Jak ZUS ustala kwotę wolną od potrąceń i egzekucji?

Gdy komornik egzekwuje należność od emeryta lub rencisty za pośrednictwem ZUS (z jego emerytury lub renty), ZUS uwzględnia kwotę wolną od potrąceń i egzekucji. W jaki sposób ustala się tę kwotę?

Wskazówki Forum Współpracy

W związku z pojawiającymi się przypadkami kwestionowania przez organy egzekucyjne zasad postępowania organów rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stosowanych przy realizacji zajęć skierowanych do świadczeń emerytalno-rentowych, z inicjatywy prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, profesor Gertrudy Uścińskiej, zostało powołane Forum Współpracy z udziałem przedstawicieli: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwa Rodziny, Pracy  i Polityki Społecznej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa  Finansów, Prokuratorii Generalnej oraz Krajowej Rady Komorniczej. Głównym zadaniem Forum Współpracy jest wypracowanie uzgodnionej interpretacji przepisów i praktyk stosowania prawa, które usprawnią współpracę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z organami egzekucyjnymi, przy jednoczesnym pełnym zabezpieczeniu interesów świadczeniobiorców ZUS. Jednym z pierwszych ustaleń Forum Współpracy było przygotowanie materiału, wyjaśniającego na przykładach zasady postępowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie ustalania kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji oraz ustalania wysokości potrąceń w przypadku realizacji zajęć egzekucyjnych kierowanych do świadczeń emerytalno-rentowych przez sądowe lub administracyjne organy egzekucyjne. Przedstawione przykłady obejmują również sytuacje, gdy w wyniku ustalenia kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji, potrącenie ze świadczenia nie może zostać zrealizowane w całości lub w części. Poniżej najważniejsze informacje z tego materiału.

Czym jest kwota wolna od potrąceń i egzekucji?

To część emerytury lub renty, której nie można zająć w ramach egzekucji sądowej lub administracyjnej. Nie można także dokonywać z niej żądnych innych odliczeń. Jest ona zagwarantowana przepisami ustawy emerytalnej (tzn. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Co ZUS odlicza z kwoty świadczenia?

W pierwszej kolejności ZUS odlicza tzw. należności publicznoprawne, tzn.:

• składkę na ubezpieczenie zdrowotne, 
• zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych i inne należności z tego tytułu. 

Odlicza się je, zanim się przystąpi do potrąceń lub egzekucji innych należności.

Należności publicznoprawne ZUS odlicza zawsze – niezależnie od wysokości świadczenia. Nie są one objęte ograniczeniami i ZUS może je odjąć nawet wówczas, kiedy będzie to oznaczać, że wypłaci świadczenie niższe niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji. Należności publicznoprawne są bowiem uprzywilejowanym ustawowo rodzajem płatności i nie są należnościami potrącanymi lub egzekwowanymi ze świadczenia. Odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne nie może przekraczać kwoty zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (zob. art. 139 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Co potrąca się ze świadczenia i w jakiej kolejności?

Szczegółowy wykaz tych należności oraz kolejność, w jakiej się je potrąca, wskazuje art. 139 ustawy emerytalnej.

Według ust. 1 tego artykułu, ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne (do wysokości zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych) oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, po kolei następujące należności:

• świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej, a następnie kwoty świadczenia lub świadczeń podlegające rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3 (zgodnie z którym kwoty świadczeń wypłaconych za okres, za który przysługuje prawo do wypłaty świadczenia wyższego lub wybranego przez zainteresowanego albo więcej niż jednego świadczenia, podlegają rozliczeniu przez zaliczenie na poczet tego świadczenia lub świadczeń);
• kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu:
  • zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy,
  • ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,
  • zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach;
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych;
• należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (przy czym potrąca się w pierwszej kolejności alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika);
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
• kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów w razie braku możliwości potrącenia z wypłacanych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie, a także kwoty zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego za okres, za który przyznano dodatek pielęgnacyjny;
• kwoty nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego;
• kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego;
• zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę;
• zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury lub renty;
• z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych - na wniosek dyrektorów tych placówek.

