Czy można eksmitować "na bruk" - czyli egzekucja nakazu opróżnienia lokalu i wydania rzeczy

10.3.2005

Czego może dotyczyć egzekucja świadczeń niepieniężnych?

Roszczenia niepieniężne wierzyciela mogą dotyczyć w szczególności:

wydania rzeczy ruchomych - np. wydania samochodu, którego były najemca nie chce zwrócić,
wydania nieruchomości, statku, opróżnienia pomieszczenia, - np. eksmisji lokatorów zajmujących lokal bez tytułu prawnego,
wykonania określonej czynności - np. namalowanie obrazu, wybudowanie budynku,
zaniechania czynności przez dłużnika lub nieprzeszkadzania czynności wierzyciela - np. zaprzestaniu używania maszyn bardzo głośno działających.

Czy tytuł wykonawczy wydany przeciwko dłużnikowi jest skuteczny w stosunku do innych osób?

Co do zasady tak. Jeżeli tytuł wykonawczy zobowiązuje dłużnika do wydania rzeczy ruchomej indywidualnie oznaczonej (poprzez wskazanie takich cech, które jednoznacznie odróżniają ją od innych rzeczy tego samego rodzaju - np. poprzez wskazanie numeru seryjnego, numeru nadwozia samochodu), nieruchomości, statku albo do opróżnienia pomieszczenia, upoważnia również do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciwko dłużnikowi, lecz przeciwko każdemu, kto tymi rzeczami włada. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy władającym jest nabywca rzeczy ruchomej w dobrej wierze (czyli taki, który nabywając rzecz nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć, że nabywa rzecz od osoby nieuprawnionej - np. od złodzieja - a od kradzieży lub zgubienia rzeczy przez właściciela upłynęło już 3 lata) lub gdy zobowiązanym do wydania jest dłużnik zajmujący lokal służący mu do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.

Czy osoba nie będąca dłużnikiem posiadająca prawo do dysponowania rzeczą lub lokalem też ma obowiązek je wydać?

Jeżeli władający uprawdopodobni dokumentem, że władanie ruchomością indywidualnie oznaczoną, nieruchomością, pomieszczeniem lub statkiem uzyskał na podstawie tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika, komornik wstrzyma się z czynnościami egzekucyjnymi, pouczając władającego, że może w terminie tygodnia wystąpić do sądu o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie może być w stosunku do niego wykonywany i o zabezpieczenie tego powództwa przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Wstrzymując czynności komornik jednocześnie dokonuje zajęcia ruchomości lub statku, jednak pozostawia je pod dozorem władającego. Kolejne czynności egzekucyjne komornik podejmie dopiero po upływie miesiąca, chyba że powództwo zostanie przez sąd zabezpieczone (przez zawieszenie egzekucji). Dalsza zmiana osoby władającej ruchomością, nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniem nie będzie stanowiła przeszkody w realizacji tytułu wykonawczego

Jak przebiega egzekucja skierowana na wydanie rzeczy ruchomej?

Celem egzekucji jest odebranie dłużnikowi rzeczy, której odmawia wydania pomimo obowiązku wynikającego z prawomocnego i wykonalnego orzeczenia. Rzecz podlegająca wydaniu może być oznaczona zarówno co do tożsamości (np. samochód marki Ford Scorpio nr rej. WZ 23452) lub co do gatunku (np. Pralka firmy X model Y), jak i co do gatunku, jednak zawsze powinna zostać dokładnie określona w tytule wykonawczym. Jeżeli ze względu na rodzaj rzeczy niezwłoczne fizyczne jej przejęcie nie jest możliwe, komornika wprowadzi wierzyciela w posiadanie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Może ono nastąpić np. przez wydanie wierzycielowi dokumentów które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą (np. kluczyków do samochodu).

Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej, a osoba ta odmawia wydania rzeczy, komornik może zająć jedynie roszczenie dłużnika o wydanie tej rzeczy.

Niekiedy dłużnik może również ukryć dokument lub rzecz przed komornikiem, aby wierzyciel nie mógł jej odzyskać. Wówczas wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o nakazanie dłużnikowi, aby wyjawił, gdzie znajduje się rzecz lub dokument oraz aby złożył przyrzeczenie, ze jego oświadczenia są prawdziwe.

Gdy dłużnik ma wydać nieruchomość...

Przystępując do wykonania tytułu wykonawczego, na podstawie którego dłużnik ma wydać wierzycielowi nieruchomość, komornik w pierwszej kolejności wysłuchuje dłużnika. Celem tej czynności jest ustalenie, jakie czynności będą niezbędne do wprowadzenia wierzyciela w posiadanie. Następnie komornik wzywa dłużnika do dobrowolnego wykonania obowiązku w określonym stosownie do okoliczności terminie. Jeżeli w wyznaczonym terminie dłużnik nie wykona obowiązku, komornik dokonuje czynności koniecznych do wprowadzenia wierzyciela w posiadanie nieruchomości.

Jak przebiega eksmisja z lokalu lub pomieszczenia?

Przepisy egzekucyjne w obecnym brzmieniu różnicują sytuację, gdy eksmisja ma dotyczyć lokalu służącego do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych dłużnika, oraz innego lokalu lub pomieszczenia nie służącego do zaspokajania takich potrzeb. Jeżeli dłużnik ma wydać lokal lub pomieszczenie, które nie służy mu do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, komornik w pierwszej kolejności jest obowiązany wezwać dłużnika do dobrowolnego wykonania tego obowiązku w określonym terminie. Wezwanie to powinno zawierać ostrzeżenie, że w razie niewykonania obowiązku w terminie, komornik przystąpi do przeprowadzenia egzekucja w celu opróżnienia lokalu. Jeżeli wezwanie okaże się bezskuteczne, komornik dokonując czynności usunie z lokalu lub pomieszczenia także inne osoby, zajmujące lokal wraz z dłużnikiem. Jeżeli jednak osoba taka wykaże dokumentem, iż zajmowanie lokalu wynika z tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika, ale np. od współwłaściciela lokalu, komornik powstrzyma się od egzekucji w stosunku do tej osoby.

Czym rożni się eksmisja z lokali mieszkalnych?

W przypadku eksmisji dłużnika z lokalu, który służy zaspokajaniu jego potrzeb mieszkaniowych, nie mają zastosowania przepisy określające rozszerzoną wykonalność tytułu wykonawczego. W takich sytuacjach nie stosuje się zasady, że jeżeli tytuł wykonawczy określa obowiązek dłużnika opróżnienia lokalu, to wówczas jest on również skuteczny w stosunku do wszystkich osób zajmujących lokal wraz z dłużnikiem. Komornik nie może więc usunąć z lokalu innych osób, jeżeli tytuł wykonawczy zobowiązuje do opróżnienia lokalu tylko dłużnika. Oznacza to, że tytuł wykonawczy w swojej treści musi zobowiązywać wszystkie osoby zajmujące lokal mieszkalny do jego opróżnienia.

Czy komornik może eksmitować „na bruk”?

Co do zasady NIE. Jeżeli z tytułu wykonawczego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, dłużnik może być eksmitowany wyłącznie do pomieszczenia tymczasowego. Komornik nim wezwie dłużnika do opróżnienia lokalu wysłucha go w celu ustalenia jego sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz czy dłużnikowi przysługuje tytuł prawny do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może zamieszkać (np. u członków rodziny). Jeżeli dłużnikowi nie przysługuje prawo do innego lokalu lub pomieszczenia, i dłużnik takiego lokalu nie znalazł, komornik ma obowiązek wystąpić do gminy o wskazanie tymczasowego pomieszczenia. Tymczasowe pomieszczenia może wskazać również wierzyciel.

Dalsze czynności komornik może podjąć dopiero wówczas, gdy dłużnik będzie miał zapewnione prawo do tymczasowego pomieszczenia. Jeżeli pomieszczenie tymczasowe zostanie wskazane przez gminę, wierzyciela lub znajdzie je sam dłużnik, komornik wezwie dłużnika do dobrowolnego opróżnienia lokalu wskazując jednocześnie tymczasowe pomieszczenie, do którego może nastąpić przekwaterowanie.

Jakie warunki powinno spełniać pomieszczenie tymczasowe?

Pomieszczenie tymczasowe powinno:

nadawać się do zamieszkania,
posiadać dostęp do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem,
posiadać oświetlenie naturalne i elektryczne,
posiadać możliwość ogrzewania,
posiadać niezawilgocone przegrody budowlane,
zapewniać możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków,
zapewniać co najmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę,
znajdować się w tej samej miejscowości lub pobliskiej, jeżeli zamieszkanie w tej miejscowości nie pogorszy nadmiernie warunków życia osób przekwaterowywanych.

Od wymagań określonych w pkt 7 i 8 można odstąpić, ale wyłącznie za zgodą dłużnika przekwaterowywanego.

Co dzieje się z rzeczami ruchomymi dłużnika w razie eksmisji lub wydania nieruchomości?

Komornik przed dokonaniem czynności egzekucyjnych mających na celu opróżnienie lokalu, pomieszczenia albo wydanie nieruchomości opisuje wszystkie rzeczy ruchome znajdujące się w lokalu, pomieszczeniu lub na nieruchomości, a niebędących przedmiotem egzekucji. Następnie w toku czynności wydaje je dłużnikowi, a w razie jego nieobecności pozostawia je innej osobie dorosłej spośród domowników dłużnika. Jeżeli nie będzie to możliwe, ruchomości zostaną przekazane na przechowanie dozorcy ustawionemu przez komornika. Koszty przechowania ponosi wówczas dłużnik.

Jeżeli dłużnik nie odbierze od dozorcy przechowywanych tam ruchomości, dozorca wezwie dłużnika w terminie nie krótszym niż 30 dni do ich odebrania. Jeżeli dłużnik i w tym terminie tego nie uczyni, dozorca może zwrócić się do sądu o nakazanie sprzedaży rzeczy, a gdyby nie przedstawiały żadnej wartości handlowej lub gdyby sprzedaż okazała się bezskuteczna, o wskazanie innego sposobu rozporządzenia rzeczą, nie wyłączając ich zniszczenia.

Pamiętaj, że:

Właściwym do dokonania egzekucji odebrania rzeczy, opróżnienia lokalu lub pomieszczenia jest komornik, w którego okręgu te przedmioty się znajdują,
Wykonując tytuł wykonawczy nakazujący opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo wydanie nieruchomości, przed usunięciem ruchomości niebędących przedmiotem egzekucji komornik dokonuje ich opisu,
Jeżeli egzekucja obowiązku opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika dotyczy osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych, komornik wstrzymuje się z dokonaniem czynności i zawiadamia sąd opiekuńczy. Dalsze czynności komornik podejmuje dopiero po orzeczeniu sądu opiekuńczego, określającego miejsce pobytu osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych,
Eksmisja z lokalu mieszkalnego nigdy nie może prowadzić do pozbawienia dłużnika jakiegokolwiek "dachu nad głową". Nie jest możliwa tzw. eksmisja "na bruk".

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).