Opodatkowanie czynności, za które otrzymywane jest wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności (...)

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 27 października 2011 r. (data wpływu 7 listopada 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności, za które otrzymywane jest wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu ? jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 7 listopada 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności, za które otrzymywane jest wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca prowadzący gospodarstwo rolne, zarejestrowany jako podatnik podatku od towarów i usług, ustanawia na rzecz spółki pod nazwą ?A? Spółka Akcyjna odpłatnie i na czas nieokreślony służebność przesyłu polegającą na:

• modernizacji na nieruchomości stanowiącej działki gruntu numer: 8/2, 261/1, 256/5 i 390, napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV relacji B-C wraz ze wszelkimi obiektami i urządzeniami niezbędnymi do jej eksploatacji, konserwacji, naprawy, remontu i usuwania awarii, wybudowaniu słupa nr xx, a także podwieszenia napowietrznych przewodów linii oraz użytkowania linii oraz na funkcjonowaniu jej po przebudowie,
• każdorazowego wejścia i wjazdu na działki nr 8/2, 261/1, 256/5 i 390, w tym sprzętem ciężkim, w celu przygotowania i wykonania robót związanych z budową, eksploatacją, konserwacją, naprawą oraz remontami linii elektroenergetycznej, a ponadto przeprowadzeniem wycinki drzew i krzewów pod linią oraz wykonaniem oględzin linii z obowiązkiem przywrócenia do stanu pierwotnego na koszt własny użytkownika S.A.,
• obowiązku właściciela nieruchomości powstrzymywania się od działań, które uniemożliwiałyby dostęp do urządzeń przesyłowych napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV B-C wybudowanych przez przedsiębiorcę S.A., w tym w szczególności powstrzymaniu się od trwałej zabudowy bądź nasadzeń,
• całodobowym swobodnym dostępie przez przedsiębiorcę S.A. do zainstalowanych urządzeń i napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV B-C w celu dokonywania przeglądów, pomiarów, napraw, remontów, konserwacji i innych czynności związanych z eksploatacją lub wymianą zainstalowanych przewodów i urządzeń wzdłuż przebiegu linii napowietrznej.
  
  

Spółka Akcyjna wypłaciła jednorazowe wynagrodzenie (odszkodowanie) w wysokości 8000,00 zł, stanowiące wyrównanie szkody powstałej w następstwie ustanowienia służebności przesyłu, w tym również zajęcia gruntu pod pas technologiczny, ograniczenia swobody korzystania z nieruchomości oraz zmniejszenia wartości nieruchomości.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy przychód w kwocie 8000,00 zł, uzyskany przez Wnioskodawcę z tytułu wypłaconego odszkodowania podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług...

Zdaniem Wnioskodawcy, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m. in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług).

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Podatnikami, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Mając na uwadze całokształt przedstawionego stanu faktycznego, powołane regulacje z zakresu podatku od towarów i usług, przytoczone przepisy odrębne, należy stwierdzić, iż Wnioskodawca przez ustanowienie służebności, wykorzystuje i będzie wykorzystywał towar (czyli grunt wchodzący w skład przedsiębiorstwa, którym jest ? w świetle regulacji Kodeksu cywilnego ? gospodarstwo rolne) do celów zarobkowych.

Tym samym, poprzez umożliwienie korzystania przedsiębiorstwu z napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV relacji B-C wraz ze wszelkimi obiektami i urządzeniami niezbędnymi do jej eksploatacji, konserwacji, naprawy, remontu i usuwania awarii, wybudowaniu słupa nr xx, a także podwieszenia napowietrznych przewodów linii oraz użytkowania linii oraz na funkcjonowaniu jej po przebudowie, będzie świadczył odpłatną usługę w sposób ciągły, w ramach działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, podlegającą opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tj. według stawki podstawowej podatku (23%) określonej w art. 41 ust. 1 ustawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Przez dostawę towarów, na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (?).

Natomiast, przez świadczenie usług ? w myśl art. 8 ust. 1 ustawy ? rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
  
  

Należy podkreślić, iż oba ww. warunki winny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało, jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Aby dana czynność (dostawa towarów czy też usługa) podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Na mocy art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jednakże na podstawie obowiązującego od dnia 1 stycznia 2011 r. art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Instytucja służebności przesyłu uregulowana została w art. 305¹-305⁴ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), zwanej dalej k.c.

W świetle art. 305¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 49 § 1 k.c., urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 305² § 1 k.c.).

Na mocy art. 305² § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu to rodzaj służebności gruntowej, o czym jednoznacznie przesądza art. 305⁴ k.c., zgodnie z którym do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

Z kolei pojęcie służebności gruntowej zdefiniowane zostało w art. 285 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności.