Gdy ZUS potrąca takie należności, obowiązują 2 ograniczenia. Są to:

• granice, do jakich świadczenie może podlegać egzekucjom lub potrąceniom; sposób ustalania granic dla potrącenia lub egzekucji tych należności jest dokładnie określony w art. 140 ustawy emerytalnej – również w sytuacji, gdy następuje zbieg różnych rodzajów potrąceń i egzekucji,
• kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji – określa się ją w odniesieniu do najniższej emerytury lub renty, zgodnie z zasadami, które określa art. 141 ustawy emerytalnej. 

Jak wygląda nasze postępowanie ZUS w sprawie potrąceń?

Wpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych, które odlicza od świadczenia (składka na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych i inne należności z tytułu tego podatku).

Na podstawie pełnej kwoty świadczenia (przed odliczeniem należności publicznoprawnych) ustala:

• maksymalną granicę dla potrącanej lub egzekwowanej należności, a jeśli zbiegają się co najmniej dwie należności – maksymalną granicę dla każdej z nich oraz maksymalną granicę dla ich zbiegu,
• część świadczenia, którą może potrącić.

Następnie ZUS ustala, jaka jest aktualna wysokość kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji. Przy ustalaniu tej kwoty istotny jest:

• rodzaj świadczenia, z którego dokonywane jest potrącenie lub do którego została skierowana egzekucja (np. emerytura, renta rodzinna, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy; kwotę wolną od potrąceń i egzekucji ustala się na podstawie art. 141 w związku z art. 139 ustawy emerytalnej), 
• rodzaj potrącanej lub egzekwowanej należności (np. czy są to należności alimentacyjne czy inne należności). 

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji stanowi, odpowiedni procent najniższej emerytury lub renty (zależny od rodzaju potrącanej bądź egzekwowanej należności). Chodzi o kwotę najniższej emerytury czy renty wraz ze wszystkimi wzrostami, zwiększeniami, dodatkami oraz innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych przepisów (mowa tu o pewnych rodzajach dodatkowych wypłat nie mających charakteru samodzielnego, tj. realizowanych wraz ze świadczeniem  - np. wzrostach, zwiększeniach, dodatkach - oraz innych świadczeniach wypłacanych wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych przepisów, jak przykładowo: podniesienie do kwoty minimalnego świadczenia, o ile takie przysługuje - art 85 ustawy emerytalnej, zwiększenie o kwotę odpowiadającą części składkowej emerytury ustalonej według zasad wymiaru określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników - art 26a oraz art. 56 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej). Wyłącza się z tej kwoty: dodatek dla sierot zupełnych, dodatek pielęgnacyjny, dodatek weterana poszkodowanego.

Co ważne, od 1 lipca 2017 r. uległa podwyższeniu kwota wolna od potrąceń i egzekucji obowiązująca przy potrącaniu należności innych niż świadczenia alimentacyjne - z dotychczasowych 50% najniższej emerytury renty do 75% tej kwoty. 

 Do ustalenia kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji przyjmuje się wysokość najniższej emerytury lub renty w kwocie ustalonej przepisami art. 85 ustawy emerytalnej, a więc przed odliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz innych należności z tytułu tego podatku.

