Jak uzyskać 500 zł z programu „Rodzina 500 plus”?

11.4.2017

Najważniejsze informacje o programie

Program „Rodzina 500 plus” to 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko do ukończenia 18 roku życia. Rodziny o niskich dochodach otrzymają wsparcie także na pierwsze dziecko po spełnieniu kryterium dochodowego.

Wniosek o świadczenie wychowawcze można złożyć w gminie, za pośrednictwem Poczty Polskiej oraz przez internet: za pomocą bankowości elektronicznej, PUE ZUS, ePUAP oraz portalu empatia.mrpips.gov.pl.

Dzięki programowi „Rodzina 500 plus” rodzice mogą otrzymywać świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł co miesiąc na drugie i kolejne dziecko niezależnie od dochodu. Rodziny, w których dochód nie przekracza netto 800 zł na osobę lub 1.200 zł (w rodzinach wychowujących niepełnosprawne dziecko) - otrzymają je również na pierwsze lub jedyne dziecko.

- „Realizacji programu „Rodzina 500 plus” przyświecają trzy podstawowe cele: pronatalistyczny, inwestowanie w kapitał ludzki i redukcja ubóstwa wśród najmłodszych” – powiedziała minister Elżbieta Rafalska.

Czym jest Program „Rodzina 500 plus”?

Program „Rodzina 500 plus” to nieopodatkowane świadczenie wychowawcze 500 zł miesięcznie na każde drugie i kolejne dziecko, bez dodatkowych warunków. Rodziny mniej zamożne otrzymają wsparcie także na pierwsze dziecko.

Podstawowym źródłem informacji na temat warunków uzyskania świadczenia wychowawczego w konkretnej, indywidualnej sprawie danej osoby, w tym aktualnego etapu postępowania administracyjnego na którym znajduje się złożony wniosek, jest gminny organ właściwy realizujący świadczenia wychowawcze, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się/otrzymującej świadczenie wychowawcze – w praktyce jest to najczęściej Ośrodek Pomocy Społecznej lub Urząd Miasta/Gminy, zaś w sprawach w których zastosowanie mają unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Urząd Marszałkowski/Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Dane teleadresowe wszystkich ww. organów właściwych w każdej gminie w Polsce, z podziałem na województwa, do której należy zwrócić się w celu uzyskania informacji dotyczącej indywidualnej sprawy, zamieszczone są na stronie internetowej MRPiPS.

Jakie dzieci są objęte programem?

Świadczenie wychowawcze przysługuje rodzicom i opiekunom dziecka (urodzonego) do ukończenia przez nie 18 roku życia. Świadczenie dotyczy więc dzieci w wieku do ukończenia 18 roku życia.

Jeśli np. w rodzinie jest 6 dzieci, w tym 3 dorosłe (18 i więcej lat) oraz 3 poniżej 18 lat, to świadczenie wychowawcze przysługiwać będzie na trójkę najmłodszych dzieci, jeśli spełnione będzie kryterium dochodowe 800 zł lub 1.200 zł (w przypadku dziecka niepełnosprawnego). Jeżeli zaś kryterium nie jest spełnione, wówczas przysługiwać będzie świadczenie tylko na dwójkę dzieci.

„Pierwsze dziecko” to najstarsze lub jedyne dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia.

Świadczenie wychowawcze nie przysługuje, jeżeli:

dziecko pozostaje w związku małżeńskim;
dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;
pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo do świadczenia wychowawczego na własne dziecko;
członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Kto otrzyma świadczenie?

Program „Rodzina 500 plus” to systemowe wsparcie polskich rodzin. Z pomocy skorzystać mogą rodzice oraz opiekunowie dzieci do 18. roku życia.

Świadczenie wychowawcze otrzymywać mogą więc rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka. Świadczenie wychowawcze przysługuje do ukończenia 18 roku życia dziecka.

Rodzina z dwojgiem niepełnoletnich dzieci może otrzymać 500 zł na drugie i kolejne dziecko niezalżenie od dochodu. W przypadku rodzin z dochodem poniżej 800 zł netto na osobę, wsparcie otrzyma rodzina także na pierwsze lub jedyne dziecko.

Dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kryterium dochodowe jest wyższe i wynosi 1.200 zł netto. Dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka na każde dziecko, na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje:

obywatelom polskim;
cudzoziemcom
- do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
- jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym;
- przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650, z późn. zm.), jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  [powyższe dotyczy cudzoziemców, którzy otrzymali zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji]
- posiadającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy:
  - uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy;
  - obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów;
  - obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje wyżej wymienionym osobom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej przez okres, w którym mają otrzymać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Kiedy obowiązuje kryterium dochodowe?

Świadczenie wychowawcze na drugie i kolejne dziecko będzie przysługiwać niezależnie od dochodu. Wsparcie na pierwsze dziecko rodzice otrzymają po spełnieniu kryterium dochodowego 800 zł netto na osobę w rodzinie lub 1.200 zł netto na osobę w rodzinie, w której wychowywane jest dziecko niepełnosprawne.

Przykładowo rodzinie z jednym dzieckiem, której dochód przekracza 800 zł, urodzi się drugie dziecko i tym samym dochód na osobę spadnie poniżej 800 zł, będzie przysługiwało wsparcie na dwoje dzieci - do ukończenia przez nie 18. roku życia.

Jak otrzymać świadczenie wychowawcze „Rodzina 500 plus”?

Wystarczy złożyć wniosek do gminy, w której mieszkamy (np. ośrodku pomocy społecznej lub innej jednostce organizacyjnej wyznaczonej przez gminę). Można go złożyć w formie papierowej (osobiście w gminie bądź za pośrednictwem Poczty Polskiej - liczy się data stempla pocztowego) lub przez internet, wykorzystując:

bankowość elektroniczną (bank nie będzie gromadził danych, weryfikował danych podanych we wniosku czy załączników),
platformę usług elektronicznych ZUS (PUE ZUS),
portal informacyjno-usługowy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Emp@tia,
ePUAP - elektroniczną platformę usług administracji publicznej.

Samorząd wskazuje jednostkę organizacyjną, która będzie odpowiedzialna za wdrażanie programu. Może to być urząd miasta/gminy bądź ośrodek pomocy społecznej.

Wniosek o świadczenie wychowawcze jest bezpłatny, za jego pobranie i złożenie nie ma opłat. Uważać więc trzeba na oszustów, którzy chcą wyłudzić za to jakieś pieniądze (np. za pomocą stron internetowych, na których można pobrać wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego - strony te nie są związane z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, służą jedynie próbom wyłudzenia pieniędzy za pobranie wniosku). Wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego jest darmowy.

Formularze wniosków oraz innych dokumentów niezbędnych do przyznania prawa do świadczenia wychowawczego udostępnia podmiot realizujący świadczenia wychowawcze, tj. samorząd gminy. Wzór wniosku jest określony wrozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenie wychowawcze. Jest dostępny też na stronie ministerstwa (zobacz wzór wniosku).