Z powyższego wynika, że ustanowienie służebności przesyłu (jako rodzaju służebności gruntowej) wiąże się z zobowiązaniem właściciela gruntu do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z tym, będąc jednocześnie czynnością polegającą na wykorzystywaniu towaru (do towarów w świetle art. 2 pkt 6 ustawy zalicza się również grunty) w sposób ciągły dla celów zarobkowych (realizowaną za wynagrodzeniem), zyskuje charakter odpłatnej usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem również w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca prowadzący gospodarstwo rolne, zarejestrowany jako podatnik podatku od towarów i usług, ustanawia na rzecz Spółki Akcyjnej odpłatnie i na czas nieokreślony służebność przesyłu polegającą na:

• modernizacji na nieruchomości stanowiącej działki gruntu, napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV wraz ze wszelkimi obiektami i urządzeniami niezbędnymi do jej eksploatacji, konserwacji, naprawy, remontu i usuwania awarii, wybudowaniu słupa, a także podwieszenia napowietrznych przewodów linii oraz użytkowania linii oraz na funkcjonowaniu jej po przebudowie,
• każdorazowego wejścia i wjazdu na przedmiotowe działki, w tym sprzętem ciężkim, w celu przygotowania i wykonania robót związanych z budową, eksploatacją, konserwacją, naprawą oraz remontami linii elektroenergetycznej, a ponadto przeprowadzeniem wycinki drzew i krzewów pod linią oraz wykonaniem oględzin linii z obowiązkiem przywrócenia do stanu pierwotnego na koszt własny użytkownika ? Spółki Akcyjnej,
• obowiązku właściciela nieruchomości powstrzymywania się od działań, które uniemożliwiałyby dostęp do urządzeń przesyłowych napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV wybudowanych przez przedsiębiorcę,
• całodobowym swobodnym dostępie przez przedsiębiorcę do zainstalowanych urządzeń i napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV.
  
  

Spółka Akcyjna wypłaciła jednorazowe wynagrodzenie (odszkodowanie), stanowiące wyrównanie szkody powstałej w następstwie ustanowienia służebności przesyłu, w tym również zajęcia gruntu pod pas technologiczny, ograniczenia swobody korzystania z nieruchomości oraz zmniejszenia wartości nieruchomości.

W analizowanej sprawie zaznacza się, iż co do zasady obowiązek pokrycia szkody powstaje z uwagi na dokonanie czynności zabronionej (ex delicto) lub w wyniku niewykonania lub nieprawidłowego wykonania postanowień umowy (ex contracto). Podkreślając, że decydujące znaczenie dla oceny skutków prawnych umów w stosunkach pomiędzy stronami ma ich treść, a nie nazwa, stwierdzić należy, iż w ocenie tut. Organu, w opisanym stanie faktycznym otrzymana kwota pieniężna nie posiada cech odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż nie zaistniały okoliczności, które w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego powodowałyby szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania. Ewentualne szkody zaistniałe w trakcie ustanowienia służebności przesyłu, powstaną nie z powodu niewykonania lub nieprawidłowego wykonania postanowień umowy, lecz będą nieuniknionym elementem wykonywanych w jej ramach robót, na które Wnioskodawca wyraził zgodę.

W świetle powyższych regulacji prawnych oraz odnosząc się do opisu stanu faktycznego należy stwierdzić, że ustanowienie służebności przesyłu (jako rodzaju służebności gruntowej) wiąże się ze zobowiązaniem właściciela gruntu do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z tym, będąc jednocześnie czynnością polegającą na wykorzystywaniu towaru (do towarów w świetle art. 2 pkt 6 ustawy zalicza się również grunty) w sposób ciągły dla celów zarobkowych (realizowaną za wynagrodzeniem), zyskuje charakter odpłatnej usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Zatem opisane przez Wnioskodawcę czynności wypełniają definicję usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Niezależnie bowiem od użytej przez Wnioskodawcę nomenklatury, otrzymane odszkodowanie jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Zainteresowanego usługę.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że odpłatne ustanowienie ww. służebności przesyłu przez podatnika podatku od towarów i usług na rzecz Spółki Akcyjnej, jest wykorzystywaniem towaru (gruntu) do celów zarobkowych. Tym samym, Wnioskodawca poprzez umożliwienie korzystania z infrastruktury zainstalowanej na przedmiotowym gruncie, świadczy odpłatną usługę w sposób ciągły, w ramach działalności gospodarczej, o której mowa w cyt. art. 15 ust. 2 ustawy, opodatkowaną na zasadach ogólnych, tj. według 23% stawki podatku, określonej w art. 146a pkt 1 ustawy.

Reasumując, otrzymywanej przez Wnioskodawcę kwoty nie można uznać za odszkodowanie, lecz należy ją potraktować jako formę wynagrodzenia za świadczenie usług wynikających z umowy, opodatkowaną podatkiem od towarów i usług.

Ponadto informuje się, że w niniejszej interpretacji załatwiono wniosek w części dotyczącej stanu faktycznego w podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności, za które otrzymywane jest wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu. Natomiast, kwestia dotycząca stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych zostanie rozstrzygnięte w odrębnym piśmie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

Referencje

ILPB2/415-1082/11-2/TR, interpretacja indywidualna