Od 1 marca 2017 r. najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna wynosi 1.000 zł, a najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 750 zł (zgodnie z art. 85 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej). Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji ustalone dla tych świadczeń wynoszą więc obecnie odpowiednio 750 zł i 562,50 zł. Art. 85 ustawy emerytalnej nie wskazuje wprost, że wymienione w nim świadczenia stanowią najniższą emeryturę lub rentę w wysokości przed wymienionymi odliczeniami. Jednak taki wniosek wynika z przepisów, które nakładają na ZUS obowiązek odliczania od emerytury i renty: składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 66 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, Dz.U. z 2017 r. poz. 1938, z późn. zm.), zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.). Podstawą dla tych odliczeń jest kwota świadczenia unormowana w art. 85 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej. Żaden przepis nie przewiduje, że w celu obliczenia minimalnej kwoty wolnej od potrąceń lub egzekucji pomniejsza się najniższą emeryturę lub rentę o kwotę zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Gdy ZUS ustali granicę potrącenia i odliczy daniny publicznoprawne, a wysokość danego świadczenia jest niższa od kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji albo jej równa, to zgodnie z prawem nie może potrącić należności w postępowaniu egzekucyjnym. Na podstawie art. 139 ustawy emerytalnej kwotę świadczenia pozostałą po odliczeniu danin publicznoprawnych ZUS przekazuje tytułem potrącenia lub egzekucji, o ile nie występuje ograniczenie potrącenia czy egzekucji w postaci kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji wskazanej w art. 141 ustawy emerytalnej. Kiedy ZUS wylicza część świadczenia odpowiadającą wysokości kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji, wynosi ona zawsze określony ułamek emerytury lub renty. Nie może zmniejszać tej kwoty o ustalone od niej należności publicznoprawne. Nie może także wyliczać kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji od najniższej emerytury bądź renty po odliczeniu danin publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych).

Jak ZUS wylicza potrącenie egzekwowanych należności innych niż alimentacyjne?

W przypadku takich egzekwowanych należności może się zdarzyć, że

 1.  ZUS może zrealizować potrącenie w pełnej wysokości.

Przykład:

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 3.669,09 zł. 

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 3.669,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 660,22 zł 

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 330,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 284,35 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 45,87 zł.

Potem ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

3.669,09 zł – 660,22 zł = 3.008,87 zł

Później ustala się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

3.669,09 zł × 25% = 917,27 zł.

Następnie ustala się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

3.669,09 zł (emerytura przed odliczeniami) – 660,22 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, czyli 75%. najniższej emerytury) = 2.258,87 zł 

- Jest to część świadczenia, z której ZUS może dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

3.008,87 zł – 917,27 zł = 2.091,60 zł

W przypadku tej emerytury może ZUS dokonać potrącenia ze świadczenia w maksymalnej wysokości. ZUS może więc potrącić sumy egzekwowane na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) w pełnej wysokości.

Przykład:

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi 1.418,40 zł.

Najpierw ZUS ustala wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych) 1.418,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie 226,66 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 99,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 109,93 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 17,73 zł.

Następnie ZUS ustala wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

1.418,40 zł – 226,66 zł = 1.191,74 zł

Później ustala maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

1.418,40 zł × 25% = 354,60 zł

Potem ustala kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

1418,40 zł (emerytura przed odliczeniami) – 226,66 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, czyli 75% najniższej emerytury) = 441,74 zł

- Jest to część świadczenia, z której ZUS może dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

1.191,74 zł – 354,60 zł = 837,14 zł

W przypadku tej emerytury ZUS może dokonać potrącenia ze świadczenia w maksymalnej wysokości. ZUS może więc potrącić sumy egzekwowane na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) w pełnej wysokości.

 2.  ZUS nie może zrealizować potrącenia w pełnej wysokości, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji.

Przykład: 

Przykład obrazujący sytuację, gdy ZUS nie może potrącić sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) w pełnej wysokości, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji:

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 1.093,02 zł.

Wpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych): 1.093,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 164,37 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 66,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 84,71 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 13,66 zł.

Następnie ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

1.093,02 zł – 164,37 zł = 928,65 zł

Później ustala się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

1.093,02 zł zł × 25% = 273,25 zł

Potem ustala się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

1093,02 zł (emerytura przed odliczeniami) – 164,37 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, czyli 75% najniższej emerytury) = 178,65 zł

- Jest to część świadczenia, z której ZUS może dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

1.093,02 zł – 164,37 zł - 178,65 zł = 750,00 zł

W przypadku zatem tej emerytury ZUS nie może dokonać potrącenia ze świadczenia w maksymalnej wysokości. Po odliczeniach danin publicznoprawnych i po potrąceniu kwot egzekwowanych z tytułu zajęcia (w ograniczonej wysokości), do wypłaty pozostaje kwota wolna od potrąceń i egzekucji.

Przykład:

Inny przypadek, gdy ZUS nie może potrącić sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) w pełnej wysokości, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji:

Wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 844,40 zł.

