Wycena wkładu mieszkaniowego w postępowaniu o dział spadku - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona w oparciu o ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami) oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego. 

Majątek po zmarłej osobie wchodzi w skład masy spadkowej, która dziedziczona jest przez spadkobierców. Jeśli zmarły pozostawił testament – odbywa się to zgodnie z wolą zmarłego, jeśli testamentu nie ma - zgodnie z zasadami przewidzianymi w kodeksie cywilnym. W sytuacji faktycznej opisanej powyżej, w grę wchodzą tylko przepisy ustawy, gdyż nie ma mowy o tym, żeby zmarły pozostawił testament. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, czyli śmierci spadkodawcy.

W skład masy spadkowej wchodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego. Oznacza to, iż w skład spadku nie wchodzą prawa związane ściśle z osobą spadkodawcy jak np. służebności osobiste czy prawo do renty przyznanej w razie uszkodzenia ciała.

Spośród spółdzielczych praw dziedziczeniu podlegają spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego oraz prawo do domu jednorodzinnego. W postępowaniu działowym (postępowanie w sprawie działu spadku, w skład którego wchodzi prawo spółdzielcze) sąd rozstrzyga o wyborze jednego spadkobiercy, któremu ze współspadkobierców przypadnie spółdzielcze prawo do lokalu.

Sąd nie może oddalić wniosku z tego powodu, że przedmiot działu jest niepodzielny, a wnioskodawca nie ma możliwości spłaty drugiego spadkobiercy. Zgodnie z ustawą o spółdzielniach mieszkaniowych spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji, wygasa z chwilą ustania członkostwa. Dziedziczeniu podlega jedynie wkład mieszkaniowy.

W wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego roszczenia o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują zamieszkałym razem z byłymi małżonkami lub jednym z nich: dzieciom i innym osobom bliskim.  

Aby dokonać w sposób prawidłowy działu spadku, konieczne jest ustalenie składu majątku spadkowego i wartości należących do niego przedmiotów. Od prawidłowego, bowiem ich ustalenia zależy określenie wartości udziałów należnych poszczególnym spadkobiercom, a co za tym idzie wydzielenia sched spadkowych oraz wysokość spłat i dopłat.

Na tej podstawie skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, uprzednio wzywając spadkobierców do określenia koniecznych danych. Sąd dokonując więc działu opiera się na wyjaśnieniach udzielanych przez strony. Strona zobowiązana do dostarczenia wiadomości na temat zwaloryzowanej wysokości wkładu mieszkaniowego, może zwrócić się z taką prośba do swojej spółdzielni, która z kolei winna jest wystawić odpowiednie zaświadczenie. Jeżeli jednak zachodzą w tym względzie sprzeczności, obowiązkiem sądu jest wyjaśnienie jaka jest rzeczywista wartość spadku, które odbywa się na podstawie opinii biegłego. Ustalenie tych parametrów dokonuje się w oparciu o okoliczności istniejące w chwili podziału (tak orzeczenie Sądu Najwyższego z 27 sierpnia 1979 r., III CRN 137/79, OSNCP 1980, nr 2, poz. 33). Na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego można również ustalić, iż dokumenty, będące podstawą ustaleń, powinny odzwierciedlać stan prawny istniejący w chwili dokonywania podziału. O rozstrzygnięciach działowych decydują okoliczności istniejące w tej właśnie chwili. 

Podsumowując można z całą pewnością stwierdzić, iż w postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, jego wartość zaś według cen z chwili dokonania działu (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 r., III CZP 58/74, Biuletyn SN 1974, nr 10, poz. 195).