Czy umowne częściowe nieodpłatne zniesienie majątkowej wspólności ustawowej między Wnioskodawcą, (...)

UZASADNIENIE

W dniu 5 lutego 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania skutków podatkowych zniesienia współwłasności.

Wniosek nie spełniał wymogów, określonych w art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.), w związku z powyższym, pismem z dnia 23 kwietnia 2014 r., Nr IPTPB2/436-13/14-2/KK, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów, na podstawie art. 169 § 1 w związku z art. 14h ustawy Ordynacja podatkowa, wezwał Wnioskodawcę do usunięcia braków w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia.

Wezwanie wysłano w dniu 24 kwietnia 2014 r. (skuteczne doręczenie nastąpiło w dniu 28 kwietnia 2014 r.), zaś w dniu 7 maja 2014 r. Wnioskodawca uzupełnił ww. wniosek pismem z dnia 5 maja 2014 r. (data nadania 5 maja 2014 r.).

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest polskim rezydentem podatkowym, który od dnia zawarcia związku małżeńskiego pozostaje z żoną w ustroju ustawowej wspólności majątkowej (wspólność majątkowa małżeńska nigdy nie ustala między małżonkami, tj. nie doszło do zawarcia umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową małżonkowie nie pozostawali, również nigdy w separacji). Wnioskodawca razem z żoną posiadają wspólny rachunek bankowy, na którym przechowywane są środki pieniężne należące do ich majątku wspólnego. Wnioskodawca posiada też rachunek bankowy prowadzony na jego nazwisko, do którego żona nie ma dostępu i na którym gromadzone są środki pieniężne stanowiące majątek osobisty Wnioskodawcy. W lipcu 2013 r. Wnioskodawca wraz z żoną przekazali z ich rachunku wspólnego kwotę nieprzekraczającą połowy ich majątku wspólnego na rachunek bankowy Wnioskodawcy, dokonując w ten sposób umownego częściowego nieodpłatnego zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, w części odpowiadającej wysokości kwoty przelanej z rachunku bankowego prowadzonego dla obojga małżonków na rachunek bankowy Wnioskodawcy. Innymi słowy, w lipcu 2013 r. Wnioskodawca wraz z małżonką zawarł w formie ustnej umowę znoszącą nieodpłatnie współwłasność łączną w stosunku do określonego składnika majątku wspólnego (określonej kwoty pieniężnej). Na mocy ww. umowy, Wnioskodawca stał się wyłącznym właścicielem określonej kwoty pieniężnej, a żona Wnioskodawcy zrzekła się obowiązku dokonania spłat na jej rzecz. Wskutek dokonanej czynności prawnej nie doszło do zniesienia majątku wspólnego między małżonkami. Umowa zawarta między małżonkami nie stanowiła darowizny.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie, ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku z dnia 5 maja 2014 r.

Czy umowne częściowe nieodpłatne zniesienie majątkowej wspólności ustawowej między Wnioskodawcą, a jego żoną, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn?

Zdaniem Wnioskodawcy, stosunki majątkowe między małżonkami zostały uregulowane w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zm.), dalej zwanej k.r.o. Zgodnie z art. 31 paragrafem 1 ww. ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami, z mocy ustawy, wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to ich majątek wspólny.

Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną. Cechą charakterystyczną tego typu współwłasności jest to, że niemożliwe jest ustalenie wielkości udziałów małżonków we współwłasności (współwłasność bezudziałowa). Ponadto, żaden z małżonków w czasie jej trwania nie może rozporządzać swymi prawami do majątku wspólnego, tj. jak wynika z art. 35 k.r.o. w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzenia udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Opisany ustrój majątkowy trwa do ustania lub unieważnienia małżeństwa albo orzeczenia separacji, chyba, że w czasie trwania związku małżeńskiego dojdzie np. do całkowitego lub częściowego zniesienia współwłasności na skutek zawarcia umowy majątkowej.

Zniesienie współwłasności może nastąpić przez fizyczny podział rzeczy wspólnej, polegający na przyznaniu każdemu ze współwłaścicieli wyodrębnionej z niej rzeczy, a wielkość tej części powinna odpowiadać wielkości udziału we współwłasności. Zniesienie współwłasności nie stanowi nabycia rzeczy, tylko wówczas, jeżeli mieści się w ramach udziału jaki przypadał współwłaścicielom w rzeczy wspólnej i odbył się bez spłat i dopłat. Natomiast, jeżeli udział danej osoby ulega powiększeniu (nawet bez spłat i dopłat) to traktowany jest w kategorii nabycia, ponieważ w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą, jak i stan jej majątku osobistego.

Tak więc co do zasady, zniesienie współwłasności jest formą nowego nabycia wówczas, gdy w wyniku tego zniesienia podatnik otrzymuje udział, który po dokonanym podziale przekracza udział jaki pierwotnie podatnikowi przysługiwał.

Powołane zasady nie stoją na przeszkodzie, aby małżonkowie, w czasie trwania wspólności majątkowej, dokonywali przesunięć majątkowych z majątku wspólnego do majątku osobistego, o ile oczywiście dokonywana czynność prawna nie będzie pozostawała w sprzeczności z obowiązującymi przepisami prawa, a zwłaszcza z powołanym powyżej art. 35 k.r.o.

Za powyższym przemawia przede wszystkim literalne brzmienie art. 35 k.r.o.; okoliczność, że zawarcie związku małżeńskiego nie wpływa na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnej małżonków. Ponadto, w doktrynie i judykaturze wskazuje się, że powyższe stanowisko dodatkowo uzasadnia fakt, że czynność prawna, na podstawie której dochodzi do przesunięcia składnika majątku z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z małżonków, należy do czynności zarządczych majątkiem wspólnym, wśród których znajdują się czynności rozporządzające. Skoro zatem małżonkowie mogą rozporządzić danym składnikiem majątku wspólnego na rzecz osoby trzeciej, to tym bardziej mogą to uczynić na rzecz jednego z nich. Przeciwna konkluzja pozostawałaby bowiem w sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami równości wobec prawa oraz zakazu dyskryminacji (art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej).

Powyższe stanowisko jest stanowiskiem dominującym zarówno w judykaturze, jak i doktrynie prawa.

W przedstawionym stanie faktycznym, Wnioskodawca dokonał wraz z małżonką przesunięcia składnika majątku (określonej kwoty pieniężnej) z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego Wnioskodawcy. Skutek ten nastąpił na mocy nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Częściowy podział majątku wspólnego (odnoszący się wyłącznie do określonego składnika majątku wspólnego) nastąpił przez przyznanie prawa jednemu ze współwłaścicieli, tj. Wnioskodawcy, bez obowiązku dokonywania spłaty na rzecz żony Wnioskodawcy. Powyższa czynność prawna nie stanowiła umowy darowizny, gdyż bezpłatne świadczenie wynikało z czynności prawnej uregulowanej innymi przepisami kodeksu.

Wnioskodawca zaznacza, że powyższe stanowisko potwierdził przykładowo Sąd Okręgowy w Gdańsku w wyroku z dnia 20 października 2009 r., III Ca 794/2009, w którym orzekł, że cyt.: ?Umowa znosząca współwłasność ma charakter konstytutywny (prawo kształtujący), albowiem ? przez likwidację wspólności albo jej zmianę - tworzy nowy stan prawny. Co do zasady ci współwłaściciele, którzy nie otrzymali w wyniku zniesienia składnika majątkowego, mają prawo do spłat. Jednakże w zakresie swobody umów nie ma obowiązku pobierania spłat. Bez wątpienia, uprawnieni współwłaściciele mogą się zrzec należności spłaty.? (...) ?Skoro możliwe jest umowne zniesienie współwłasności (...), w którym można się zrzec spłat należnych współwłaścicielowi, to nie można takiej umowy kwalifikować jako umowy darowizny z pełnymi tego konsekwencjami, albowiem nie jest to bezpłatne świadczenie kosztem majątku świadczącego na rzecz obdarowanego, a odmowa przyjęcia lub żądania ekwiwalentu.? Podobne stanowisko zaprezentował również NSA w wyroku z dnia 7 stycznia 2000 r. sygn. akt I SA/Lu 958/98, w którym uznał, że: ?Nie stanowią darowizny inne bezpłatne przysporzenia, w szczególności, gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu (art. 889 k.c.).?

Z art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1983 r., Nr 45, poz. 207 ze zm.) wynika, że podatkowi od spadków i darowizn (zwanym dalej Podatkiem) podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub praw majątkowych, wykonywanych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej tytułem nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy. Podstawę opodatkowania przy nieodpłatnym nabyciu stanowi wartość rzeczy lub, praw majątkowych, w części nieprzekraczającej wartości udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy.

Wnioskodawca zaznacza, że w opisanym stanie faktycznym nabycie w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności, tj. nieodpłatnego częściowego zniesienia ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, nastąpiło przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej, a zatem nabycie to, zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwolnione jest od podatku.