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych): 844,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 116,00 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 40,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki 65,44 zł część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia 10,56 zł.

Następnie ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

844,40 zł – 116,00 zł = 728,40 zł

Później wylicza się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ustawy emerytalnej): 844,40 zł × 25% = 211,10 zł

Potem ustala się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

844,40 zł (renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy przed odliczeniami) – 116,00 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 562,50 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, czyli 75% najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy) = 165,90 zł

- Jest to część świadczenia, z której ZUS może dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

844,40 zł – 116,00 zł - 165,90 zł = 562,50 zł

W przypadku tej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ZUS nie może dokonać potrącenia ze świadczenia w maksymalnej wysokości. Po odliczeniach danin publicznoprawnych i po potrąceniu kwot egzekwowanych z tytułu zajęcia (w ograniczonej wysokości) do wypłaty pozostaje kwota wolna od potrąceń i egzekucji.

 3.  W ogóle ZUS nie może zrealizować potrącenia (egzekucja będzie bezskuteczna).

Przykład:

Ten przykład pokazuje sytuację, gdy ZUS w ogóle nie może potrącić sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) z emerytury, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji:

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 843,05 zł.

Kwota wolna od potrąceń to 75% najniższej emerytury, czyli: 75% × 1.000,00 zł = 750,00 zł.

Wpierw wylicza się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych): 843,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 115,87 zł

- w tym:  zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 40,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 65,34 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 10,53 zł.

Potem ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

843,05 – 115,87 = 727,18 zł

Kwota ta jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, która dla emerytury wynosi 750 zł.

ZUS może wypłacić niższe świadczenie, gdyż kwota wolna nie dotyczy należności publicznoprawnych. Z formalnego i prawnego punktu widzenia nie są one potrącane, ale odliczane ze świadczenia. ZUS musiał odjąć ze świadczenia 22,82 zł, żeby pokryć całość należności publicznoprawnych. ZUS nie ma natomiast podstaw, aby potrącić z 727,18 zł jakąkolwiek kwotę na pokrycie należności innych niż alimentacyjne. W przypadku tych należności obowiązuje kwota wolna od potrąceń i egzekucji. 

Przykład:

Poniżej przedstawiono sytuację, gdy ZUS w ogóle nie może potrącić sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) z renty socjalnej, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji:

Wysokość renty socjalnej przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 840,00 zł.

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne dla renty socjalnej to 75% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, czyli 75% × 1.000,00 zł = 750,00 zł.

Najpierw ZUS ustala wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych): 840,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 115,60 zł 

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 40,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 65,10 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 10,50 zł.

Następnie ustalamy wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

840,00 zł – 115,60 zł = 724,40 zł

Kwota ta jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji dla należności innych niż alimentacyjne, wynosząca 750 zł.

ZUS może jednakże wypłacić niższe świadczenie, ponieważ kwota wolna nie dotyczy należności publicznoprawnych. Nie są one potrącane, lecz odliczane ze świadczenia. ZUS musiał odjąć ze świadczenia 25,60 zł, by pokryć całość należności publicznoprawnych. Nie ma zaś podstaw, aby potrącić z kwoty 724,40 zł jakąkolwiek kwotę na pokrycie należności innych niż alimentacyjne. W przypadku tych należności obowiązuje kwota wolna od potrąceń i egzekucji.

Co jeśli potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się z innymi należnościami?

Można zauważyć kilka przypadków:

• Gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się potrąceniem sum egzekwowanych na pokrycie należności alimentacyjnych i ZUS może je zrealizować w pełnej wysokości.

Przykład:

Przykład ten pokazuje sytuację, kiedy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych (art. 139 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej) oraz ZUS może zrealizować z emerytury potrącenie na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości:

Gdy potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z potrąceniami sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych, suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy).

Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 750 zł.

Zajęcie z tytułu alimentów komorniczych bez zaległości jest dokonane na kwotę 973,50 zł, następnie świadczenie zostało zajęte na poczet należności innych niż alimentacyjne.

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 4.445,90 zł.

Potrącenie z tytułu alimentów (na podstawie zajęcia komorniczego) bez zaległości: 973,50 zł.

