Za jakie długi odpowiada spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Spadkobierca, któremu przypadł spadek, może go przyjąć albo odrzucić. Do 18 października 2015 r., tj. chwili wejścia w życie nowelizacji prawa spadkowego brak oświadczenia w określonym terminie powodował, że spadkodawcę traktowało się tak, jakby przyjął spadek wprost (poza wyjątkami, o których niżej). Zasada ta nadal obowiązuje, jeśli chodzi o spadki otwarte przed tą datą. Obecnie jednak, istnieje zasada, że milczenie spadkobierców powoduje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wpływa na zasady odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe w ten sposób, iż w porównaniu do prostego przyjęcia spadku wydatnie ogranicza tę odpowiedzialność.

Jakie reguły rządzą odpowiedzialnością za długi spadkowe?

Polskie prawo spadkowe opiera się na następujących regułach:

1. od momentu otwarcia spadku do chwili jego przyjęcia spadkodawca odpowiada za długi spadkowe jedynie ze spadku, tj. tylko z przedmiotów, które w skład spadku wchodzą.
2. od chwili przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe w sposób nieograniczony całym swoim majątkiem – jeśli przyjął spadek wprost, natomiast tylko do wysokości aktywów spadku – jeżeli przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. PRZYKŁAD: jeśli A przyjął wprost spadek o wartości 100tys., obciążony długami o wartości 250tys., będzie całym majątkiem odpowiadał za pełną wysokość długów. W konsekwencji wierzyciele spadkowi będą mogli uzyskać zaspokojenie z całego dotychczasowego majątku A. Gdyby A przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiadałby za długi jedynie do wysokości 100tys., czyli aktywów spadku.

W jaki sposób przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca może osiągnąć w dwojaki sposób:

1. może w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o podstawie swego powołania do spadku (tzn. od momentu, w którym dowiedział się, że przypadł mu spadek), złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
2. poprzez milczenie spadkobierców przez 6 miesięcy - podkreślić należy jednak, że chodzi o spadki otwarte po 18 października 2015 r.
3. do czasu nowelizacji (obecnie przepis ten został uchylony) jeżeli spadkobierca nie złożył w terminie 6 miesięcy żadnego oświadczenia, przepisy stanowiły, że przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli:
   • jest osobą nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnych,
   • jest osobą, co do której istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia,
   • jest osobą prawną.
4. jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważało się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza - podobnie przepis ten został uchylony i nie znajduje zastosowana do spadków otwartych po 18 października 2015 r.

Jaki skutek wywołuje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?

Wskutek przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe ulega ograniczeniu do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Zgodnie z nowlizacją z 2015 r. spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu mogą złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. Wykaz inwentarza składany przed notariuszem zostaje objęty protokołem. Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu.

Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. W kolejnym przepisie wskazuje się, że spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz.U.2014.121 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.