Zdaniem Wnioskodawcy, skoro w opisanym wyżej stanie faktycznym kwota środków pieniężnych przekazana Jemu w ramach umownego nieodpłatnego zniesienie ustawowej wspólności majątkowej, nie przekroczyła wartości Jego udziału w majątku objętym ustawową wspólnością majątkową małżeńską, czynność ta, zgodnie z art. 7 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768), podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
   
   

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zawiera zamknięty katalog nabycia rzeczy i praw majątkowych, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca jest polskim rezydentem podatkowym, który od dnia zawarcia związku małżeńskiego pozostaje z żoną w ustroju ustawowej wspólności majątkowej (wspólność majątkowa małżeńska nigdy nie ustala między małżonkami, tj. nie doszło do zawarcia umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową małżonkowie nie pozostawali, również nigdy w separacji). Wnioskodawca razem z żoną posiadają wspólny rachunek bankowy, na którym przechowywane są środki pieniężne należące do ich majątku wspólnego. Wnioskodawca posiada też rachunek bankowy prowadzony na jego nazwisko, do którego żona nie ma dostępu i na którym gromadzone są środki pieniężne stanowiące majątek osobisty wnioskodawcy. W lipcu 2013 r. Wnioskodawca wraz z żoną przekazali z ich rachunku wspólnego kwotę nieprzekraczającą połowy ich majątku wspólnego na rachunek bankowy Wnioskodawcy, dokonując w ten sposób umownego częściowego nieodpłatnego zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, w części odpowiadającej wysokości kwoty przelanej z rachunku bankowego prowadzonego dla obojga małżonków na rachunek bankowy Wnioskodawcy. Innymi słowy, w lipcu 2013 r. Wnioskodawca wraz z małżonką zawarł w formie ustnej umowę znoszącą nieodpłatnie współwłasność łączną w stosunku do określonego składnika majątku wspólnego (określonej kwoty pieniężnej). Na mocy ww. umowy, Wnioskodawca stał się wyłącznym właścicielem określonej kwoty pieniężnej, a żona Wnioskodawcy zrzekła się obowiązku dokonania spłat na jej rzecz. Wskutek dokonanej czynności prawnej, nie doszło do zniesienia majątku wspólnego między małżonkami.

Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788, z późn. zm.), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność ustawową charakteryzują dwie podstawowe cechy: jest to wspólność dorobku i wspólność o charakterze łącznym. Z powyższego przepisu wynika również, że wspólność majątkowa małżeńska oparta jest na małżeństwie, jako stosunku prawnym osobistym.

Ponadto wskazać należy, że podział majątku wspólnego małżonków jest instytucją typową dla prawa rodzinnego i opiekuńczego. Należy podkreślić, że podział majątku wspólnego małżonków, wykazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, unormowanego w Kodeksie cywilnym, i w związku z tym nie może być traktowany jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podział majątku między małżonkami nie został wymieniony jako czynność podlegająca opodatkowaniu.

Podnieść należy, że organ interpretacyjny udziela pisemnej interpretacji tylko co do zakresu i sposobu zastosowania ustaw podatkowych, wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych oraz ratyfikowanych umów międzynarodowych, związanych z materią podatkową. Zatem, organ interpretacyjny uprawniony jest jedynie do dokonywania prawnopodatkowej kwalifikacji zdarzeń.

W związku z tym, tutejszy Organ może wskazać jakie przepisy oraz skutki podatkowe związane są z dokonaniem konkretnej czynności, jeśli czynność ta jest jednoznacznie określona i nazwana w przepisach prawa cywilnego. W przedstawionym stanie faktycznym, tutejszy Organ nie ma prawa rozstrzygać, czy miało miejsce skuteczne zniesienie małżeńskiej wspólności ustawowej. Organ dokonywałby wówczas kwalifikacji cywilnoprawnej zdarzenia, określonych w kodeksie cywilnym, do czego nie jest uprawniony.

Wnioskodawca w opisie stanu faktycznego wskazał, że dokonał wraz z żoną umownego, częściowego, nieodpłatnego zniesienia współwłasności majątkowej, poprzez przekazanie z ich rachunku wspólnego kwoty nieprzekraczającej połowy ich majątku wspólnego na rachunek bankowy Wnioskodawcy. Jednocześnie Wnioskodawca zawarł z żoną w formie ustnej umowę znoszącą nieodpłatnie współwłasność łączną w stosunku do określonego składnika majątku.

Przyjmując za Wnioskodawcą kwalifikację powyższej czynności, należy stwierdzić, że nieodpłatne zniesienie współwłasności podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W konsekwencji, nabycie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych na podstawie czynności, zakwalifikowanej przez Niego jako nieodpłatne zniesienie współwłasności dokonanej pomiędzy Wnioskodawcą i żoną, może korzystać ze zwolnienia od podatku określonego w art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Ponadto, tutejszy Organ zauważa że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretacje opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku - nie prowadzi postepowania dowodowego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) jest sam przepis prawa. Jeżeli zatem przedstawiony we wniosku stan faktyczny będzie różnił się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie złożenia wniosku w przedstawionym stanie faktycznym

Zauważyć należy również, że zgodnie z art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). A zatem wniosek o wydanie interpretacji może być złożony tylko w indywidualnej sprawie zainteresowanego. Z tych też względów - z uwagi na indywidualny charakter interpretacji przepisów prawa podatkowego - zaznacza się, że niniejsza interpretacja indywidualna dotyczy jedynie Wnioskodawcy, nie zaś Jego żony.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu ? do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ? Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach ? art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.