Wniosek o to świadczenie będzie trzeba składać raz do roku. Prawo do świadczenia będzie ustalane na okres 1 roku – od 1 października do 30 września. Wnioski będzie można składać od 1 sierpnia danego roku. Co do zasady, dla osób korzystających z programu okres rozliczeniowy będzie trwał od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego. Jednak, wyjątkowo, pierwszy okres, na jaki jest przyznane prawo do świadczenia, jest dłuższy, gdyż rozpoczął się 1 kwietnia 2016 r. i trwał będzie do 30 września 2017 roku.

We wniosku trzeba podać dane osoby starającej się o świadczenie (w tym m.in.: imię, nazwisko, datę urodzenia, PESEL, adres), dane drugiego z rodziców oraz dane dzieci pozostających na utrzymaniu, wraz z dodatkowymi zaświadczeniami i oświadczeniami, jeśli takie są w indywidualnej sprawie niezbędne.

W przypadku, gdy rodzina ubiega się o świadczenie wychowawcze również na pierwsze dziecko, musi dołączyć do wniosku odpowiednie załączniki (oświadczenia) dotyczące osiągniętych dochodów wypełnione przez członków rodziny. W takim przypadku świadczenie będzie uzależnione od kryterium dochodowego netto 800 zł na osobę w rodzinie lub 1200 zł (w rodzinach wychowujących niepełnosprawne dziecko).

Jeśli wnioskujemy o świadczenie na drugie i kolejne dziecko, nie musimy dołączać do wniosku żadnych dodatkowych dokumentów.

Jednocześnie gmina sama będzie pozyskiwała podstawowe dane o dochodach, więc nie trzeba już dołączać tych informacji.

" alt="" />

Jak bezpiecznie złożyć wniosek o „Rodzina 500 plus” online?

Rodzice mogą złożyć wniosek o świadczenie wychowawcze na kilka sposobów: osobiście w gminie, wysłać go pocztą lub internetowo.

E-wniosek o „Rodzina 500 plus” to duże ułatwienie i oszczędność czasu. Wniosek elektroniczny można złożyć przy pomocy bankowości elektronicznej, przez portal empatia.mrpips.gov.pl, PUE ZUS (pue.zus.pl) oraz platformę ePUAP (epuap.gov.pl).

Pamiętajmy, że za złożenie wniosku nie są pobierane żadne opłaty. Nie musimy niczego potwierdzać telefonicznie, mailowo lub SMS-owo. Po złożeniu wniosku na podany przez nas adres mailowy przyjdzie oficjalne potwierdzenie, tzw. Urzędowe Potwierdzenie Przekazania.

Pojawia się wiele fałszywych stron, przez które można składać wnioski. Jedyną i oficjalną stroną programu jest rodzina500plus.gov.pl. Dodatkowe informacje znaleźć można też na stronach Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Cyfryzacji oraz obywatel.gov.pl.

Jedną z bardziej popularnych form oszustw internetowych jest tzw. phishing. To metoda oszustwa, w której przestępca podszywa się pod inną osobę lub instytucję, aby wyłudzić informacje (np. hasła itp.).

Pamiętajmy przy składaniu wniosku o tym, że banki nie wysyłają maili lub SMS-ów z prośbą o ujawnienie jakichkolwiek danych (loginu, hasła, numeru karty czy innych tego typu wrażliwych danych).

Kolejnym zagrożeniem jest tzw. malware, czyli złośliwe oprogramowanie. Jak można zapobiec takiemu atakowi? Przede wszystkim należy zainstalować oprogramowanie antywirusowe oraz unikać otwierania załączników niewiadomego pochodzenia.

Przy wypełnianiu i wysyłaniu wniosku online warto zwróć szczególną uwagę na to, czy odbywa się to przy pomocy bezpiecznego połączenia. W przeglądarce internetowej najczęściej świadczy o tym zamknięta kłódka na pasku z adresem strony. Poprzez kliknięcie w kłódkę możemy sprawdzić autentyczność wystawionego certyfikatu. Warto też wpisywać adres strony przy pomocy klawiatury – wyszukiwarki niekoniecznie muszą nas przekierowywać do odpowiednich stron.

Cyberprzestępstwo jest karalne. Za oszustwo komputerowe może grozić nawet do 5 lat pozbawiania wolności. Stanowi o tym artykuł 287 kodeksu karnego.

Najprostszy sposób walki z cyberprzestępcami to wysłanie zgłoszenia na adres mailowy incydent@cert.gov.pl. Więcej informacji znajduje się na stronie cert.gov.pl.

Jednym z kanałów składania wniosków online jest bankowość elektroniczna. Pełna lista banków dostępna jest na stronie rodzina500plus.gov.pl.

Rolą banku w tym procesie jest udostępnienie i wysłanie wniosku do organu prowadzącego w gminie. Bank nie będzie gromadził danych, weryfikował informacji podanych we wniosku oraz załączników. Dalsza ścieżka obsługi wniosku będzie prowadzona przez samorząd i to on będzie informował o przyznaniu świadczenia.

Składając wniosek przez bankowość elektroniczną, otrzymamy potwierdzenie wysłania wniosku oraz będziemy mogli zapisać jego kopię. Wniosek wraz z załącznikami wysłany elektronicznie nie będzie mógł być większy niż 3,5 MB. Więcej o tym, jak złożyć elektroniczny wniosek, można przeczytać na stronie internetowej resortu rodziny.

Co należy dołączyć do wniosku?

Przy składaniu wniosku na pierwsze dziecko obowiązuje kryterium dochodowe. Osoby ubiegające się o wsparcie na pierwsze dziecko, muszą więc dokumentować sytuację dochodową, dołączając do wniosku odpowiednie oświadczenie o dochodach. Podstawowe dane o dochodach gmina pozyska sama.

Jedynie świadczenie na pierwsze dziecko uzależnione będzie od kryterium dochodowego i w takim przypadku co roku trzeba potwierdzić fakt nieprzekroczenia tego progu.

Gdy ubiegamy się o świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko (czyli na najstarsze lub jedyne dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia), to:

jeżeli osiągamy dochody tylko z tytułu zatrudnienia, wówczas składamy tylko wniosek o świadczenie wychowawcze;
jeżeli mamy dochody z innych źródeł np. z gospodarstwa rolnego, wynajmu mieszkania, otrzymujemy alimenty na dziecko itd., wówczas do wniosku dołączamy odpowiednie oświadczenie; może to być:

oświadczenia dokumentujące wysokość dochodu niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych - jeśli członkowie rodziny osiągają takie dochody,
oświadczenie o deklarowanych dochodach osiąganych przez osoby podlegające przepisom o zryczałtowanym podatku dochodowym – jeśli członkowie rodziny osiągają takie dochody,
dokumenty (w tym oświadczenia) potwierdzające utratę lub uzyskanie dochodu w przypadku zmian sytuacji dochodowej.

Gdy wniosek będzie wysyłany elektronicznie, będzie można dołączyć do niego odpowiednie dokumenty.

Ubiegając się o świadczenie na drugie i kolejne dziecko, wystarczy złożyć wniosek - nie ma konieczności dokumentowania sytuacji dochodowej, więc nie trzeba dołączać żadnych dodatkowych dokumentów.

Przy składaniu wniosku o świadczenie wychowawcze nie jest wymagany skrócony odpis aktu urodzenia dziecka ani akt małżeństwa. Do wniosku nie trzeba więc dołączać aktów urodzenia dzieci.

Co zrobić w przypadku błędów we wniosku?

Zdarza się, że podczas wypełniania wniosku o świadczenie wychowawcze rodzice lub opiekunowie popełniają błędy lub nie wypełniają wszystkich pól. Najczęstsze z nich to m.in. brak wskazania pierwszego dziecka w składzie rodziny, w przypadku wnioskowania o świadczenie wychowawcze wyłącznie na drugie i kolejne dzieci, brak wskazania współmałżonka w składzie rodziny, brak numeru PESEL członków rodziny, adres zamieszkania wnioskodawcy nie zgadza się z adresem organu właściwego, czy też niekompletne dane teleadresowe wnioskodawcy.

Pamiętać należy, aby we wniosku „#Rodzina500plus” podać dane wszystkich członków rodziny!

Jeśli w naszym wniosku popełniliśmy błąd, to możemy wysłać go raz jeszcze z poprawnymi danymi.

Gmina wydaje decyzję o prawie do świadczenia wychowawczego

W zależności od okoliczności indywidualnej sprawy, gmina będzie mogła zażądać udokumentowania innych, istotnych dla prawidłowego przyznania świadczenia wychowawczego, okoliczności. Zasadą jest jednak, że ich udokumentowanie może się odbyć poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenia fałszywych zeznań.

Gdy wniosek zostanie wysłany drogą elektroniczną, to cała korespondencja z gminą będzie mogła być prowadzona również drogą elektroniczną, korespondencja z gminy będzie trafiała do wnioskodawcy na utworzone przez niego konto na stronie empatia.mrpips.gov.pl.

Wniosek złożony przy użyciu PUE ZUS i systemu bankowego, po wpłynięciu do organu właściwego, tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, będzie załatwiany drogą pisemną, czyli w postaci papierowej.

Kiedy decyzja i wypłata świadczenia?

Do programu można dołączyć w dowolnym momencie. Świadczenie wychowawcze zostanie przyznane od miesiąca złożenia wniosku bez wyrównania za minione miesiące.

W przypadku wniosków złożonych po 1 lipca 2016 r. obowiązuje zasada, że w przypadku kompletnego wniosku złożonego do 10 dnia miesiąca włącznie, decyzja i wypłata za ten miesiąc do końca tego miesiąca.

Wniosek złożony po 10 dniu danego miesiąca oznacza, że decyzja i wypłata będą najpóźniej ostatniego dnia kolejnego miesiąca, z wyrównaniem za cały miesiąc, w którym wniosek został złożony.

Jak będzie wypłacane świadczenie?

Świadczenie wychowawcze będzie wypłacane w sposób dogodny dla rodziców lub opiekunów, czyli przelewem na konto lub w gotówce (w kasie urzędu miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej) - w wybrany przez rodziców sposób. Oznacza to, że środki mogą być wypłacone na rachunek bankowy rodzica. Ponadto, organ właściwy może uwzględnić także inny sposób wypłaty świadczenia wychowawczego, np. przekazem pocztowym czy gotówką w kasie, biorąc pod uwagę dotychczasową praktykę w zakresie wypłaty świadczeń rodzinnych oraz możliwości organizacyjne i techniczne danej gminy/urzędu. Decyzja w tym zakresie należy do gminy.

Kto będzie wypłacał świadczenie?

Świadczenie wychowawcze będzie realizowane w gminach, a w sprawach, w których zastosowanie będą miały unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, świadczenie realizować będą marszałkowie województw.

Wybór optymalnych rozwiązań organizacyjnych w gminach, które zapewnią prawidłową i terminową realizację świadczenia wychowawczego, należy do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Analogicznie do funkcjonujących od wielu lat rozwiązań organizacyjnych dotyczących świadczeń rodzinnych, świadczenie wychowawcze będzie mogło być realizowane w danej gminie zarówno w urzędzie gminy/miasta lub w wyodrębnionej komórce organizacyjnej w ośrodku pomocy społecznej lub innej jednostce organizacyjnej w danej gminie np. w funkcjonujących już w wielu miastach w Polsce specjalnych centrach utworzonych do realizacji świadczeń socjalnych.

Świadczenie wychowawcze będzie więc wypłacał urząd miasta, gminy, ośrodek pomocy społecznej lub gminne centra do realizacji świadczeń.

Ile można dostać?

Rodzina z dwojgiem dzieci spełniająca kryterium dochodowe otrzyma miesięcznie 1.000 zł. Jeśli jej dochody na osobę są wyższe niż 800/1.200 zł netto, to otrzyma 500 zł miesięcznie, aż do ukończenia przez dziecko 18 r.ż. Rocznie mniej zamożne rodziny z dwojgiem dzieci otrzymają 12 tys. zł.

Rada Ministrów ma możliwość podwyższenia wysokości wsparcia i kryterium dochodowego w zależności m.in. od poziomu inflacji.

500 zł to kwota, od której nie będą odprowadzane podatki, to kwota bezpośrednio dla rodziny. Świadczenie to nie jest bowiem opodatkowane – rodzice otrzymają 500 zł, od których nie będą musieli odprowadzać podatku ani żadnych składek. Dotyczy to także rodziców prowadzących działalność gospodarczą.

Jakie wsparcie otrzyma rodzina z bliźniakami?

W przypadku bliźniąt obowiązywać będzie taka sama zasada, jak w przypadku rodzin z dwójką dzieci. Jeśli rodzina spełnia kryterium dochodowe 800 zł lub 1.200 zł (w przypadku dziecka niepełnosprawnego) wtedy otrzyma świadczenie na dwójkę dzieci. Jeśli kryterium nie będzie spełnione, wtedy świadczenie wychowawcze przysługiwać będzie na jedno dziecko.

Jak ustalić dochody rodziny?

Świadczenie wychowawcze na drugie i kolejne dzieci przysługuje niezależnie od dochodów rodziny. W przypadku ubiegania się o świadczenie na pierwsze dziecko obowiązuje kryterium dochodowe 800 zł netto lub 1.200 zł netto w przypadku dziecka niepełnosprawnego.

