Podatek od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego.

UZASADNIENIE

W dniu 2 listopada 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca ? ?A? Spółka z o. o. (zwana dalej Spółką) w procesie podziału ?B? Spółka z o. o. w trybie podziału przez wydzielenie zgodnie z przepisami tytułu IV działu II ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej KSH) przejęła zorganizowaną część mienia przedsiębiorstwa w postaci ?C? położonych między innymi w K. z dniem 1 października 2010 r. W skład przejętego mienia wchodziło między innymi posiadanie działki gruntu 69/5, co do której poprzednicy prawni Spółki prowadzili spór z Miastem K. (dalej: Miasto) co do własności przedmiotowej działki. Działka ta znajduje się w posiadaniu Spółki, wcześniej była w posiadaniu poprzedników prawnych Spółki.

Ze względu na toczący się spór poprzednicy prawni nie uiszczali na rzecz Miasta żadnych opłat z tytułu użytkowania gruntów. Sąd kończąc spór między Miastem a ?B? Spółka z o. o. (poprzednik prawny Spółki) orzekł postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. o oddaleniu wniosku ?B? Spółka z o. o. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Spółka wnioskiem z dnia 15 listopada 2010 r. zwróciła się do Miasta o zawarcie umowy użytkowania działki gruntu 69/5, zgodnie z pismem Urzędu Miasta, w którym wprost stwierdzono, że ustanowienie użytkowania działki jest odpłatne w postaci opłat rocznych w wysokości 2% wartości nieruchomości określonej w operacie szacunkowym.

W związku z prowadzonym sporem co do własności działek, który zakończył się negatywnie dla Spółki, Miasto obciąży Spółkę (jako obecnego posiadacza działki 69/5 i następcę prawnego ?B? Spółka z o. o.) odszkodowaniem za bezumowne korzystanie z gruntu za okres od 2001 r. do 2011 r. , tj. do czasu zawarcia umowy o oddanie nieruchomości w używanie. Wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu wyniesienie 1% wartości nieruchomości.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w przypadku otrzymania faktur za bezumowne korzystanie z gruntu za okres od roku 2004 do roku 2011, a więc okres przed zawarciem umowy o użytkowanie gruntu, Spółka ma prawo odliczyć podatek naliczony wynikający z takiej faktury...

Zdaniem Wnioskodawcy, nie będzie jej przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w przypadku wystawienia przez Miasto faktur za bezumowne korzystanie z gruntu za okres od roku 2004 do roku 2011, ze względu na fakt, że wynagrodzenie nie wynika z zawartej między stronami umowy, a w okresie tym strony prowadziły spór co do własności nieruchomości.

Mając na uwadze przedmiot i zakres regulacji art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej VATU) należy określić czy bezumowne korzystanie z cudzego gruntu jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Z całą pewnością takie zdarzenie nie może zostać uznane za odpłatną dostawę towarów, bowiem wymagane jest tu nabycie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, a takiego prawa Spółka nie nabyła, co potwierdził także negatywny wyrok Sądu oddalającego wniosek o stwierdzenie nabycia własności działki w drodze zasiedzenia.

Pozostaje dokonać oceny regulacji zawartej w art. 8 VATU, a więc czy czynność bezumownego korzystania z gruntu jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług. Bez wątpienia korzystanie z cudzego gruntu jest zbliżone do umów, na podstawie których rzeczy (w tym nieruchomości) oddaje się odpłatnie (najem, dzierżaw) bądź nieodpłatnie (użyczenie) do używania.

Dla powstania czynności opodatkowanej - czy stanowi ona świadczenie przez określone działania, czy świadczenie w postaci zaniechania bądź nieczynienia - jak wynika z orzecznictwa ETS potrzebna jest umowa, a więc wola obu stron aby dana czynność rodząca obowiązek podatkowy zaistniała. Stąd, zarówno czynienie, jak i określone zaniechanie czy znoszenie (co oczywiste, także świadczenie w postaci określonego działania) musi wynikać ze stosunku prawnego, i być objęte wolą podmiotów stron takiej umowy, zarówno po stronie zobowiązanego do określonego działania (zaniechania czy nieczynienia), jak i odbiorcy świadczenia uiszczającego wynagrodzenie. Wskazać należy na wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93, w którym ETS stwierdził: ?Świadczenie usług realizowane jest ?za wynagrodzeniem? w rozumieniu artykułu 2(1) VI Dyrektywy i stąd podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy. Warunki te nie są spełnione w przypadku działalności polegającej na graniu muzyki w miejscu publicznym, za które nie przewiduje się żadnego wynagrodzenia, nawet jeśli muzyk prosi o pieniądze i otrzymuje sumy w formie datków, których kwota nie jest obliczana ani też nie da się obliczyć.?.

Stąd zasadnie wskazuje P. Karwat w: ?Dyrektywa VAT 2006/11 2/WE komentarz 2008? pod red.

J. Martini Wrocław 2008 r., str. 48 ?Stosunek prawny. Nie może być mowy ani o dostawie towarów ani o świadczeniu usług jeżeli przekazywanie tych dóbr nie odbywa się w ramach stosunku prawnego, z którego wynika zobowiązanie jednej osoby (dłużnika) do określonego świadczenia na rzecz drugiej osoby (wierzyciela) i prawo tej drugiej osoby do domagania się wykonania na jej rzecz świadczenia. Świadczeniem jest określone zachowanie się dłużnika na rzecz wierzyciela, zgodne ze zobowiązaniem płynącym ze stosunku prawnego. Świadczenie przybiera jedną z czterech postaci: 1) wydanie (...) 2) czynienie (...) 3) nieczynienie (? ), 4) znoszenie, tolerowanie (? )? i w dalszej części komentarza str. 50 ?Z powyższych rozważań płynie wniosek, że stosunek prawny, którego istnienie jest warunkiem uznania, że dochodzi do opodatkowanej transakcji dostawy towarów lub świadczenia usług, powinien być analizowany nie w świetle przepisów krajowego prawa zobowiązań, lecz w świetle ekonomicznych skutków, do jakich prowadzi między jego uczestnikami. Istotne jest, aby jeden z uczestników tego stosunku czuł się wobec drugiego zobowiązanym do wykonania świadczenia, drugi z nich oczekiwał wykonania tego świadczenia na swoją korzyść i aby oczekiwania te były uzasadnione konsensusem, do jakiego doszło między stronami albo inną podstawą (np. rozstrzygnięcie władzy publicznej). Prawna ważność (skuteczność, egzekwowalność) tego konsensusu nie ma znaczenia?.

Problem opodatkowania bezumownego korzystania z gruntów jest jednolicie oceniany zarówno w orzecznictwie sądów administracyjnych, jak i przez doktrynę prawa a także w indywidualnych interpretacjach organów podatkowych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 8 września 2010 r., sygn. akt I SA/Bk 246/10 uznał ?1. Nie jest równoznaczny z podjęciem kroków w celu odzyskania nieruchomości sam fakt obciążania byłego pracownika ?odszkodowaniem? w związku z zajmowaniem przez niego lokalu, a wręcz przeciwnie może stanowić wyraz przyzwolenia temu stanowi rzeczy. Dla istnienia dorozumianego stosunku zobowiązaniowego nie ma znaczenia, ani sposób dokumentowania czynności, ani używane nazewnictwo. 2. W sytuacji, gdy właściciel dążąc do odzyskania lokalu, wytoczy powództwo o wydanie rzeczy (lub podejmuje inne kroki prawne), niewątpliwie zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach przez osobę zajmującą lokal nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłej z tego tytułu szkody. (...). Kwestia podlegania opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy zależy w każdym przypadku od konkretnych okoliczności sprawy (por. J. Zubrzycki, Leksykon VAT 2006, Wrocław 2006, s. 53-54). W tym zakresie niezbędne staje się ustalenie czy między stronami istnieje jakiś jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Sformułowanie na gruncie p.t.u. pojęcie ?świadczenia? związane jest nieodzownie z wolą świadczeniodawcy do określonego zachowania na rzecz innej osoby.?.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 września 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 550/08 uznał: ,,1. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 VATU w definicji usługi mieści się także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania pewnych czynności lub sytuacji. 2. Z powyższego wynika jednak, iż nieczynienie będzie uważane za świadczenie usług tylko wówczas, gdy wynika z zobowiązania cywilnoprawnego, a więc z woli strony świadczącej usługę. 3. Ustanowienie przez sąd na działce podatnika służebności gruntowej - nawet odpłatnej - nie wynika z jego woli, a zatem nie jest świadczeniem usługi i nie podlega opodatkowaniu VAT.?.

A. Bartosiewicz, R. Kubacki ?VAT komentarz? Warszawa 2011 r., str. 147 ?W tym kontekście interesująco przedstawia się problem opodatkowania tzw. bezumownego korzystania z nieruchomości. Odróżniać należy w tym przypadku dwie sytuacje. Po pierwsze - w przypadku, w którym po zakończeniu stosunku prawnego łączącego strony dalej wykonywane są te same świadczenia, tyle że już bez formalnie istniejącego stosunku prawnego między stronami, mamy w istocie dalej do czynienia ze świadczeniem tych samych usług. Tutaj bowiem podmiot uprawniony - chociaż stosunek prawny łączący strony został formalnie zakończony - nadal toleruje (nie przeciwstawia się) określony stan rzeczy, jaki zachodzi na jego nieruchomości. Jest to świadczenie z jego strony, a to pozwala na uznanie, że mamy do czynienia ze świadczeniem przez niego usług. Także w interpretacjach organów podatkowych można spotkać się z twierdzeniem, że w takich przypadkach odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy może być uznane za wynagrodzenie za czynność opodatkowaną. Zob. również wyrok WSA w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2010 r. (I SA/Kr 388/10, M. Pod. 2010, nr 7, s. 40): (...) Po drugie - inaczej jest natomiast w przypadku, kiedy właściciel rzeczy (czy też podmiot uprawniony) nie ma wiedzy o tym, że jego rzecz jest używana przez inny podmiot, bądź też nie ma woli tolerowania tej sytuacji, lecz jest do tego zmuszony. Wówczas z pewnością nie ma on woli świadczenia czegokolwiek. Okoliczność, że nie może on przeszkodzić w korzystaniu z rzeczy przez kogoś innego (na co się nie zgadzał) powoduje, że nie można mówić w tym przypadku o świadczeniu. Otrzymane pieniądze stanowią tylko i wyłącznie odszkodowanie, nie są zaś wynagrodzeniem za świadczenie?.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w przywołanym w komentarzu wyroku z dnia 22 kwietnia 2010 r., sygn. akt I SA/Kr 388/10 uznał: ?1. Sformułowanie na gruncie VATU pojęcia świadczenia związane jest nieodzownie z wolą świadczeniodawcy do wykonywania danego świadczenia. Występowanie woli jest również nieodzowne w przypadku tolerowania określonych czynności lub sytuacji. 2. Pomimo upływu roku od wygaśnięcia umowy nie wskazano we wniosku, że podjęto w tym okresie jakiekolwiek dalsze czynności prawne mające na celu wydanie lokalu. Innymi słowy, nie wykazano, że strona skarżąca nie zgadza się z powstałą sytuacją i podejmuje środki prawne mające na celu jej zmianę, a tym samym manifestuje brak woli utrzymania istniejącej sytuacji. Sam zamiar, próba podpisania ugody, w której strona skarżąca zobowiąże Firmę ?S? do uznania, że otrzymane środki nie stanowią czynszu, lecz odszkodowanie, nie jest równoznaczny z podjęciem kroków w celu odzyskania nieruchomości. (...) Występowanie woli jest również nieodzowne w przypadku tolerowania określonych czynności lub sytuacji?.

T. Michalik ?VAT 2009? Warszawa 2009 r., str. 146 ?Usługą podlegającą opodatkowaniu może być jedynie czynność, która została wykonana na skutek woli usługodawcy i usługobiorcy. Tym samym, podobnie jak kradzież nie może być zakwalifikowana jako odpłatna dostawa towarów (por.

wyrok ETS w sprawie C-435/03 British American Tobacco lnternational Limited; patrz także komentarz do art. 7 ustawy), tak i za odpłatne świadczenie usług nie może zostać uznany przypadek bezumownego korzystania z rzeczy. Nie zmienia tego stanu rzeczy naliczenie i zapłata kary za bezumowne korzystanie z rzeczy gdyż kara ta ma charakter odszkodowania a nie wynagrodzenia z tytułu świadczenia usługi (bezumowne korzystanie z rzeczy może mieć miejsce np. w przypadku, gdy po upływie okresu, na jaki zawarta została umowa leasingu, leasingobiorca wbrew woli leasingodawcy nadal korzysta z przedmiotu leasingu)?.

Mając na uwadze, że w sprawie prowadzono spór co do własności gruntu grunt nie był przedmiotem umowy między stronami - nie można uznać, że doszło do jakiegokolwiek konsensusu między stronami co do korzystania umownego, np. przez znoszenie sytuacji przez właściciela. Posiadacz gruntu nie czuł się zobowiązany do żadnych świadczeń przez cały okres trwania sporu i co więcej uznawał sporny grunt za stanowiący jego własność. Stąd, w stanie faktycznym nie można mówić o istnieniu jakiegokolwiek stosunku prawnego, nawet dorozumianego. Mając na uwadze powyższy, bezsporny stan faktyczny obciążenie Spółki za okres dziesięcioletni odszkodowaniem za bezumowne używanie gruntu nie jest czynnością opodatkowaną, a tym samym nawet w sytuacji udokumentowania jej fakturą VAT - podatek w niej naliczony nie będzie podlegał odliczeniu przez Spółkę.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 5 ust. 2 ustawy, czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (?) ? art. 7 ust. 1 ustawy.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Aby uznać daną czynność za opodatkowaną, pomiędzy stronami umowy musi istnieć wzajemny stosunek zobowiązaniowy oznaczający, iż dany podmiot w zamian za wynagrodzenie zobowiązany jest do spełnienia na rzecz innego podmiotu określonego świadczenia. Istotną cechą wynagrodzenia jest więc istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą, należną z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Wystąpić musi zatem bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

Z danych przedstawionych we wniosku wynika, że Spółka w procesie podziału ?B? Spółka z o. o. w trybie podziału przez wydzielenie zgodnie z przepisami tytułu IV działu II ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej KSH) przejęła zorganizowaną część mienia przedsiębiorstwa w postaci ?C?położonych między innymi w Krakowie z dniem 1 października 2010 r. W skład przejętego mienia wchodziło między innymi posiadanie działki gruntu 69/5, co do której poprzednicy prawni Spółki prowadzili spór z Miastem co do własności przedmiotowej działki. Działka ta znajduje się w posiadaniu Spółki, wcześniej była w posiadaniu poprzedników prawnych Spółki.

Ze względu na toczący się spór poprzednicy prawni nie uiszczali na rzecz Miasta żadnych opłat z tytułu użytkowania gruntów. Sąd kończąc spór między Miastem a ?B? Spółka z o. o. (poprzednik prawny Spółki) orzekł postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. o oddaleniu wniosku ?B? Spółka z o. o. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Spółka wnioskiem z dnia 15 listopada 2010 r., zwróciła się do Miasta o zawarcie umowy użytkowania działki gruntu 69/5. W piśmie Urzędu Miasta wprost stwierdzono, że ustanowienie użytkowania działki jest odpłatne w postaci opłat rocznych w wysokości 2% wartości nieruchomości określonej w operacie szacunkowym. W związku z prowadzonym sporem co do własności działek, który zakończył się negatywnie dla Spółki, Miasto obciąży Spółkę (jako obecnego posiadacza działki 69/5 i następcę prawnego ?B? Spółka z o. o.) odszkodowaniem za bezumowne korzystanie z gruntu za okres od 2001 do 2011, tj. do czasu zawarcia umowy o oddanie nieruchomości w używanie. Wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu wyniesienie 1% wartości nieruchomości.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności jest ustalenie, czy w przedstawionej we wniosku sprawie, korzystanie przez Spółkę z nieruchomości będącej własnością Miasta w okresie przed zawarciem umowy użytkowania jest czynnością, która podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Kwestie korzystania z cudzej własności bez tytułu prawnego, regulują przepisy art. 224-225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.

Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu ? od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

O tym, czy bezumowne korzystanie z rzeczy bez zgody właściciela lub po zakończeniu umowy najmu (dzierżawy) podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w myśl art. 5 ust. 1 ustawy, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po ujawnieniu faktu korzystania z nieruchomości bez zgody właściciela lub po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego aktualny użytkownik nie chce opuścić nieruchomości, a właściciel dążąc do odzyskania rzeczy podjął kroki o tym świadczące, np. wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia ? nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy po ujawnieniu faktu korzystania z nieruchomości bez zgody właściciela lub po zakończeniu umowy dotychczasowy użytkownik nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty. Uwzględnić w takim przypadku należy, że na podstawie art. 674 Kodeksu cywilnego, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Jak wynika z powyższego decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania lub po wygaśnięciu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące tolerowanie sytuacji, w której inny podmiot korzysta z nieruchomości ? czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z opisu sprawy wynika, iż Miasto tolerowało sytuację, w której Spółka bezumownie korzystała z działki bowiem to Spółka wystąpiła do sądu o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Z danych przedstawionych we wniosku nie wynika, by Miasto podjęło jakiekolwiek kroki w celu odzyskania nieruchomości. Co więcej, również w okresie od dnia rozstrzygnięcia przez Sąd postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. sporu pomiędzy Spółką a Miastem, do dnia 15 listopada 2010 r., kiedy to Spółka zwróciła się do Miasta z wnioskiem o zawarcie umowy użytkowania przedmiotowej działki, Miasto nie poczyniło jakiekolwiek kroków by odzyskać nieruchomość i uporządkować kwestię dotyczącą użytkowania działki. A zatem w przedmiotowej sprawie, bezumowne korzystanie przez Spółkę z nieruchomości będącej własnością Miasta w okresie poprzedzającym zawarcie umowy użytkowania stanowi świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. W analizowanej sytuacji, należność, którą Spółka jest zobowiązana uiścić na rzecz Miasta w związku z bezumownym korzystaniem z nieruchomości, stanowi zatem wynagrodzenie za świadczenie usług. Wobec powyższego, w analizowanej sprawie korzystanie przez Spółkę z nieruchomości będącej własnością Miasta, jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatku od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Kwotę podatku naliczonego ? na podstawie art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy ? stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Z powyższego wynika, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Podkreślić należy, iż ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. W oparciu o art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Biorąc pod uwagę powołane wyżej przepisy prawa oraz uwzględniając opis stanu faktycznego, należy stwierdzić, że bezumowne korzystanie przez Spółkę z nieruchomości będącej własnością Miasta w okresie przed zawarciem umowy użytkowania, jest czynnością, która na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług stanowi świadczenie usług, które na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Należy zatem stwierdzić, iż w przedmiotowej sprawie nie wystąpi wskazana w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy przesłanka negatywna odnosząca się do czynności niepodlegającej opodatkowaniu. W konsekwencji powyższego, w sytuacji gdy przedmiotowa nieruchomość służy Spółce do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług i nie występują inne przesłanki negatywne wymienione w art. 88 ustawy, Wnioskodawcy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wykazanego w fakturach wystawionych przez Miasto z tytułu bezumownego korzystania z działki gruntu 69/5.

Tut. Organ informuje ponadto, że stosownie do art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, minister właściwy do spraw finansów publicznych na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Podkreślić zatem należy, że w przedmiotowej sprawie powyższa interpretacja nie wywiera skutku prawnego dla właściciela przedmiotowej nieruchomości, tj. Miasta .

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.