Brexit a świadczenia emerytalne

26.8.2019

Brexit już wkrótce

W referendum przeprowadzonym w dniu 23 czerwca 2016 roku większość Brytyjczyków opowiedziała się za opuszczeniem Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię. W dniu 10 kwietnia Rada Europejska podjęła decyzję o przedłużeniu okresu przewidzianego w art. 50 do końca października 2019 r. Przywódcy, w porozumieniu z Wielką Brytanią uzgodnili, że jeśli obie strony wcześniej ratyfikują tzw. umowę wystąpieniową, Wielka Brytania opuści Unię pierwszego dnia następnego miesiąca.

Umowa o wystąpieniu, wynegocjowana przez UE z Wielką Brytanią, ureguluje w sposób kompleksowy warunki wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, w tym zakres koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Jeśli zaś parlament brytyjski nie przyjmie takiej umowy – możliwy pozostaje scenariusz bezumownego opuszczenia Wspólnoty przez Wielką Brytanię.

Na forum unijnym toczą się prace, na wypadek takiego scenariusza, które złagodzić mają jego skutki. Przygotowania do brexitu trwają również na gruncie krajowym i koordynowane są przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W prace zaangażowane są poszczególne ministerstwa i urzędy centralne.

Polskie regulacje

W przypadku bezumownego opuszczenia UE przez Wielką Brytanię:

część zagadnień dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego uregulowano na poziomie unijnym w ramach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/500 z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii
pozostałe kwestie (w zakresie kompetencji Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) uregulowane będą na poziomie krajowym m.in.: w zakresie dostępu do rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, pracowników delegowanych, kwestii z zakresu polityki rodzinnej czy pomocy społecznej oraz ochrony roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy.

W związku z powyższym została uchwalona ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. W tej ustawie uregulowane zostały kwestie dotyczące m.in.:

statusu bezrobotnego i zasiłku dla bezrobotnych,
działalności agencji zatrudnienia,
zatrudniania cudzoziemców,
świadczeń z zabezpieczenia społecznego,
świadczeń dla rodzin i pomocy społecznej.

Świadczenia z zabezpieczenia społecznego według polskiej ustawy

Ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2 kwietnia 2019 r., poz. 622) zawiera kompleksowe regulacje na wypadek bezumownego wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (UE) w zakresie praw obywateli, w tym w zakresie przyznawania i wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego, z uwzględnieniem okresów pracy i zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie.

Ustawa obejmuje następujące świadczenia z ubezpieczeń społecznych:

emerytury,
renty z tytułu niezdolności do pracy,
renty rodzinne,
świadczenia w razie choroby i macierzyństwa,
zasiłki pogrzebowe.

Ustawa w powyższym zakresie dotyczy osób, bez względu na ich obywatelstwo, które:

podlegały ustawodawstwu polskiemu, tj.:
1. podlegały ubezpieczeniom społecznym w Polsce lub
2. podlegały ubezpieczeniu społecznemu rolników w Polsce lub
3. były objęte w Polsce systemami zaopatrzenia uregulowanymi w ustawach,
  o których mowa w art. 24 pkt 5-8 tej ustawy oraz,
jeżeli osoby te podlegały ubezpieczeniom społecznym w Zjednoczonym Królestwie przed dniem wejścia w życie ustawy lub zamieszkiwały w Zjednoczonym Królestwie w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy i nadal w nim zamieszkują.

Przepisy ustawy mają zastosowanie odpowiednio do innych osób, jeśli wywodzą swoje prawa od osób, o których mowa powyżej (np. do członków ich rodzin).

W odniesieniu do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, ustawa gwarantuje:

równe traktowanie (niezależnie od obywatelstwa),
sumowanie okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania,

Sumowanie będzie dotyczyć okresów przebytych na podstawie każdego innego państwa członkowskiego UE oraz okresów przebytych na podstawie ustawodawstwa Zjednoczonego Królestwa, przy czym w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa zaliczeniu podlegać będą wyłącznie okresy przypadające przed dniem wejścia w życie ustawy. Zgodnie z ustawą, zasada sumowania okresów będzie miała zastosowanie do emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy i rent rodzinnych (z wyjątkiem emerytur ze specjalnych systemów dla tzw. służb mundurowych, sędziów i prokuratorów), a także do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa.

Okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem Zjednoczonego Królestwa zostaną uwzględnione przez polski organ rentowy na podstawie zaświadczenia lub dokumentu wydanego przez właściwą instytucję brytyjską, przekazanego do polskiego organu rentowego przez wnioskodawcę.

równe traktowanie świadczeń nabytych na podstawie ustawodawstwa Zjednoczonego Królestwa, dochodów osiągniętych w Zjednoczonym Królestwie oraz okoliczności lub zdarzeń zaistniałych w Zjednoczonym Królestwie, tak jakby wystąpiły w Polsce oraz
transfer świadczeń osobom uprawnionym, zamieszkałym na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

Na wniosek osoby uprawnionej, zamieszkałej na terytorium Zjednoczonego Królestwa, świadczenie będzie mogło być przekazywane na rachunek bankowy w Zjednoczonym Królestwie.

Zgodnie z art. 63 ustawy, wejdzie ona w życie z dniem wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 zdanie drugie Traktatu o Unii Europejskiej.

Jaki więc będzie wpływ brexitu na świadczenie emerytalne?

Co ze świadczeniem emerytalnym w związku z brexitem? Czy coś się może zmienić? Czy okres przepracowany w Wielkiej Brytanii zostanie zaliczony do polskiej emerytury? Jakie dokumenty trzeba dostarczyć do ZUS z UK?

Z umową?

Obecnie nie można przesądzić o tym, na jakich zasadach Wielka Brytania opuści Unię Europejską i jaki ostateczny kształt będą miały przepisy prawne regulujące kwestie zabezpieczenia społecznego po dacie brexitu, w tym jakie będą zasady i tryb ustalania prawa do emerytury osobom, które mają polskie i brytyjskie okresy ubezpieczenia.

Umowa o wystąpieniu, wynegocjowana przez UE z Wielką Brytanią, zabezpiecza kompleksowo prawa w zakresie zabezpieczenia społecznego osób, które zrealizowały prawo do swobodnego przepływu osób między Polską a Wielką Brytanią do dnia wystąpienia tego państwa z UE.

Czy bez umowy?

Jak wspomniano, w razie bezumownego opuszczenia UE przez Wielką Brytanię część zagadnień dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego uregulowano na poziomie unijnym w ramach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/500 z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz na poziomi krajowym w ustawie z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz. U. 2019 poz. 622).

W świetle tych regulacji prawnych w przypadku bezumownego wyjścia Wielkiej Brytanii, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, o ile to konieczne uwzględni okresy ubezpieczenia przebyty w Wielkiej Brytanii przed wystąpieniem z UE, jak również będzie brał pod uwagę zdarzenia i okoliczności, od których jest uzależnione prawo do polskiej emerytury/renty, które miały miejsce w Wielkiej Brytanii również po wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE. Przyznane przez Polskę świadczenia, zarówno przed wyjściem Wielkiej Brytanii z UE, jaki i po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE, będą transferowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do Wielkiej Brytanii.

Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego polskimi przepisami (60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny), uzyska się prawo do polskiej emerytury. Prawo to nie jest uzależnione od udowodnienia określonej długości stażu pracy, a jedynie od faktu odprowadzenia składek do polskiego systemu emerytalnego. Przy ustalaniu prawa tego świadczenia nie będzie więc potrzeby uwzględniania okresów ubezpieczenia przebytych przez Państwa w Wielkiej Brytanii. Uzyska się prawo do polskiej emerytury, wyłącznie za okresy ubezpieczenia w Polsce.

Wysokość emerytury zostanie ustalona na podstawie sumy zwaloryzowanych składek emerytalnych zapisanych na koncie w ZUS po 1998 r. oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalonego za lata ubezpieczenia przed 1999 r., podzielonej przez średnie dalsze trwanie życia tj. przewidywaną przez Główny Urząd Statystyczny liczbę miesięcy, przez którą będą Państwo pobierać emeryturę.

Jeżeli jakieś okresy pracy w Wielkiej Brytanii zostały przebyte przed 1999 r., mogą one wpłynąć na korzystniejszy sposób ustalania kapitału początkowego. Okresy tę zostaną uwzględnione po dostarczeniu do ZUS zaświadczenia wystawionego przez brytyjską instytucję ubezpieczeniową.

Wobec faktu, że ZUS będzie (nawet w sytuacji twardego brexitu) brał pod uwagę zdarzenia i okoliczności, od których jest uzależnione prawo do polskiej emerytury, które miały miejsce w Wielkiej Brytanii również po jej wystąpieniu z UE, nadal będzie stosowana regulacja prawna wynikająca z art. 103 a polskiej ustawy emerytalnej, dotycząca zawieszania prawa do emerytury, gdy kontynuowane jest zatrudnienie w UK. W związku z tym w celu otrzymywania emerytury z Polski konieczne będzie rozwiązanie stosunku pracy z brytyjskim pracodawcą i dostarczenie do ZUS dokumentu, wystawionego przez brytyjski zakład pracy, potwierdzającego zakończenie tego zatrudnienia.

Po dacie brexitu polskie świadczenia emerytalne będą transferowane na wniosek osoby zainteresowanej do Wielkiej Brytanii, nawet w sytuacji bezumownego opuszczenia UE przez Wielką Brytanię.

Na podst. www.gov.pl