Pierwszy okres, na który ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, rozpoczął się 1 kwietnia 2016 r. i kończy się dnia 30 września 2017 r. W przypadku ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na pierwszy okres, rokiem kalendarzowym, z którego dochody stanowią podstawę ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jest rok kalendarzowy 2014. Prawo do świadczenia ustala się z uwzględnieniem określonych ustawą przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu.

Prawo do świadczenia wychowawczego na pierwszy okres ustala się zatem na podstawie dochodu osiągniętego w roku kalendarzowym 2014 r., z uwzględnieniem określonych ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu.

Trzeba pamiętać, że dorosłe dzieci do ukończenia 25 lat, które są utrzymywane przez rodziców, nadal wliczane są przy ustalaniu dochodu rodziny. Dziecko do 25 r.ż., które nadal mieszka z rodzicami, jest więc uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra (poniżej 18 r. ż.) może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód na osobę nie przekroczy 800 zł (1.200 zł w przypadku dziecka niepełnosprawnego).

Kwoty alimentów na dziecko świadczonych na rzecz innych osób (tj. osób spoza rodziny) są odliczane od dochodu.

W każdym urzędzie wojewódzkim działają infolinie dotyczące programu. Aby jednak uzyskać szczegółowe, wiążące informacje dotyczące sposobu ustalania dochodu w indywidualnej sprawie należy się zwrócić do organu właściwego, tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego/ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, który ustali w indywidualnej sprawie sytuację dochodową i rozstrzygnie, czy świadczenie wychowawcze przysługuje.

Jeżeli dochód rodziny jest obecnie niższy od dochodu z 2014 roku, to czy świadczenie 500 zł się należy?

Prawo do świadczenia wychowawczego na pierwszy okres ustala się na podstawie dochodu osiągniętego w roku kalendarzowym 2014 r., z uwzględnieniem określonych ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu. Jeżeli sytuacja rodziny uległa pogorszeniu, to w przypadkach określonych w ustawie, dochodu utraconego nie uwzględnia się. Utrata dochodu ma więc miejsce wtedy, gdy członek rodziny nie osiąga już dochodu, który utracił, np. w wyniku rozwiązania umowy o pracę. W takiej sytuacji do dochodu rodziny nie wlicza się dochodu utraconego, np. nie uzyskiwanego z powodu rozwiązania umowy o pracę.

Obniżenie wynagrodzenia w ramach wykonywanego zatrudnienia nie jest utratą dochodu i nie ma wpływu na obliczanie dochodu w celu ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego.

Jakich świadczeń nie wlicza się przy ustalaniu dochodu?

Przy ustalaniu dochodu nie wlicza się m.in. świadczeń rodzinnych (z wyjątkiem świadczenia rodzicielskiego), świadczeń z pomocy społecznej oraz wszelkich innych środków, których nie obejmuje definicja dochodu zawarta w ustawie o świadczeniach rodzinnych.

Czy zasiłek rodzinny, świadczenie pielęgnacyjne, alimenty lub stypendia wlicza się do dochodów branych pod uwagę przy przyznawaniu 500 zł na dziecko?

Przy ustalaniu prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze lub jedyne dziecko uwzględnia się otrzymywane alimenty oraz stypendia socjalne. Zasiłek rodzinny oraz świadczenie pielęgnacyjne nie wlicza się do dochodu rodziny.

Czy urzędnicy ośrodków pomocy społecznej będą mieli dostęp do informacji o dochodach Polaków, którzy wystąpią o 500 zł zasiłku na dziecko?

Gromadzenie danych o dochodach będzie odbywało się w ten sam sposób, jak w przypadku innych świadczeń. Dostęp do podstawowych informacji o dochodach gmina będzie miała jedynie w przypadku tych osób, które starają się o świadczenie na pierwsze dziecko.

Czy każda rodzina otrzyma wsparcie?

Świadczenie otrzyma rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je zatem zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach. W przypadku rodziców rozwiedzionych wsparcie otrzyma ten rodzic, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem.

Czy samotni rodzice również dostaną wsparcie z Programu?

Świadczenie otrzyma każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je zatem zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach.

Świadczenie 500 zł przysługuje zatem też samotnej bezrobotnej matce, jeśli spełnia ona kryterium dochodowe 800 zł przysługiwać jej będzie świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko.

Rodziny niepełne, obok świadczenia wychowawczego, mogą też otrzymać świadczenia wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego czy specjalny dodatek z ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jeśli np. rodzic mieszka z nieletnią córką, która ma dziecko i jest samotna, i opiekuje się nimi, to może się on ubiegać o świadczenie wychowawcze na nieletnią córkę. Z kolei córka może wystąpić o świadczenie na własne dziecko. Jeżeli nieletnia matka ukończyła 13 lat, to zgodnie z art. 15 Kodeksu cywilnego ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W takim przypadku, za zgodą przedstawiciela ustawowego (rodzica), może złożyć osobiście wniosek o świadczenie wychowawcze na własne dziecko.

Jak zasiłek będzie wypłacany w przypadku rodziców, którzy się rozwodzą?

Świadczenie przysługiwać będzie temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu dziecko się znajduje.

Kto ma prawo pobrać pieniądze z „500+”, jeżeli rodzice sprawują opiekę nad dzieckiem w ramach opieki naprzemiennej?

Jeżeli rodzice sprawują zgodnie z planem wychowawczym orzeczonym przez sąd opiekę naprzemienną nad dzieckiem, wówczas świadczenie przysługuje im proporcjonalnie do czasu sprawowanej opieki.

Co w przypadku rodzin patchworkowych?

Jeżeli partnerzy żyją w związku nieformalnym i mają dzieci z poprzednich związków oraz wychowują co najmniej jedno wspólne dziecko, to wówczas świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko będzie uzależnione od kryterium dochodowego, a na pozostałe dzieci bez względu na dochód. Dziecko do 25. r.ż., które pozostaje na utrzymaniu rodziców, jest uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód na osobę nie przekroczy 800 zł (1,200 zł w przypadku wychowywania w rodzinie dziecka niepełnosprawnego).

Jak liczyć dzieci z tzw. patchworkowych związków?

Jeżeli rodzina, obok dzieci z poprzednich związków, posiada jeszcze wspólne dziecko, to do składu rodziny wliczane są wszystkie dzieci.

Czy 500 zł będzie wypłacane, gdy kobieta jest w ciąży?

Wniosek o świadczenie wychowawcze można złożyć na dziecko lub dzieci, które już się urodziły.

Czy Program „Rodzina 500plus” dotyczy także dzieci adoptowanych?

Tak, świadczenie przysługuje na takich samych zasadach jak w przypadku dzieci biologicznych.

Gdy dzieci wychowują dziadkowie, czy mogą wystąpić o 500 zł na dziecko?

Tak, jeżeli są opiekunami prawnymi i nie są rodziną zastępczą. Jeśli zostali ustanowieni rodziną zastępczą dla dziecka, to na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przysługuje im dodatek wychowawczy w wysokości świadczenia wychowawczego – tj. w wysokości 500 zł miesięcznie.

Czy dzieciom, które znajdują się w tzw. pieczy zastępczej, 500 zł nie będzie przysługiwać?

Dla rodzin zastępczych kierowane jest odrębne wsparcie w oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w którym - obok licznych dodatków - podstawowe wsparcie kształtuje się na poziomie nie niższym niż 660 zł (rodziny spokrewnione) oraz 1.000 zł (rodziny niespokrewnione).

Dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo–wychowawcze typu rodzinnego na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

W ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wprowadzono dwa świadczenia: dodatek wychowawczy oraz dodatek do zryczałtowanej kwoty środków finansowych na utrzymanie dziecka w tej placówce. Od kwoty dodatku nie jest odprowadzany podatek. W wyniku wprowadzenia Programu „Rodzina 500plus” dzieci w pieczy zastępczej otrzymają więc dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł miesięcznie. Dodatek w wysokości świadczenia wychowawczego przysługuje niezależnie od dochodu na każde dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia, umieszczone w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka oraz placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego.

Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym

W przypadku dziecka niepełnosprawnego kryterium dochodowe na pierwsze dziecko wynosi 1.200 zł. Istotne jest, że w składzie rodziny brane są pod uwagę pozostające na utrzymaniu dzieci do ukończenia 25 roku życia. Dodatkowo, wliczane też są dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Czy można pobierać jednocześnie świadczenie wychowawcze 500 zł i rodzicielskie 1.000 zł?

Tak, obydwa świadczenia są od siebie niezależne. Należy pamiętać, że świadczenie rodzicielskie wliczać się będzie do dochodu przy ustalaniu kryterium (800 zł lub 1.200 zł), jeśli rodzic stara się o wsparcie na pierwsze dziecko.

Świadczenie wychowawcze 500 zł nie będzie liczone do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń z innych systemów wsparcia, dotyczy to w szczególności świadczeń z pomocy społecznej, funduszu alimentacyjnego, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych.

500 plus nie wpłynie na wysokość alimentów

W wyniku nowelizacji z 2016 r. wyraźnie wskazano relację pomiędzy świadczeniem wychowawczym a obowiązkiem alimentacyjnym. Świadczenie wychowawcze, świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, świadczenia rodzinne oraz świadczenia i inne środki pieniężne przysługujące na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej nie mogą wpływać na wysokość alimentów.

Świadczenie „Rodzina 500 plus” pobierane przez rodzica nie może być podstawą do obniżenia pobieranych przez niego świadczeń alimentacyjnych.

Środki z „Rodzina 500 plus" są zabezpieczone przed egzekucją

Zgodnie z ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, świadczenie wychowawcze nie podlega egzekucji komorniczej i administracyjnej. W momencie przekazania świadczenia na rachunek bankowy osoby (np. rodzica) będącej dłużnikiem, istniało jednak zagrożenie że świadczenie takie nie będzie w pełni zabezpieczone przed zajęciem komorniczym.

Środki z programu „Rodzina 500 plus” wpływające na konto rodziców lub opiekunów są oznaczone specjalnym tytułem – pozwala to na identyfikację świadczenia wychowawczego i w pełni zabezpiecza je przed egzekucją sądową lub administracyjną.

Ministerstwo Rodziny, na podstawie informacji od organów realizujących program „Rodzina 500 plus”, stworzyło bazę numerów rachunków bankowych, z których dokonywane są/będą wypłaty świadczeń wychowawczych (wraz z nazwą jednostki organizacyjnej będącej właścicielem rachunku).

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wprowadziło co najmniej trzy poziomy zabezpieczenia świadczeń z programu Rodzina 500 plus przed zajęciem przez komornika. W ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci zapisano, że świadczenia te nie podlegają egzekucji, a osobom zadłużonym gmina na ich życzenie ma obowiązek wypłacić je w gotówce. Dodatkowo ministerstwo wysłało do wszystkich banków numery kont, z jakich wypłacane są świadczenia wychowawcze, a gminom zlecono opatrywanie przelewów specjalnym tytułem, co umożliwia zarówno bankom, jak i organom egzekucyjnym identyfikację świadczeń wychowawczych.

Zgodnie z wytycznymi resortu, każdy przelew dotyczącyświadczenia wychowawczego będzie oznaczony specjalnym tytułem. Oznaczenie przelewu wraz z informacją o jednostce będącej właścicielem rachunku bankowego, umożliwi zarówno bankom, jak i organom egzekucyjnym identyfikację wypłaconych świadczeń wychowawczych i skutecznie zabezpieczy środki z Programu „Rodzina 500+” przed egzekucją sądową lub administracyjną.

Świadczenie wychowawcze nie zostanie zajęte przez komornika, a na wysokość alimentów nie wpłynie otrzymywanie świadczenia wychowawczego. Powstały także specjalne subkonta dla osób otrzymujących świadczenia – to założenia wprowadzonej w sierpniu 2016 roku nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Ostatecznie zabezpiecza ona świadczenie wychowawcze przez zajęciem komorniczym. Utworzone zostały także specjalne subkonta, na które wpływają świadczenia z programu „Rodzina 500 plus”. Są to bezpłatne, wyodrębnione rachunki rodzinne, do których komornicy nie będą mieli dostępu. Rodzice, którzy otrzymują świadczenie z programu „Rodzina 500 plus” i obawiają się zajęcia pieniędzy przez komornika, mogą teraz założyć specjalne, darmowe konto, do którego egzekutorzy nie będą mieli dostępu.

Otwarcie i prowadzenie rachunku rodzinnego oraz wypłaty z tego rachunku w banku lub kasie prowadzących rachunek są wolne od jakichkolwiek opłat i prowizji. Nieodpłatne jest również wydanie karty do rachunku i wypłaty z bankomatów danego banku oraz bankomatów wskazanych przez kasę.

Warunkiem uruchomienia rachunku rodzinnego będzie przedłożenie bankowi bądź kasie zaświadczenia wystawionego przez jednostki wypłacające świadczenia i zawierającego numery rachunków bankowych, z których te świadczenia są wypłacane.

Czy świadczenie wychowawcze przysługuje cudzoziemcom (np. uchodźcom) znajdującym się na terenie Polski?

W określonych przypadkach świadczenie z programu "Rodzina 500 plus" otrzymać mogą również cudzoziemcy. W przypadku cudzoziemców obywateli UE/EOG i Szwajcarii, analogicznie jak wobec Polaków przebywających za granicą, stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz inne umowy międzynarodowe wiążące nasz kraj. W przypadku pozostałych obcokrajowców, którzy przebywają w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz tych, którzy posiadają kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy” na okres co najmniej 6 miesięcy, warunkiem przyznania świadczenia jest zamieszkiwanie w Polsce wraz z rodziną.

Czy przewidziano kontrolę wydatkowania przyznanych środków?

Resort rodziny zadeklarował, że nie traktuje polskich rodzin jako rodziny patologiczne. Szanuje autonomię rodziny i wierzy, że ona najlepiej wie, czego dziecku potrzeba. Stąd w zasadzie rodzina sama decyduje, na co przeznaczy otrzymane pieniądze.

Cel świadczenia wychowawczego wskazany jest w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Celem tym, jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Ustawodawca, kierując się poszanowaniem autonomii rodziny przyjął, że ewentualna ingerencja w funkcjonowanie danej rodziny, może nastąpić tylko w wyjątkowych, kryzysowych sytuacjach.

Przepisy zawierają możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych sytuacjach, mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczeń lub zapobiegania wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego przeznaczeniem. Będzie to takie samo rozwiązanie jak obowiązujące od wielu lat w ustawie o świadczeniach rodzinnych.

W przypadku sygnałów o marnotrawieniu świadczenia, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ustalić jak wygląda sytuacja w danej rodzinie. Urzędnicy pomocy społecznej z reguły wiedzą, gdzie mogą być problemy, sytuacje patologiczne w rodzinie. Jeśli coś będzie nie tak, pracownik organu wypłacającego świadczenie 500 zł, na podstawie informacji od pracownika socjalnego, będzie mógł zamienić gotówkę na pomoc rzeczową (np. na jedzenie, ubrania, lekarstwa itp.) lub w formie opłacania usług (np. opłata za pobyt dziecka w złobku, przedszkolu itp.).

W przypadku uniemożliwienia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, sankcją będzie odmowa przyznania świadczenia wychowawczego lub wstrzymanie jego wypłaty.

Ww. ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci zawiera więc możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych, wyjątkowych sytuacjach, mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczenia wychowawczego lub wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego celem. Rozwiązania te określa art. 9 ww. ustawy, zgodnie z którym, w przypadku gdy osoba uprawniona do świadczenia wychowawczego marnotrawi wypłacane jej świadczenie wychowawcze lub wydatkuje je niezgodnie z celem, organ właściwy przekazuje należne osobie świadczenie wychowawcze w całości lub w części w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.

W przypadku marnotrawienia świadczenia wychowawczego, organ wypłacający to świadczenie może zatem zamienić jego wypłatę pieniężną na pomoc nie tylko w formie rzeczowej, tj. np. żywność, ubrania, lekarstwa itp., ale także na pomoc rodzinie w formie opłacania usług, tj. np. opłacanie kursów językowych, żłobka, przedszkola, basenu, teatru, kosztów internatu, wykupienie obiadów czy zapłatę czynszu itp.

W przypadku posiadania przez gminny organ właściwy wypłacający świadczenie wychowawcze, informacji lub sygnałów o marnotrawieniu świadczenia wychowawczego lub wydatkowania niezgodnie z przeznaczeniem, w celu ustalenia faktycznej sytuacji danej rodziny, u takiej rodziny, zgodnie z art. 15 ww. ustawy, może zostać przeprowadzony przez pracownika socjalnego rodzinny wywiad środowiskowy. Zaś uniemożliwienie, na etapie wypłacania świadczenia wychowawczego, przeprowadzenia ww. rodzinnego wywiadu środowiskowego lub nieudzielenia podczas tego wywiadu wyjaśnień, co do okoliczności objętych wywiadem, powoduje wstrzymanie wypłaty świadczenia.

W przypadku potwierdzenia faktu marnotrawienia świadczenia wychowawczego lub wydatkowania niezgodnie z celem, powyższe rozwiązania pozwalają gminnemu organowi właściwemu, w każdej, konkretnej, indywidualnej sprawie, określić, jaka forma niepieniężna realizacji świadczenia wychowawczego będzie najbardziej właściwa dla danej rodziny.

Należy jednak podkreślić, że w świetle powyższych regulacji, organ przyznający/wypłacający świadczenie wychowawcze, nie może z góry założyć, jeszcze przed pierwszą wypłatą przyznanego świadczenia, że dana rodzina będzie wypłacane środki marnotrawiła i w związku z tym dokonać od razu zmiany formy wypłaty z pieniężnej na formę rzeczową lub opłacenie usług.

W związku z powyższym, w przypadku gdy w stosunku do danej rodziny nie zostało stwierdzone/ustalone, iż ma miejsce marnotrawienie lub wydatkowanie niezgodnie z przeznaczeniem wypłaconego w formie pieniężnej świadczenia wychowawczego, działaniem sprzecznym z obowiązującymi, ww. przepisami, jest działanie gminnego organu właściwego polegające np. na automatycznej zamianie formy pieniężnej wypłaty świadczenia wychowawczego na formę niepieniężną – np. opłacanie zaległości czynszowych. Fakt, iż dana rodzina posiada jakieś zaległości, np. w płatności czynszu za mieszkanie, nie stanowi samoistnej przesłanki do zastosowania takiej formy rzeczowej wypłaty świadczenia wychowawczego.

Skąd są środki na program „Rodzina 500 plus”?

Finansowanie zadań samorządu województwa w zakresie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci jest zadaniem finansowanym z budżetu państwa.

Obsługą świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego „rodzina 500 plus” zajmują się wszystkie jednostki samorządu terytorialnego: gminy, powiaty i samorządy województwa. Czynności te są zadaniem zleconym przez administrację rządową, a koszty działań pokrywane są ze środków budżetu państwa.

Gmina ustala prawo do świadczeń. Powiaty wypłacają dodatki wychowawcze i dodatki do zryczałtowanej kwoty (świadczenia 500 zł w pieczy zastępczej). Samorząd województwa nie wypłaca świadczeń, ale ustala, czy wobec danej rodziny występuje tzw. koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego (np. jeśli jeden z rodziców pracuje w innym kraju UE).

„Rodzina 500 plus” a praca za granicą czy mieszkanie za granicą

W przypadku zamieszkania całej rodziny na terytorium innego państwa w odniesieniu do wszystkich świadczeń rodzinnych – również świadczenia wychowawczego 500+, ma zastosowanie wyłącznie ustawodawstwo krajowe tego państwa. Wówczas prawo do świadczeń ustalane jest na podstawie miejsca zamieszkania.

Jeżeli więc rodzina z dziećmi zamieszkuje na terytorium jednego z państw UE, EOG, np. Wielkiej Brytanii, Norwegii lub w Szwajcarii, wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa państwa zamieszkania, a tym samym nie przysługują świadczenia z Polski.

Posiadanie przez obywateli polskich faktycznego miejsca zamieszkania (nie mylić z zameldowaniem) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest warunkiem koniecznym do uzyskania świadczenia 500+ (art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci). Warunek ten zniesiony jest jedynie w przypadkach, w których znajdują zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i członkowie rodziny zamieszkują, bądź podlegają ubezpieczeniom społecznym w dwóch różnych państwach członkowskich UE, EOG lub Szwajcarii.

W przypadku zamieszkania obywateli polskich wraz z całą rodziną na terytoriach państw poza UE, np. USA, Kanada – również nie będą przysługiwały świadczenia rodzinne z Polski, ze względu na brak faktycznego miejsca zamieszkania (nie mylić z zameldowaniem).

Dużo kontrowersji wzbudza kwestia postępowania w sprawie świadczenia 500+ w przypadkach, kiedy członkowie rodziny pracują w innych państwach członkowskich UE, EOG lub Szwajcarii. Gdy jeden bądź więcej członków rodziny, występującej o świadczenie wychowawcze, mieszka lub pracuje za granicą wnioski są rozpatrywane przez Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej - ROPS. Dotyczy to także rodziców rozwiedzionych bądź żyjących w związkach partnerskich.

Przepisy unijne nie pozwalają na pobieranie świadczeń rodzinnych równocześnie w różnych krajach. Na ich podstawie ustalane jest państwo, które powinno świadczenia danej rodzinie wypłacić. Zasady te regulują przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Program Rodzina 500 plus jest zgodny z dotychczasową, unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Pozwala ona ograniczyć przypadki nienależnego pobierania świadczeń przez osoby mieszkające za granicą.

Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci przewiduje, że świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwać, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze, za wyjątkiem sytuacji, gdy przepisy o koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy przewidują inaczej. Rodzice składający wniosek o przyznanie świadczenia są zobowiązani do informowania o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do tego świadczenia, w tym również o zmianie miejsca zamieszkania.

Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym przewidzianych w przepisach unijnych. Zgodnie z ww. zasadą, wnioskodawca nie będzie mógł jednocześnie pobierać pełnej kwoty świadczeń w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzyma najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw (z reguły właściwym do wypłaty świadczeń jest to państwo, w którym wykonywana jest praca). Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie marszałków województw w Polsce. Marszałek zaś przekazuje te informacje do właściwej gminy.

Mechanizm koordynacji świadczeń o charakterze rodzinnym w ramach przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie jest rozwiązaniem nowym. Funkcjonuje już od dnia wejścia Polski do UE, tj. od ponad 11 lat i skutecznie zapobiega jednoczesnemu pobieraniu pełnej kwoty świadczeń o charakterze rodzinnym na te same dzieci w dwóch państwach w tym samym okresie.

W przypadku, gdy osoba ubiega się o świadczenia o charakterze rodzinnym w państwie członkowskim UE, EOG lub Szwajcarii, instytucja właściwa w tym państwie zwraca się z zapytaniem dotyczącym m.in. pobierania polskich świadczeń do instytucji w Polsce. Taka sama procedura jest podejmowana przez polskie instytucje właściwe w sytuacji, gdy w Polsce został złożony wniosek, a członek rodziny przebywa lub pracuje w innym państwie UE. Informacje dotyczące pobierania świadczeń o charakterze rodzinnym w innym państwie wymieniane są pomiędzy instytucjami za pomocą standardowych dokumentów unijnych.

Koordynacja świadczenia wychowawczego będzie odbywać się na tych samych zasadach jak innych świadczeń rodzinnych w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej w oparciu o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.

Co to jest koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego?

To regulacje, które zapobiegają jednoczesnemu pobieraniu pełnej kwoty świadczeń o charakterze rodzinnym na te same dzieci w dwóch państwach w tym samym okresie. Funkcjonuje już od dnia wejścia Polski do UE.

Świadczenie wychowawcze („500+”) wchodzi w zakres klasycznej definicji świadczeń rodzinnych, koordynowanych w ramach Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii.

Kto takie przypadki wyjaśnia?

Wnioski o 500+ muszą być przekazane do rozpatrzenia Marszałkowi Województwa wtedy, gdy jeden bądź więcej członków rodziny, występującej o świadczenie wychowawcze, mieszka lub pracuje za granicą. Dotyczy to także rodziców rozwiedzionych lub żyjących w związkach partnerskich.

Przepisy unijne nie pozwalają na pobieranie świadczeń rodzinnych równocześnie w różnych krajach. Jeśli ktoś korzysta już ze świadczenia o podobnym charakterze za granicą, nie otrzyma go w Polsce. W takich przypadkach do ich wniosków mają zastosowanie unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Tymi sprawami zajmują się Marszałkowie Województw poprzez Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej (ROPS), będące jednostkami im bezpośrednio podległymi. W Polsce funkcjonuje 16 ośrodków, po jednym w każdym województwie.

Gdy rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie Marszałków Województw w Polsce. Marszałek zaś przekazuje te informacje do właściwej gminy.

Jeśli np. osoba składająca wniosek lub członek wskazanej we wniosku rodziny przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (gdyż tam pracuje) - w państwie Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a wyjazd/pobyt ten nie ma charakteru turystycznego, leczniczego lub nie jest związany z podjęciem przez dziecko kształcenia poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, to gmina przekaże wniosek wraz z dokumentami marszałkowi województwa w celu jego rozpatrzenia i ustalenia, czy nie mają zastosowania unijne przepisy o koordynacji sytemu zabezpieczeń społecznych. Ma to na celu zapobieżenie niedopuszczalnej w przepisach unijnych sytuacji pobierania przez tę samą osobę podobnych świadczeń w dwóch państwach UE/EOG jednocześnie.

Ile czasu zajmuje rozpatrzenie takiego wniosku, gdy członkowie rodziny pracują w innych państwach członkowskich UE, EOG lub Szwajcarii?

W okresie przejściowym Marszałek Województwa miał trzy miesiące na wydanie decyzji od momentu złożenia i wpływu wniosku wraz z niezbędnymi dokumentami z organu właściwego do ROPS. Jednak w sytuacji skomplikowanej, w której istnieje potrzeba zebrania dodatkowych dokumentów lub wyjaśnień, w tym z instytucji zagranicznej, termin załatwienia sprawy może zostać przedłużony, głównie ze względu na potrzebę uzyskania odpowiedzi z instytucji zagranicznej.

Przepisy unijne nie zawierają precyzyjnych terminów, w czasie których powinna zostać udzielona odpowiedź na zapytanie instytucji innego państwa UE – przyjmuje się, że okres ten nie powinien przekroczyć trzech miesięcy od daty otrzymania zapytania.

Czy ROPS informuje o wydłużeniu terminu?

W poszczególnych sprawach może być konieczne zwrócenie się do instytucji zagranicznych, aby zweryfikować uprawnienia do świadczeń w innym państwie.

W każdym przypadku ROPS powinien poinformować o przedłużeniu postępowania ze względu na potrzebę zgromadzenia dodatkowych informacji i wskazać termin jej załatwienia.

A jeśli ktoś pobiera podwójne świadczenie?

W przypadku pobierania świadczenia rodzinnego za granicą i otrzymywania świadczenia wychowawczego w Polsce, trzeba będzie zwrócić przyznane pieniądze, wraz z odsetkami w Polsce lub za granicą.

Jaka jest kolejność wypłacania świadczeń?

W pierwszej kolejności świadczenia przyznawane są z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej kolejności - z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej - na podstawie miejsca zamieszkania. Państwo mające pierwszeństwo wypłaca pełną kwotę świadczeń rodzinnych - po spełnieniu kryteriów przewidzianych w jego ustawodawstwie, natomiast drugie państwo wypłaca dodatek dyferencyjny.

Co to jest dodatek dyferencyjny?

Jest to kwota wynosząca różnicę między wysokością świadczeń, w przypadku, gdy ich wysokość w drugim państwie przewyższa sumę świadczeń w pierwszym państwie – tak, aby osoba zainteresowana otrzymała najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z państw członkowskich.

Jak przyspieszyć rozpatrywanie wniosku?

Współpraca wnioskodawcy z urzędem ma wpływ na przyspieszenie procedur. W przypadku dostarczenia na wniosek ROPS wszystkich niezbędnych dokumentów, oświadczeń oraz informacji, także z instytucji zagranicznych, na temat ewentualnych pobieranych w drugim państwie świadczeń wystąpienie w sprawie za granicę może okazać się zbędne, a decyzja zostanie wydana wcześniej.

Postępowanie trwa już bardzo długo, nie mam środków do życia, czy można wcześniej uzyskać świadczenia?

W szczególnych przypadkach, kiedy postępowanie ulega znacznemu przedłużeniu, istnieje możliwość ubiegania się o tymczasowe przyznanie świadczeń rodzinnych w Polsce za okres, w którym instytucja polska nie posiada wszelkich niezbędnych informacji, dotyczących sytuacji w innym państwie. W takim przypadku wnioskodawca może wystąpić do Marszałka Województwa z wnioskiem o tymczasowe przyznanie świadczeń – w oparciu o art. 7 rozporządzenia 987/2009. Należy jednak podkreślić, że wydana na wniosek decyzja ma wyłącznie charakter czasowy i w przypadku otrzymania świadczeń rodzinnych za granicą, może zaistnieć konieczność zwrotu przyznanych w Polsce tymczasowo świadczeń – wraz z ewentualnymi odsetkami.

Pytania i odpowiedzi MRPiPS dotyczące 500+ za granicą

1. Mieszkamy wraz z dziećmi w Norwegii, gdzie obydwoje z mężem pracujemy. Czy jako obywatele polscy możemy ubiegać się o świadczenie 500+?

W opisanym przypadku cała rodzina przebywa na terytorium Norwegii, tym samym wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych (do takich zalicza się również świadczenie wychowawcze 500+) powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa norweskiego.

2. Pracujemy z mężem w Czechach, trójka dzieci pozostaje pod opieką dziadków Polsce. Otrzymujemy na nasze dzieci czeski zasiłek rodzinny. Czy otrzymamy 500+?

Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa W związku z wykonywaniem przez Państwa działalności zawodowej w Czechach, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) ma tamtejsze ustawodawstwo, dlatego też w Czechach wypłacane są świadczenia rodzinne. Polska, jako państwo właściwe w drugiej w kolejności – ze względu na zamieszkanie dzieci - może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny, w przypadku kiedy kwota świadczeń rodzinnych przyznanych w Czechach będzie niższa od kwoty świadczeń należnych w Polsce w taki sposób, aby rodzina otrzymała jedną najwyższą kwotę świadczeń przewidzianą przez poszczególne ustawodawstwa.

3. Mój mąż pracuje w Niemczech, tam otrzymuje świadczenia rodzinne dla naszych dzieci. Ja z dwójką dziećmi mieszkam w Polsce i nie pracuję. Czy otrzymam świadczenie 500+?

Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa. W związku z powyższym, jeżeli współmałżonek pracuje w Niemczech, a pani nie pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń rodzinnych ma ustawodawstwo niemieckie. Polska, jako państwo drugie w kolejności może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny zgodnie z wyjaśnieniami z przykładu 2.

4. Mój mąż pracuje w Niemczech. Ja z dwójką dziećmi mieszkam w Polsce, gdzie pracuję. Czy otrzymam świadczenie 500+?

Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa. W przypadku zatrudnienia w dwóch różnych państwach brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W związku z powyższym, jeżeli współmałżonek pracuje w Niemczech, a pani pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym świadczenia wychowawczego ma ustawodawstwo polskie. Analogicznie do przykładu drugiego Niemcy, jako państwo drugie w kolejności mogą jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny.

5. Mieszkamy razem z dwójką dzieci w Anglii, tutaj obydwoje pracujemy. Jedno z dzieci pozostaje pod opieką babci w Polsce. Czy i na ile dzieci otrzymamy świadczenie 500+?

Zgodnie przepisami unijnymi świadczenia rodzinne w pierwszej kolejności wypłacane są w państwie, w którym prowadzona jest działalność zawodowa, w następnej kolejności brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W opisanym przypadku państwem pierwszeństwa do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych na wszystkie dzieci – w tym również świadczenia wychowawczego jest Wielka Brytania. Polska, jako państwo drugie w kolejności może wypłacić jedynie dodatek dyferencyjny na zasadach wyjaśnionych w przykładzie 2.

6. Były mąż i ojciec mojego pierwszego dziecka mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii. Ja mieszkam w Polsce z obecnym mężem, naszym wspólnym dzieckiem i dzieckiem z pierwszego małżeństwa. Nie pracuję. Czy dostaniemy świadczenia 500+ na obydwoje dzieci?

Z uwagi na fakt, że ojciec Pani pierwszego dziecka przebywa i pracuje na terytorium Wielkiej Brytanii w odniesieniu do świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) na to dziecko będą miały zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a wniosek powinien być rozpatrzony przez Marszałka Województwa (Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej). Tym samym, złożony przez Panią wniosek o świadczenie wychowawcze na to dziecko będzie przesłany do rozpatrzenia
przez Państwo właściwe w pierwszej kolejności (z tytułu zatrudnienia ojca dziecka) – Wielką Brytanię. Tamtejsza instytucja powinna wydać decyzję w odniesieniu do wszystkich świadczeń rodzinnych, należnych w Anglii. W przypadku, kiedy świadczenia brytyjskie będą niższe, niż świadczenia należne w Polsce, strona polska powinna wydać decyzję w sprawie dodatku dyferencyjnego (zgodnie z przykładem 2). Świadczenie wychowawcze w postaci dodatku dyferencyjnego na pierwsze dziecko będzie mogło zostać wypłacone wyłącznie po spełnieniu warunku kryterium dochodowego określonego przepisami polskimi. W odniesieniu do drugiego dziecka decyzja w sprawie świadczenia wychowawczego zostanie wydana wyłącznie w oparciu o przepisy krajowe przez gminę.

Zob. też:

A.J.
Zespół e-prawnik.pl