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji z tytułu potrącenia należności innych niż alimentacyjne 750,00 zł.

Najpierw ZUS ustala wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 4.446,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie 809,13 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 409,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 344,56 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 55,57 zł.

Następnie ZUS ustala wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

4.445,90 zł – 809,13 zł = 3.636,77 zł

Później ZUS wylicza maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

4.445,90 zł × 25% = 1.111,47 zł

Potem ZUS ustala maksymalną wysokość potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

4.445,90 zł × 60% = 2.667,54 zł

Potem ZUS ustala maksymalną wysokość potrącenia w zbiegu ze sprawdzeniem możliwości pełnej realizacji zbiegających się potrąceń:

2.667,54 zł – 973,50 zł = 1.694,04 zł

Różnica stanowi tę część świadczenia, z której może być dokonywane potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne.

Część świadczenia 1.694,04 zł jest wyższa z niż kwota 1.111,47 zł.

Następnie ZUS ustala kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

4.445,90 zł (emerytura przed odliczeniami) – 809,13 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 973,50 zł (należności z tytułu alimentów) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji, czyli 75% najniższej emerytury) = 1.913,27 zł

- Jest to część świadczenia, z której ZUS może dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

4.445,90 zł – 809,13 zł – 973,50 zł – 1.111,47 zł = 1.551,80 zł.

W przypadku tej emerytury ZUS może dokonać potrącenia ze świadczenia w maksymalnej wysokości (zgodnie art. 140 ustawy emerytalnej). 

• Gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się z należnościami alimentacyjnymi potrącanymi w trybie bezegzekucyjnym i nie możemy zrealizować go w pełnej wysokości, ponieważ w pierwszej kolejności musimy zaspokoić należności bezegzekucyjne.

Przykład:

Przykład ten pokazuje sytuację, gdy potrącenie z emerytury sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych potrącanych w trybie bezegzekucyjnym na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (art. 139 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej) i ZUS nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości.

Jeśli potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z należnościami alimentacyjnymi potrącanymi w trybie bezegzekucyjnym na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, to suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy).

Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25% takiego świadczenia.

Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 750 zł.

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 3.822,49 zł.

Wysokość alimentów niekomorniczych (potrącanych w trybie bezegzekucyjnym): 1.000,00 zł + 700,00 zł = 1.700,00 zł

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji: 750,00 zł.

Najpierw ZUS ustala wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych) wynosi: 3.822,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 689,02 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 345,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 296,24 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 47,78 zł 2.

Następnie ZUS ustala wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

3.822,49 – 689,02 zł = 3.133,47 zł

Później ZUS ustalamy maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

3.822,49 zł × 25% = 955,62 zł

Potem ZUS wylicza maksymalną wysokość łącznego potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

3.822,49 zł × 60% = 2293,49 zł

Później ZUS ustala maksymalną wysokość potrącenia z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu:

2.293,49 zł – 1.700,00 zł = 593,49 zł

Następnie ZUS ustala kwotę potrącenia ze świadczenia, z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

3.822,49 zł (emerytura przed odliczeniami) – 689,02 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 1.700,00 zł (należności z tytułu alimentów) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji, czyli 75% najniższej emerytury) = 683,47 zł

- Jest to część świadczenia, z której możemy dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej. Wysokość tej części świadczenia przewyższa maksymalną kwotę potrącenia z tytułu egzekucji na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu. Dlatego ZUS będzie brał pod uwagę kwotę 593,49 zł (niższą kwotę maksymalną).

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

3.822,49 zł – 689,02 zł – 1700,00 zł – 593,49 zł = 839,98 zł

W przypadku tej emerytury ZUS nie może dokonać potrącenia w maksymalnej wysokości z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji, czyli potrącenia w kwocie 683,47 zł. Łączne potrącenie w zbiegu przekroczyłoby wówczas 60% świadczenia przed odliczeniem należności publicznoprawnych.

• Gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się z należnościami alimentacyjnymi i nie możemy zrealizować go w pełnej wysokości, ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji.

Przykład:

Przykład poniższy pokazuje sytuację, kiedy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych (art. 139 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej) i ZUS nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości:

Kiedy potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z należnościami alimentacyjnymi, to suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy). Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25% takiego świadczenia. Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 750 zł.

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 3.247,29 zł.

Wysokość alimentów komorniczych:  1.095,00 zł + 325,00 zł = 1.420,00 zł

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji z tytułu należności innych niż alimentacyjne: 750,00 zł.

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 3.247,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie 578,26 zł 

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 286,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 251,66 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 40,60 zł.

Następnie ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

3.247,29 – 578,26 zł = 2.669,03 zł.

Później wylicza się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

3.247,29 zł × 25% = 811,82 zł

Potem ustala się maksymalną wysokość łącznego potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

3.247,29 zł × 60% = 1.948,37 zł

Następnie ustala się maksymalną wysokość potrącenia z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu:

1.948,37 – 1.420,00 zł = 528,37 zł

W kolejnym kroku liczy się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 140 ustawy emerytalnej):

3.247,29 zł (emerytura przed odliczeniami) – 578,26 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 1.420,00 zł (należności z tytułu alimentów) – 750 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji, czyli 75% najniższej emerytury) = 499,03 zł

- Jest to część świadczenia, z której możemy dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej z tytułu należności innych niż alimentacyjne.

Wyliczona kwota świadczenia jest niższa niż maksymalna kwota potrącenia w zbiegu z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji. Dlatego to właśnie tę kwotę ZUS będzie brał pod uwagę.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

3.247,29 zł – 578,26 zł – 1.420,00 zł – 499,03 zł = 750,00 zł

W przypadku tej emerytury ZUS nie może dokonać potrącenia w maksymalnej wysokości wynikającej z art. 140 ustawy emerytalnej (811,82 zł). Takie potrącenie sprawiłoby, że nie ZUS wypłaciłby świadczeniobiorcy kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji.

Przykład:

Poniżej przedstawiono przypadek, gdy potrącenie sum egzekwowanych z renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych (art. 139 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej) i ZUS nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości:

Jeśli potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z egzekwowanymi należnościami alimentacyjnymi, to suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy). Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25% takiego świadczenia. Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 562,50 zł.

Wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 1.624,87 zł.

Wysokość alimentów komorniczych z kosztami i opłatami: 550,20 zł.

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji: 562,50 zł.

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokrąglona do pełnych złotych) wynosi: 1.625,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 266,24 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 120,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 125,93 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 20,31 zł.

Następnie ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

1.624,87 zł – 266,24 zł = 1.358,63 zł

Później liczy się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

1.624,87 zł × 25% = 406,22 zł

Potem ustala się maksymalną wysokość łącznego potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

1.624,87 zł × 60% = 974,92 zł

Następnie liczy się maksymalną wysokość potrącenia z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu:

974,92 zł – 550,20 zł = 424,72 zł

Następnie ustala się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

1.624,87 zł (emerytura przed odliczeniami) – 266,24 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 550,20 zł (należności z tytułu alimentów) – 562,50 zł (kwota wolna od potrąceń i egezkucji, czyli 75% najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy) = 245,93 zł

- Jest to część świadczenia, z której możemy dokonać potrącenia na poczet należności egzekwowanej.

Wyliczona kwota świadczenia jest najniższa z maksymalnych kwot, które wyliczono. Dlatego to właśnie tę kwotę ZUS będzie brał pod uwagę.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

1.624,87 – 266,24 zł – 550,20 zł – 245,93 zł = 562,50 zł

W przypadku tej emerytury ZUS nie może dokonać potrącenia w maksymalnej wysokości wynikającej z art. 140 ustawy emerytalnej (974,92 zł). Takie potrącenie sprawiłoby, że nie ZUS wypłaciłby świadczeniobiorcy kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji.

• Gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się z należnościami alimentacyjnymi potrącanymi w trybie bezegzekucyjnym na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego i w ogóle nie możemy go zrealizować (egzekucja bezskuteczna).

Przykład:

Przykład ten pokazuje sytuację, gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych potrącanych w trybie bezegzekucyjnym na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (art. 139 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej) i ZUS nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości.

W razie potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z należnościami alimentacyjnymi potrącanymi w trybie bezegzekucyjnym na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy). Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25%. takiego świadczenia. Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 750 zł Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi 2.009,62 zł.

Wysokość alimentów niekomorniczych (w trybie bezegzekucyjnym): 1.000,00 zł.

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji należności innych niż alimentacyjne: 750,00 zł.

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 2.010,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 340,87 zł 

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 160,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 155,75 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 25,12 zł.

Następnie się ustalamy wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

2.009,62 – 340,87 zł zł = 1.668,75 zł

Później ustala się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

2.009,62 zł × 25% = 502,40 zł

Potem ustala się maksymalną wysokość łącznego potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

2.009,62 zł × 60% = 1.205,77 zł

Później ustala się maksymalną wysokość potrącenia z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu:

1.205,77 zł – 1.000,00 zł = 205,77 zł

Kwota świadczenia, które ZUS musi wypłacić:

2.009,62 zł (emerytura przed odliczeniami) – 340,87 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 1.000,00 zł (kwota alimentów niekomorniczych) = 668,75 zł

Kwota ta jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji (750,00 zł).

W przypadku tej emerytury w ogóle ZUS nie może dokonać potrącenia na poczet należności innych niż alimentacyjne. Takie potrącenie sprawiłoby, że ZUS nie wypłaciłby świadczeniobiorcy kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji. W tym przypadku kwota wypłacona jest niższa niż 750,00 zł, ponieważ ZUS musi odjąć należności publicznoprawne i potrącić należności alimentacyjne. W przypadku należności należności publicznoprawnych kwota wolna nie obowiązuje.

Przykład:

Przykład ten pokazuje sytuację, gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem sum egzekwowanych z tytułu należności alimentacyjnych (art. 139 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej) w maksymalnej wysokości (60% świadczenia) i ZUS w ogóle nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne.

Kiedy potrącenia egzekwowane na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne zbiegają się z należnościami alimentacyjnymi, suma tych potrąceń nie może przekroczyć 60% świadczenia przed odliczeniem z tytułu należności publicznoprawnych (składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy). Samo potrącenie z tytułu należności innych niż alimentacyjne nie może przekroczyć 25% takiego świadczenia. Jednocześnie z tytułu realizacji tego potrącenia wysokość świadczenia nie może ulec obniżeniu poza kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla tego potrącenia, czyli 750 zł.

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 4.125,00 zł.

Wysokość zajęcia świadczenia na poczet alimentów w wysokości 60% świadczenia przed dokonaniem odliczeń należności publicznoprawnych:

4.125,00 zł × 60% = 2.475,00 zł

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji należności innych niż alimentacyjne: 750,00 zł.

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 4125,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie: 747,25 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 376,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 319,69 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 51,56 zł.

Następnie ustala się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

4.125,00 zł – 747,25 zł = 3.377,75 zł

Później ustala się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ustawy emerytalnej):

4.125,00 zł × 25% = 1.031,25 zł

W następnej kolejności ustala się maksymalną wysokość łącznego potrącenia w zbiegu (granicę potrącenia liczoną od kwoty świadczenia przed odliczeniami):

4.125,00 zł × 60% = 2.475,00 zł

Później ustala się maksymalną wysokość potrącenia z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne w zbiegu:

2.475,00 zł – 2.475,00 zł = 0,00 zł

Następnie ustala się kwotę potrącenia ze świadczenia z zachowaniem kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji (art. 141 ustawy emerytalnej):

4.125,00 zł (emerytura przed odliczeniami) – 747,25 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 2475,00 zł należności z tytułu alimentów (4.125,00 × 60%) – 750 zł (kwota wolna od potrąceń i egzekucji, czyli 75% najniższej emerytury) = 152,75 zł

ZUS nie może potrącić tej części, ponieważ przekroczymy maksymalną wysokość potrąceń w zbiegu (60% świadczenia).

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

4.125,00 zł – 747,25 zł – 2.475,00 zł = 902,75 zł

W przypadku tej emerytury ZUS w ogóle nie może dokonać potrącenia. Takie potrącenie sprawiłoby, że przekronoby maksymalną wysokość potrąceń w zbiegu.

• Gdy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne zbiega się z potrąceniem należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń i nie możemy zrealizować go w pełnej wysokości ze względu na kwotę wolną od potrąceń i egzekucji. 

Przykład:

Przykład ten pokazuje przypadek, kiedy potrącenie sum egzekwowanych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne (art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej) zbiega się z potrąceniem z tytułu nienależnie pobranych świadczeń (art. 139 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej) i ZUS nie może zrealizować potrącenia na należności inne niż alimentacyjne w pełnej wysokości, gdyż potrącenie z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ma pierwszeństwo.

Wysokość emerytury przed odliczeniami z tytułu należności publicznoprawnych wynosi: 1.450,76 zł.

Kwota zadłużenia z tytułu nienależnie pobranego świadczenia, które nie obniża podstawy opodatkowania (pierwszeństwo przed należnościami innymi niż alimentacyjne): 210,34 zł.

Kwota wolna od potrąceń i egzekucji (60% najniższej emerytury):

1.000,00 zł × 60% = 600,00 zł

Najpierw ustala się wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu:

Podstawa opodatkowania świadczenia (kwota świadczenia zaokraglona do pełnych złotych) wynosi: 1.451,00 zł.

Wysokość należności publicznoprawnych podlegających odliczeniu wynosi łącznie 232,57 zł

- w tym: zaliczka na poczet podatku dochodowego po odliczeniu części składki: 102,00 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona z kwoty zaliczki: 112,43 zł, część składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczona ze świadczenia: 18,14 zł.

Następnie wylicza się wysokość świadczenia po odliczeniu należności publicznoprawnych:

1.450,76 zł – 232,57 zł = 727,18 zł

Potem ustala się maksymalną wysokość potrącenia należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń (granica potrącenia liczona od kwoty świadczenia przed odliczeniem należności publicznoprawnych): 1.450,76 zł × 60% = 725,38 zł

Później ustala się maksymalną wysokość potrącenia na poczet nienależnie pobranego świadczenia:

1.450,76 zł – 232,57 zł – 600,00 zł = 618,19 zł

Później wylicza się maksymalne potrącenie z tytułu egzekucji sądowej na poczet należności innych niż alimentacyjne (art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej):

1.450,76 zł × 25% = 362,69 zł

Następnie ustala się rzeczywistą wysokość potrącenia na pokrycie należności innych niż alimentacyjne:

1.450,76 zł (emerytura przed odliczeniami) – 232,57 zł (odliczenie należności publicznoprawnych) – 750,00 zł (kwota wolna od potrąceń, czyli 75% najniższej emerytury) = 468,19 zł

Od tej kwoty trzeba jeszcze odjąć potrącenie na poczet nienależnie pobranego świadczenia.

468,19 zł – 210,34 zł = 257,85 zł

- To maksymalna kwota potrącenia na należności inne niż alimentacyjne, jaką możemy potrącić ze świadczenia.

Kwota świadczenia, którą ZUS musi wypłacić, wynosi:

1.450,76 zł – 232,57 zł - 210,34 zł – 257,85 zł = 750,00 zł

W przypadku tej emerytury ZUS nie może dokonać potrącenia w maksymalnej wysokości wynikającej z art. 140 ustawy emerytalnej (362,69 zł). Takie potrącenie sprawiłoby bowiem, że nie wypłaciłby świadczeniobiorcy całej kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.) – dalej jako ustawa emerytalna Art. 139 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zobacz też punkty [4] i [5]. [do góry] [3] Kwotę wolną od potrąceń i egzekucji ustalamy na podstawie art. 141 w związku z art. 139 ustawy emerytalnej. [do góry] [4] Art. 85 ustawy emerytalnej nie wskazuje wprost, że wymienione w nim świadczenia stanowią najniższą emeryturę lub rentę w wysokości przed wymienionymi odliczeniami. Jednak taki wniosek wynika z przepisów, które nakładają na ZUS obowiązek odliczania od emerytury i renty: – składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 66 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1938, z późn. zm.), – zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl