zamorskiego. Może on zostać utworzony na terytorium raju podatkowego bez spełnienia podstawowych kryteriów, które obowiązują w większości państw na świecie. Zamorski uniwersytet można więc utworzyć bez odpowiedniej bazy merytorycznej. Jego powstanie nie jest związane z wysokimi kosztami czy obowiązkiem zapłaty podatku. Nie ma szczególnie preferowanych rajów podatkowych dla utworzenia tego typu podmiotów, gdyż większość z nich pozwala na utworzenie spółki, która w nazwie zawiera słowo uniwersytet[13].

Powyższe zestawienie ukazuje dużą różnorodność form organizacyjnych, za pomocą których można korzystać z preferencji prawno-finansowych oferowanych przez raje podatkowe. Sprzyja to wzajemnym powiązaniom oraz celowym współzależnością tych podmiotów z głównymi przedsiębiorstwami. Wzajemne powiązania przedsiębiorstw pozwalają na wewnętrzną i zewnętrzną analizę cen sprzedaży, co umożliwia lokalizację zysków w miejscach najbardziej przychylnych pod względem obciążeń fiskalnych[14].

            Transfer zysków może być realizowany także poprzez sprzedaż towarów i usług  przez podmiot gospodarczy umiejscowiony w państwie o wysokich stawkach podatkowych do oddziału tego podmiotu znajdującego się w raju podatkowym. Sprzedaż ta dokonana zostaje po cenach niższych od ceny faktycznie oferowanej i płaconej przez finalnego nabywcę. Następnie filia mająca siedzibę w raju podatkowym odsprzedaje towary i usługi ostatecznemu kontrahentowi po cenie wyższej od ceny, którą zapłaciła firmie macierzystej[15]. Rezultatem tego jest minimalizacja zysków przez główne przedsiębiorstwo, co zmniejsza jej zobowiązania podatkowe. Z kolei oddział tego przedsiębiorstwa, który kumuluje najwyższy zysk dzięki korzystaniu z przywilejów fiskalnych obowiązujących na terytorium raju podatkowego, albo nie płaci podatku w ogóle, albo znacznie go redukuje. Sytuacja ta przedstawiona jest schemacie I[16], który znajduje się na kolejnej stronie.

Schemat I: Płatności w obrocie handlowym za pośrednictwem spółki mającej siedzibę

w raju podatkowym i osiągnięty wynik finansowy

Firma macierzysta (eksporter)

 ( w tys. EURO)

D                           C

Spółka z siedzibą w raju podatkowym

 (w tys. EURO)

D                               C

Kontrahent zagraniczny (importer)

(w tys. EURO)

D                               C

200

200

Zysk

0

200

200

200

       
     
 
   
 

200

1

2

200

300

Zysk

100

300

300

300

       
     
 
   
 

300

3

4

300

300

Zysk

50

350

350

350

 
   
 

350

 

Kraj dostawczy towarów

(40-procentowa stopa podatku)

 

Raj podatkowy

(całkowite zwolnienie od podatku)

 

Rynek zagraniczny

(obroty handlowe)

                   

Oznaczenia:

1-      sprzedaż towaru eksportowanego;

2-      płatność należności eksportowej;

3-      sprzedaż towarów eksportowych zagranicznemu kontrahentowi

4-      płatność należności eksportowej przez zagranicznego kontrahenta;

D- debet (winien)

C- credit (ma)

Źródło: E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe Przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007. Rysunek 23.1, s. 388.

            Metoda transferu zysków może być osiągnięta również w sytuacji gdy przedsiębiorstwo macierzyste zwiększa koszty swojej działalności poprzez zakup usług od spółki mającej siedzibę w raju podatkowym. Większy udział kosztów w całkowitym przychodzie określonego podmiotu gospodarczego obniża podstawę jego opodatkowania. Natomiast płatności za świadczone usługi,  które otrzymuje spółka znajdująca się na terytorium raju podatkowego podnoszą jej zysk. Przepisy podatkowe obowiązujące na terytorium raju podatkowego zwalniają ten zysk z opodatkowania. Ilustruje to schemat nr II[17].

 

 

Schemat II: Płatności z tytułu usług świadczonych przez spółkę z siedzibą w raju

podatkowym i osiągnięty wynik finansowy

Spółka z siedzibą w raju podatkowym

(w tys. EURO)

D                                                          C

2

3

Firma macierzysta

 (eksporter)

(w tys. EURO)

D                                                        C

0

0

Zysk

100

100

100

100

 
   
 

100

100

100

100

Zysk

0

100

100

100

100

 

Raj podatkowy

(całkowite zwolnienie od podatku)

 

Kraj siedziby firmy macierzystej

           

Oznaczenia:

1-      przychód ze sprzedaży towarów w firmie macierzystej;

2-      zakup usług świadczonych przez spółkę z siedziba w raju podatkowym;

3-      zapłata należności za usługi przez firmę macierzystą

D- debet (winien)

C- credit (ma)

Źródło: E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe Przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007. Rysunek 23.2, s. 389.

Najczęściej nabywane usługi od spółek z siedzibą w rajach podatkowych to sprzedaż licencji, przygotowanie działalności marketingowej, usługi menadżerskie i konsultingowe, usługi ubezpieczeniowe, zaciąganie kredytów i zakup materiałów pomocniczych. Związane jest to z tym, że usługi te pozwalają na znaczną redukcję zobowiązań podatkowych poprzez zwiększenie kosztów uzyskania przychodu. Tym samym redukowana jest podstawa opodatkowania[18].

Przedsiębiorstwa macierzyste mogą zwiększać koszty swojej działalności także, poprzez udzielanie pożyczek swoim filiom mającym siedzibę na terytorium państw będących rajami podatkowymi. W tym przypadku transfer zysków do spółki znajdującej się na terytorium raju podatkowego następuje, gdy spółka zaciągająca pożyczkę płaci odsetki od niej niższe niż rynkowa stopa oprocentowania[19].

Z informacji przedstawionych powyżej wynika, że transfer zysków realizowany jest za pomocą wielu metod. Elementem łączącym wszystkie te metody jest utworzenie spółki na terytorium raju podatkowego. Spółka ta zajmuje się koordynacją przepływu towarów, usług oraz środków pieniężnych w ramach obrotów zagranicznych przedsiębiorstwa macierzystego. Jej właściwe funkcjonowanie uwarunkowane jest odpowiednim doborem kanałów dystrybucji i pełnym współdziałaniem ze spółką macierzystą[20]. Metoda transferu zysków charakteryzuje się dużą elastycznością, która pozwala wpływać na wysokość kwot zapłaty podatku oraz termin ich płatności[21]. Dlatego zmniejszanie obciążeń podatkowych poprzez transfer zysków jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów korzystania z rajów podatkowych w celu unikania opodatkowania przez podmioty gospodarcze.

Autor: Błażej Kuźniacki


[1] D.Celińska-Wrzosek, Legalne sposoby zmniejszania obciążeń podatkowych, Gazeta Prawna nr 11 2001 s.6.

[2] Szerzej na ten temat: C. Doggart, Tax Havens and Their Uses. London 1990, s.7 i następne.

[3] J.Głuchowski, Oazy podatkowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1996, s. 73.

[4] R.Krasnodębski, M.Obszyńska, Raje podatkowe, Przegląd Podatkowy nr 2 1995, s. 24.

[5] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 73.

[6] Ibidem, s. 73.

[7] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 74.

[8] Ibidem, s. 74.

[9] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 74.

[10] Ibidem, s. 75.

[11] W. Knap, P. Wójciak, Optymalizacja podatkowa z wykorzystaniem jurysdykcji krajów o łagodnym reżimie podatkowym,  Przegląd podatkowy nr 5 2007, s. 22.

[12] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 75.

[13] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 76.

[14] D.Celińska-Wrzosek, Legalne sposoby..., op. cit.,  s. 7.

[15] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 76-77.

[16] E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe Przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 388.

[17] E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe..., op. cit., s. 389.

[18] E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe..., op. cit., s. 389.

[19] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 78.

[20] E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe..., op cit. s. 394.

[21] J.Głuchowski, Oazy..., op. cit., s. 77.


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika