Jak przebiega postępowanie w sprawie nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej?

27.12.2021

Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi weszła w życie 23 grudnia 2021 r.

Do jakiej instytucji należy złożyć zawiadomienie w sprawie podejrzenia nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej?

Pisemne zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową należy zgłosić do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – Departamentu Przewagi Kontraktowej (pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa). Zawiadomienie można złożyć również drogą elektroniczną na elektroniczną skrzynkę podawczą UOKiK.

Zob. art. 15 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Co powinno zawierać takie zawiadomienie?

Zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową powinno zawierać:

wskazanie podmiotu, któremu jest zarzucane stosowanie nieuczciwej praktyki;
opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia;
uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy;
zakres informacji niepodlegających ujawnieniu w toku postępowania;
dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie (imię i nazwisko albo nazwa oraz adres).

Do zawiadomienia należy dołączyć wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów.

Zob. art. 15 ust. 2 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Kto może złożyć zawiadomienie w tej sprawie?

Pisemne zawiadomienie może złożyć każdy kto posiada informacje o stosowaniu wobec podmiotów dostarczających bądź nabywających produkty rolno-spożywcze praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

Zob. art. 15 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy ujawniana jest tożsamość przedsiębiorcy składającego zawiadomienie?

Dane zgłaszającego zawiadomienie, dostawcy lub nabywcy, dotkniętego praktyką nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową oraz treść zawiadomienia nie podlegają ujawnieniu na żadnym etapie postępowania oraz po jego zakończeniu. Nawet w przypadku gdy przekazane informacje zostaną wykorzystane w ramach konkretnego postępowania, zawiadomienie nie zostanie włączone do akt tego postępowania. W związku z tym podmiot podejrzewany o stosowanie nieuczciwej praktyki nie będzie miał do niego wglądu. Zatem tożsamość zawiadamiającego nie jest ujawniana przez UOKiK. Może to nastąpić tylko w przypadku, gdy zgłaszający zawiadomienie dobrowolnie wyrazi pisemną zgodę na ujawnienie jego danych.

Należy jednak mieć na uwadze, że stwierdzenie stosowania tego rodzaju praktyk wymaga oceny relacji dwustronnych podejrzanego podmiotu oraz jego kontrahentów. Oznacza to, że w ewentualnej decyzji wydanej w sprawie będzie wskazany krąg podmiotów, wobec których doszło do stosowania zakazanych praktyk, a wśród nich może znajdować się również podmiot zawiadamiający. Co jednak kluczowe, jego tożsamość może być ujawniona jako tożsamość przedsiębiorcy poszkodowanego, a nie zawiadamiającego.

Zob. art. 15 ust. 5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jak będą chronione dane zawiadamiającego na etapie prowadzonego postępowania?

Postępowanie w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczyna się z urzędu, co daje ochronę danych składającego zawiadomienie.

Co ważne, pracownicy UOKiK są obowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz innych informacji chronionych na podstawie odrębnych przepisów, o których powzięli wiadomość w toku postępowania. Obowiązek ten obejmuje nie tylko informacje stanowiące materiał dowodowy konkretnego postępowania, lecz także wszelkie uzyskane dane niezależnie od tego, czy umożliwią one wszczęcie postępowania czy też nie. Bez znaczenia pozostaje to w jakim trybie informacje zostały udostępnione Urzędowi (np. przekazane przez przedsiębiorcę w formie zawiadomienia na żądanie lub prośbę UOKiK, czy też w toku kontroli).

Należy jednak mieć na uwadze, że obowiązku ochrony tajemnicy nie stosuje się do informacji:

powszechnie dostępnych,
o wszczęciu postępowania,
o wydaniu decyzji kończących postępowanie i ich ustaleniach.

Za informacje powszechnie dostępne uznaje się takie, co do których przedsiębiorca nie podjął niezbędnych działań w celu zachowania ich poufności (będą nimi na przykład informacje publikowane na stronie internetowej przedsiębiorcy).

Zob. art. 15 ust. 5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, art. 71 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Czy po otrzymaniu zawiadomienia UOKiK zawsze podejmuje działanie?

Nie, samo zawiadomienie nie zobowiązuje Urzędu do podjęcia formalnych działań. UOKiK ma natomiast obowiązek odpowiedzieć na zawiadomienie i musi przekazać zawiadamiającemu informację o sposobie rozpatrzenia tego zawiadomienia wraz z uzasadnieniem.

Zob. art. 15 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jeśli UOKiK nie podejmuje działań czy następuje wówczas odpowiedź do zawiadamiającego? W jakim terminie?

Tak, nawet w przypadku niepodjęcia działań UOKiK przekazuje zgłaszającemu pisemną informację o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia wraz z uzasadnieniem.

Termin udzielenia odpowiedzi jest uzależniony od charakteru danej sprawy oraz okoliczności jej towarzyszących. Niemniej informacja powinna zostać przekazana bez zbędnej zwłoki, przy czym nie później niż w ciągu miesiąca, a w sprawie szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy. Termin ten może zostać wydłużony.

Zob. art. 15 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (art. 35 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego).

Czy zgłaszający zawiadomienie jest stroną postępowania i jest na bieżąco informowany o jego przebiegu?

Nie, stroną postępowania jest podmiot, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

Zgłaszający otrzymuje informację na temat sposobu rozpatrzenia zawiadomienia, natomiast nie jest na bieżąco informowany o przebiegu postępowania.

Zob. art. 15 ust. 4 oraz 17 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy Prezes UOKiK może wezwać przedsiębiorcę składającego zawiadomienie do złożenia wyjaśnień?

Tak, Prezes UOKiK może zwrócić się do przedsiębiorcy o uzupełnienie treści zawiadomienia, a przedsiębiorca może na tę prośbę nie odpowiedzieć.

Jednak brak uzupełnienia może spowodować, że Prezes UOKiK nie zdecyduje się na wszczęcie postępowania, uznając, że udostępnione informacje nie są wystarczające i stosowanie praktyki nie zostało uprawdopodobnione.

W jakim czasie można złożyć zawiadomienie?

Zawiadomienie można złożyć w dowolnym momencie. Należy jednak pamiętać, że nie wszczyna się postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, jeżeli upłynęły 2 lata od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania.

Zob. art. 38 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W jaki sposób należy złożyć zawiadomienie? Czy można to zrobić w formie e-mailowej?

Zawiadomienie powinno się zgłaszać na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej. Zawiadomienie można kierować:

pisemnie na adres:

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Departament Przewagi Kontraktowej
plac Powstańców Warszawy 1
00-950 Warszawa

za pomocą systemu ePUAP (adres ePUAP: /UOKiK/SkrytkaESP)

Do zawiadomienia należy dołączyć wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód w sprawie, np. umowy, korespondencję, w tym e-maile, itp. Co ważne, złożenie zawiadomienia nie oznacza, że Prezes UOKiK automatycznie zdecyduje o wszczęciu postępowania.

Sygnały o nieprawidłowościach można natomiast składać w dowolnej formie, w tym na adres: przewaga@uokik.gov.pl lub korzystając ze specjalnego formularza.

Zob. art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W zawiadomieniu powinno znaleźć się „uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy”. Co to oznacza?

W zawiadomieniu należy zawrzeć wszelkie informacje znane zawiadamiającemu, mające znaczenie dla wstępnej oceny sprawy. O uprawdopodobnieniu naruszenia ustawy można mówić wówczas, gdy przedstawione w zawiadomieniu informacje świadczą, że mogło dojść do stosowania praktyki.

Uprawdopodobnienie pojmowane jest jako środek zastępczy dowodu w ścisłym znaczeniu, niedający pewności, a dający wyłącznie prawdopodobieństwo twierdzenia o jakimś fakcie. Nie jest ono równoznaczne z jego pełnym udowodnieniem.

Zob. art. 15 ust. 2 pkt 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy dołączone do zawiadomienia dokumenty muszą spełniać jakieś wymogi formalne, np. czy powinny to być tylko oryginały?

Dokumenty załączane do zawiadomienia mogą mieć dowolną formę.

Inaczej wygląda to w przypadku dokumentów przedstawianych w toku postępowania wyjaśniającego lub właściwego – tu muszą być przedstawione oryginały lub kopie poświadczone za zgodność z oryginałem.

Czy można dołączyć dokumenty do zawiadomienia na późniejszym etapie?

Tak, zawiadomienie można uzupełniać na dowolnym etapie. Jeżeli wystąpią braki, najpewniej UOKiK zwróci się do przedsiębiorcy o ich uzupełnienie.

Na czym polega postępowanie wyjaśniające i ile trwa?

Postępowanie wyjaśniające wszczyna się z urzędu (a nie na żądanie przedsiębiorcy), jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Prowadzone jest m.in. w celu wstępnego ustalenia, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania właściwego.

W ramach postępowania wyjaśniającego wstępnej ocenie poddane zostanie w szczególności:

czy istnieje przewaga kontraktowa i czy dochodzi do jej nieuczciwego wykorzystywania,
czy faktycznie dochodzi do podejmowania zarzucanych działań i czy mogą być przejawem naruszenia ustawy,
jaki jest potencjalny krąg podmiotów dotkniętych praktyką.

Postępowanie wyjaśniające powinno zakończyć się w terminie 4 miesięcy, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. W uzasadnionych przypadkach termin ten może zostać wydłużony.

Zob. art. 14 ust. 1 i 14 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy zawsze najpierw wszczynane jest postępowanie wyjaśniające?

Prezes UOKiK nie ma obowiązku prowadzenia postępowania wyjaśniającego – postępowanie właściwe można wszcząć bez przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. W praktyce jednak w zdecydowanej większości spraw postępowanie właściwe będzie poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.

Jaka jest różnica pomiędzy postępowaniem wyjaśniającym a tzw. wystąpieniem miękkim?

W toku postępowania wyjaśniającego UOKiK gromadzi materiał, aby ustalić, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, uzasadniające wszczęcie postępowania właściwego.

Natomiast wystąpienie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową będzie kierowane w sytuacji, gdy określone zachowanie może stanowić tę praktykę. Prezes UOKiK będzie przedstawiał adresatowi wystąpienia potencjalną kwalifikację podejmowanych przez niego działań oraz wzywał do zajęcia stanowiska.

Wystąpienie miękkie umożliwia jego adresatowi zmianę praktyki i w ten sposób uniknięcie postępowania, ale też daje szansę na przedstawienie argumentów uzasadniających tę praktykę, co z kolei może spowodować, że Prezes UOKiK uzna ją za legalną.

Adresat wystąpienia nie musi się do niego odnosić. Jednak brak wyjaśnień z jego strony może spowodować, że Prezes UOKiK uzna za konieczne wszczęcie postępowania.

Wystąpienie miękkie zwykle kierowane jest w sprawach mniejszej wagi, jeżeli uzasadnione jest przypuszczenie, że będzie to skutkowało wyeliminowaniem praktyki. Jeżeli okaże się nieskuteczne – możliwe jest oczywiście wszczęcie postępowania i wydanie decyzji.

Zob. art. 14 ust. 1, art. 14 ust. 2 pkt 1 oraz art. 16 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy postępowanie właściwe może być wszczęte na wniosek dostawcy lub nabywcy?

Nie, postępowanie jest wszczynane wyłącznie z urzędu, a nie na żądanie/wniosek. Należy jednak podkreślić, że dostawca lub nabywca ma prawo złożyć do UOKiK zawiadomienie, które może stanowić podstawę wszczęcia z urzędu postępowania wobec podmiotu podejrzanego o stosowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

Zob. art. 13 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Na czym polega i ile trwa postępowanie właściwe?

Postępowanie właściwe w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczynane jest w sytuacji, gdy zasadne jest postawienie zarzutu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową konkretnemu podmiotowi. Podmiot ten staje się stroną prowadzonego postępowania.

Postępowanie powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia, jednak w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe jest przedłużenie tego terminu.

Postępowanie właściwe może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.

Zob. art. 13 i 30 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Z czym wiąże się takie postępowanie dla przedsiębiorcy podejrzanego o stosowanie nieuczciwej praktyki?

Podmiot, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontaktowej, staje się stroną postępowania. Uzyskuje on prawo do czynnego udziału w postępowaniu oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów. Ma on również prawo wglądu do akt sprawy. Ewentualne ograniczenia w tym zakresie wymagają wydania przez Prezesa UOKiK stosownego postanowienia, podlegającego kontroli sądowej.

Dostawca albo nabywca, wobec którego wszczęto postępowanie musi liczyć się z ryzykiem nałożenia na niego, w decyzji kończącej postępowanie, kary za stosowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, której maksymalna wysokość wynosi 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary pieniężnej.

Zob. art 17 ust. 1 i 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy konsument może złożyć wyjaśnienia dotyczące istotnych okoliczności prowadzonej sprawy? W jakiej formie może to zrobić?

Konsument również może złożyć wyjaśnienia dotyczące istotnych okoliczności rozpoznawanej przez Prezesa UOKiK sprawy – każdy ma do tego prawo. Takie wyjaśnienia powinny być złożone na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą.

Konsument może również złożyć zawiadomienie dotyczące stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

W toku postępowania, ze względu na fakt, że praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową, co do zasady, mogą być stosowane w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami, informacje i dokumenty będą pozyskiwane przede wszystkim od tego rodzaju podmiotów.

Zob. art. 15 oraz art. 18 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W jaki sposób Prezes UOKiK zbiera dowody w prowadzonej sprawie?

Ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu metod pozyskiwania dowodów. Należy tu więc dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

Dowody i informacje Prezes UOKiK pozyskuje w szczególności:

ze źródeł publicznie dostępnych (np. publicznych rejestrów);
z treści zawiadomienia;
od przedsiębiorców w odpowiedzi na pisemne żądanie Prezesa UOKiK;
w wyniku prowadzonej kontroli.

Zob. art. 18, 19, 20, 21 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy zawsze przeprowadzana jest kontrola u dostawcy albo nabywcy, wobec którego prowadzone jest postępowanie wyjaśniające albo właściwe?

Nie zawsze. Kontrolę przeprowadza się w przypadku, gdy istnieje uzasadnione przekonanie, że będzie ona skuteczniejszym narzędziem pozyskania dowodów niż pisemne żądanie ich przedstawienia.

Kontrola jest prowadzona zwykle u dostawcy albo nabywcy podejrzewanego o stosowanie niedozwolonej praktyki. Kontrola może zdarzyć się także u innych podmiotów, np. kontrahentów podejrzanego.

Należy oczekiwać, że w większości postępowań prowadzonych na gruncie ustawy nie będzie potrzeby przeprowadzania kontroli.

Zob. art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czego można się spodziewać podczas kontroli Prezesa UOKiK?

Prowadzący kontrolę ma prawo do m.in.:

wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
żądania udostępnienia wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów na informatycznych nośnikach danych;
żądania dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu, zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków dokumentów;
żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli oraz udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.

Kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub policji. Przebieg kontroli może być utrwalany przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk.

Z wyżej wymienionymi uprawnieniami kontrolujących skorelowane zostały w ustawie odpowiednie obowiązki kontrolowanego.

Kontrolowany zobowiązany jest do zapewnienia kontrolującym warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w tym w szczególności:

sporządza we własnym zakresie kopie i wydruki dokumentów, w tym zgromadzonych na nośnikach elektronicznych;
zapewnia kontrolującym, w miarę możliwości, samodzielne zamknięte pomieszczenie;
zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i materiałów zabezpieczonych podczas kontroli przedmiotów;
udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych.

Kontrolowany potwierdza również za zgodność z oryginałem sporządzone kopie dokumentów i wydruków.

Zob. art. 24, art. 25 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy kontrolowany podmiot może odmówić współpracy?

Kontrolowany podmiot lub osoba przez niego upoważniona mogą odmówić udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli tylko wtedy, gdy naraziłoby to je lub ich małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu na odpowiedzialność karną.

W pozostałym zakresie odmowa współpracy w toku kontroli może skutkować ukaraniem kontrolowanego. Prezes Urzędu może bowiem nałożyć karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 mln euro, na podmiot, który choćby nieumyślnie uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

Zob. art. 24 ust. 2 i art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jakie mogą być konsekwencje dla dostawcy albo nabywcy nieuczciwie wykorzystującego przewagę kontraktową?

Prezes UOKiK może nałożyć na dostawcę albo nabywcę karę pieniężną w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Ponadto może nałożyć m.in. karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 10 000 euro za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji stwierdzającej nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej.

Dodatkowo ustawa przewiduje dotkliwe kary finansowe za brak należytej współpracy w toku postępowania (nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli) – do 50 mln euro.

Należy podkreślić, że są to maksymalne kwoty kar, które w praktyce będą dostosowywane do wagi naruszenia oraz towarzyszących mu okoliczności.

Co ważne, informacja o ukaraniu przedsiębiorcy jest podawana opinii publicznej, gdyż jawne wersje decyzji Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej UOKiK. Niektóre z decyzji są też dodatkowo upowszechniane poprzez komunikaty prasowe UOKiK.

Zob. art. 36, 42, 43, 44 i 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Co oznacza rygor natychmiastowej wykonalności?

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza, że obowiązki nałożone na dostawcę albo nabywcę stają się wymagalne od chwili doręczenia decyzji lub postanowienia o nadaniu decyzji takiego rygoru, a nie od momentu uprawomocnienia się decyzji.

Jest to jednak możliwe jedynie w przypadku, gdy wymaga tego ochrona istotnych interesów dostawców lub nabywców.

Od postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności stronie postępowania przysługuje zażalenie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Zob. art. 35 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Co to jest decyzja zobowiązująca i jakie są jej skutki?

Decyzja zobowiązująca może być wydana, gdy:

w toku postępowania uprawdopodobnione zostanie naruszenie przez dostawcę albo nabywcę zakazu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową,

oraz

strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków.

W decyzji Prezes UOKiK zobowiązuje stronę do wykonania zaproponowanych przez nią zobowiązań i określa termin ich realizacji. Treść zobowiązań zawsze stanowi efekt uzgodnień pomiędzy organem a stroną postępowania.

Celem decyzji zobowiązującej jest szybkie zakończenie naruszenia lub usunięcie jego negatywnych skutków. Wydanie decyzji zobowiązującej pozwala na uzyskanie pożądanego stanu równowagi pomiędzy działaniami uczestników łańcucha dostaw żywności. Rezultat ten zostaje osiągnięty przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków i czasu, których wymaga pełne postępowanie dowodowe oraz ewentualne postępowanie odwoławcze.

Strona może zobowiązać się na przykład do zapłaty zaległych należności, zapłaty odsetek za opóźnienie, skrócenia umownych terminów zapłaty, doprecyzowania niejasnych dotychczas postanowień umów, rezygnacji z dodatkowo pobieranych opłat lub niekorzystnych dla drugiej strony umowy postanowień.

Decyzja zobowiązująca może być korzystna dla strony – w przypadku jej wydania nie nakłada się kar z tytułu stosowania zakazanych praktyk.

Zob. art. 32 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy ustawa wprowadza nowe rozwiązania proceduralne w stosunku do poprzedniej regulacji?

Tak, ustawa przewiduje nowe rozwiązania proceduralne dotyczące postępowań w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Najważniejszymi z nich są:

możliwość dobrowolnego poddania się karze pieniężnej
możliwość wydania decyzji tymczasowej.

Zob. art. 33 i 34 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Na czym polega procedura dobrowolnego poddania się karze i kiedy się ją stosuje?

W przypadku postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową dobrowolne poddanie się karze umożliwia obniżenie kary pieniężnej do 50%, w stosunku do kary jaka zostałaby nałożona, gdyby strona nie brała udziału w tej procedurze.

Procedura dobrowolnego poddania się karze stosowana jest wtedy, gdy może przyczynić do przyspieszenia postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

Procedura dobrowolnego poddania się karze może być zainicjowana przez:

Prezesa UOKiK,
stronę postępowania, która może się zwrócić do Prezesa UOKiK z wnioskiem o zastosowanie tej procedury.

Zob. art. 34 ust. 1, 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W jakich sytuacjach może zostać wydana decyzja tymczasowa? Czy taką decyzją można nałożyć karę?

Decyzja tymczasowa może zostać wydana, jeżeli:

postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową jest w toku;
zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie nieuczciwej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia szkody dla dostawcy albo nabywcy.

Decyzja tymczasowa ma na celu ochronę – w czasie trwającego postępowania – podmiotów, wobec których stosuje się nieuczciwą praktykę przed poważnymi i trudnymi do usunięcia szkodami. W związku z tym w decyzji takiej nie nakłada się kar.

W decyzji Prezes może zobowiązać stronę do zaniechania określonych działań. Decyzja tymczasowa jest wydawana na czas określony, ale nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie.

Zob. art. 33 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy UOKiK może opublikować na swoich stronach internetowych również decyzję nieostateczną? A co jeżeli Prezes UOKiK uchyli decyzję? Czy jest na ten temat wydawany komunikat aktualizujący stan faktyczny?

Decyzja Prezesa UOKiK wydawana na podstawie ustawy zawsze jest ostateczna – nie przysługuje od niej odwołanie do innego organu administracji. Decyzja ta może być natomiast nieprawomocna, gdy wniesione jest od niej odwołanie do sądu.

UOKiK publikuje jawne wersje decyzji niezwłocznie po ich wydaniu/doręczeniu stronom postępowania, zaznaczając, czy decyzja jest prawomocna. W przypadku wniesienia odwołania, informacja o wydaniu decyzji jest uzupełniana treściami odpowiednich wyroków sądów. Jeżeli zachodzi konieczność zmiany decyzji, również publikowana jest treść zmienionej decyzji.

Praktyką UOKiK jest wydawanie komunikatów prasowych dotyczących wydania decyzji lub treści wyroków sądów jedynie w sprawach większej wagi.

Zob. art. 36 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Kogo może dotknąć kara pieniężna?

W sprawach dotyczących praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową kara może być nałożona na:

dostawcę albo nabywcę, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej (w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary);
przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli nie udzielili informacji lub udzielili nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwiają lub utrudniają rozpoczęcie lub prowadzenie kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro);
przedsiębiorcę lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, wobec którego została wydana decyzja, postanowienie lub wyrok sądowy, jeżeli opóźnia się w ich wykonaniu (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia);
osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, jeżeli osoba ta nie wykonała decyzji, postanowień lub wyroków, uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków w czasie kontroli (w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
osobę upoważnioną przez podmiot kontrolowany, za udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
pracownika podmiotu kontrolowanego, za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów wymienionych w art. 105a ust. 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
świadka i biegłego, za nieuzasadnioną odmowę zeznań/złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo/opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie Prezesa UOKiK (w wysokości maksymalnej 5 tys. zł).

Zob. art. 42 ust. 1, 43, 44, 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jakie kary nakłada ustawa na nieuczciwych uczestników rynku?

Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Ponadto, jeżeli przedsiębiorca lub podmiot, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, nie udzieli informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, bądź utrudni przeprowadzenie kontroli, może spotkać się z sankcją w postaci kary pieniężnej o równowartości do 50 mln euro.

Prezes Urzędu może też nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 4 Prawa zamówień publicznych, karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, m.in. za utrudnianie kontroli.

Zob. art. 42 ust. 1, art. 43, art. 46 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jakie okoliczności są brane pod uwagę przy wymierzaniu sankcji finansowej?

W przypadku określania zasadniczej kary za naruszenie przepisów ustawy, tj. za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej (do 3% obrotu), w szczególności bierze się pod uwagę następujące okoliczności:

okres,
skutki rynkowe,
stopień naruszenia – tu ważne są okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności dostawcy albo nabywcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz specyfiki rynku, na którym do niego doszło.

Dodatkowo uwzględnia się okoliczności łagodzące oraz obciążające; do łagodzących należą:

dobrowolne usunięcie skutków naruszenia;
zaniechanie przez dostawcę albo nabywcę, z własnej inicjatywy, stosowania praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po wszczęciu;
podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków;
współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.

Okolicznościami obciążającymi są natomiast:

umyślność naruszenia;
dokonanie uprzednio podobnego naruszenia.

Z kolei w przypadku wymierzania kary za opóźnienie w wykonaniu decyzji (do 10 000 euro za każdy dzień) uwzględnia się skutki rynkowe niewykonania decyzji, postanowień i wyroków.

Kary za brak należytej współpracy z Urzędem w toku postępowania, czyli za nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli (do 50 mln euro) określane są z uwzględnieniem wpływu naruszenia na przebieg i termin zakończenia postępowania.

Zob. art. 47 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy na dostawcę albo nabywcę, któremu udowodniono nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej, zawsze nakładana jest kara pieniężna?

Nałożenie kary finansowej nie jest automatyczne i w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów Prezes UOKiK nie musi korzystać z tej możliwości. Niemniej odstąpienie od wymierzenia tego rodzaju sankcji wymaga zaistnienia szczególnych okoliczności.

Wobec tego należy spodziewać się, że regułą jest nałożenie kary. Celem jej zastosowania jest bowiem zapewnienie, że uczestnicy rynku poniosą negatywne konsekwencje swoich niezgodnych z prawem działań i w przyszłości będą stosowali się do przepisów.

Zob. art. 42 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Czy będą kary dla podmiotów, które niesłusznie oskarżą partnera biznesowego?

Ustawa nie przewiduje takich kar. Składający zawiadomienie musi jednak liczyć się z tym, że będzie miał obowiązek współpracować z UOKiK, a nieudzielenie żądanych informacji lub udzielenie informacji nieprawdziwych może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości do 50 mln euro.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że wszystkie postępowania prowadzone przez Prezesa UOKiK wszczynane będą wyłącznie z urzędu, na podstawie zawiadomienia, a nie na wniosek.

Zob. art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W jakim czasie i gdzie przedsiębiorca lub inny podmiot, wobec którego toczyło się postępowanie, może złożyć odwołanie?

Od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia. Odwołanie wnosi się do sądu za pośrednictwem Prezesa UOKiK, który przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu.

Zob. art. 37 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

Jak wygląda rozpatrzenie odwołania przez Prezesa UOKiK?

W przypadku wniesienia odwołania przez podmiot, wobec którego toczyło się postępowanie, działania Prezesa UOKiK mogą wyglądać następująco:

Urząd może przeprowadzić dodatkowe czynności w celu wyjaśnienia zarzutów;
jeżeli odwołanie zostanie uznane za:
1. słuszne – Prezes Urzędu może uchylić albo zmienić decyzję w całości lub w części; informuje o tym wówczas stronę i wydaje nową decyzję (od tej decyzji strona również ma prawo się odwołać);
2. niesłuszne – Prezes Urzędu przekazuje odwołanie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia odwołania.

Zob. art. 37 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi w zw. z art. 81 ust. 2-5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Źródło: uokik.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl