Dla kogo renta socjalna?

2.10.2018

Kto nie może pracować ze względu na stan zdrowia, nie mając prawa do innych świadczeń ZUS, może w pewnych przypadkach ubiegać się o rentę socjalną.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać rentę socjalną?

Może uzyskać prawo do renty socjalnej osoba spełniająca poniższe warunki:

jest osobą pełnoletnią:
- ma ukończone 18 lat lub
- jest kobietą, która wyszła za mąż po ukończeniu 16 lat;
lekarz orzecznik ZUS albo komisja lekarska ZUS stwierdziła, że jest całkowicie niezdolna do pracy i ta niezdolność powstała w określonym czasie, to znaczy:
- przed ukończeniem 18 roku życia;
- w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego):
  - w szkole lub w szkole wyższej – zanim skończyła 25 lat,
  - w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Niezdolną do pracy jest osoba, która:

całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i
nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Niezdolność do pracy można orzec na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Niezdolność do pracy orzeka się do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli:

nadal stwierdza się niezdolność do pracy,
osoba badana miała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego,
osobie badanej brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Jakie dokumenty trzeba złożyć?

ZUS będzie mógł ustalić prawo zainteresowanego do renty socjalnej, jeżeli złoży on:

wniosek o rentę socjalną,
zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres swojej nauki;
zaświadczenie o stanie zdrowia (zaświadczenie OL-9) wypełnione przez lekarza, pod którego opieką się znajduje; lekarz powinien to zaświadczenie wystawić nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku o ustalenie prawa do renty;
inną dokumentację medyczną, która może potwierdzić jego stan zdrowia (np. wyniki badań albo karty z leczenia szpitalnego) – może dołączyć informacje na druku OL-9A),
dokumenty przygotowane przez jego pracodawcę (jeśli jest zatrudniony):
- zaświadczenie o terminie zawartej umowy i kwocie osiąganego przez zainteresowanego przychodu,
- wywiad zawodowy (na druku OL-10),
oświadczenie, czy jest właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej, która przekracza 5 hektarów.

Jeżeli zainteresowany jest cudzoziemcem i stara się o rentę socjalną, to musi:

mieć kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy" albo
mieszkać w Polsce i mieć:
- zezwolenie na pobyt stały,
- status uchodźcy albo ochrony uzupełniającej,
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego w Unii Europejskiej,
- prawo pobytu lub prawo do stałego pobytu i być obywatelem albo należeć do rodziny obywatela Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.

Kto może złożyć dokumenty o przyznanie renty socjalnej?

Sam zainteresowany może złożyć wniosek o rentę socjalną lub w jego imieniu może go złożyć:

przedstawiciel ustawowy (np. rodzic w imieniu dziecka);
opiekun prawny;
kierownik ośrodka pomocy społecznej, jeśli poprosi go o pomoc;
opiekun faktyczny (gdy złoży oświadczenie o sprawowaniu faktycznej opieki nad wnioskodawcą i potwierdzi je wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo osoba przez nich upoważniona);
inna osoba, jeśli zainteresowany da jej pisemne pełnomocnictwo (warto w nim podać dane tej osoby, żeby urzędnik mógł sprawdzić jej tożsamość, np. imię i nazwisko, serię oraz numer dowodu osobistego) – wnioskodawca i pełnomocnik muszą się na tym dokumencie podpisać.

Jeżeli lekarz wnioskodawcy uzna, że z powodu złego stanu zdrowia nie może on podróżować, wtedy lekarz orzecznik ZUS przebada go w miejscu jego zamieszkania.

Kiedy należyc złożyć dokumenty o przyznanie renty socjalnej?

Wniosek o rentę socjalną należy złożyć:

w miesiącu, w którym osiągnie się pełnoletność,
jak najszybciej — jeśli wnioskodawca jest osobą pełnoletnią.

Na jaki czas przyznawana jest renta socjalna?

Jeżeli wnioskodawca spełnia wszystkie niezbędne warunki, to może otrzymać prawo do renty socjalnej:

na stałe – gdy całkowita niezdolność do pracy wnioskodawcy jest trwała,
na czas określony – gdy niezdolność do pracy wnioskodawcy jest okresowa.

Jakie obowiązki wobec ZUS są związane z rentą socjalną?

Gdy uprawniony pobiera rentę socjalną, powinien niezwłocznie powiadomić ZUS o:

podjęciu zatrudnienia,
wysokości osiąganego przychodu (również o każdej jego zmianie),
zmianie danych (np. miejsca zamieszkania, nazwiska, numeru rachunku bankowego) – na wniosku EZP,
tym, że trafił do aresztu albo zakładu karnego;
tym, że został właścicielem gospodarstwa rolnego.

Co zrobić, jeśli wnioskodawca nie zgadza się z orzeczeniem lekarza albo decyzją ZUS?

ZUS ma obowiązek wydać decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania wnioskodawcy prawa do renty socjalnej w ciągu 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności, która miałaby wpływ na przyznanie tego świadczenia.

Jeżeli wnioskodawca nie zgadza się z orzeczeniem lekarza orzecznika — może złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Ma na to 14 dni kalendarzowych od dnia, w którym dostanie orzeczenie.

Jeśli ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do renty socjalnej, to może on odwołać się od takiej decyzji do właściwego Sądu Okręgowego — Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie należy złożyć w tym oddziale ZUS, który wydał decyzję. ZAinteresowany ma na to miesiąc od otrzymania decyzji.

Wysokość renty socjalnej

Rentę socjalną ZUS przyznaje w stałej wysokości, która do 31 maja 2018 r. wynosiła 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 czerwca 2018 r. renta socjalna wynosi zaś 100% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 czerwca 2018 r. renta socjalna wynosi zatem 1029,80 zł.

Wysokość renty podlega corocznej waloryzacji (tzn. zwiększeniu wartości pieniężnej świadczenia w celu utrzymania jego realnej wartości na niezmienionym poziomie).

Czy przysługuje renta socjalna, jeżeli pobiera się już rentę rodzinną?

Jeżeli wnioskodawca ubiega się o rentę socjalną oraz jednocześnie jest on uprawniony do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (która od 1 marca 2018 r. wynosi 1029,80 zł), to przysługuje mu prawo do obydwu tych świadczeń.

Łączna wysokość renty rodzinnej i socjalnej

Łączna kwota renty rodzinnej i socjalnej nie może jednak przekraczać 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jeżeli uprawniony przekroczy tę kwotę, to ZUS obniży mu wysokość renty socjalnej. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta socjalna nie przysługuje, jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W takim przypadku ZUS będzie wypłacał tylko rentę rodzinną.

Dodatkowy dochód a renta socjalna

Prawo do renty socjalnej zawiesza się, jeżeli zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ogłoszonego ostatnio przez prezesa GUS do celów emerytalnych. Jeśli zatem uprawniony osiągnie przychód większy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ZUS zawiesi mu prawo do renty socjalnej za każdy miesiąc, w którym przekroczy ten próg. Kwota przychodu uzasadniająca zawieszanie rent socjalnych wynosi np. w okresie od 1 września 2018 r. do 30 listopada 2018 r. - 3164,80 zł.

Rentę socjalną ZUS rozlicza na bieżąco z osiągniętego przychodu, który podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, czyli z tytułu:

pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy;
pracy nakładczej;
pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów;
wykonywania pracy w ramach umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna);
pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło, jeżeli oprócz tej umowy jesteś zgłoszony do ubezpieczenia społecznego w ramach innej umowy;
prowadzenia pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu;
wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych;
odpłatnego świadczenia pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
pobierania stypendium sportowego;
działalności artystycznej lub twórczej;

Na zawieszenie renty socjalnej wpływają także:

przychody osiągane z tytułu wykonywania umowy zlecenia przez uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów, którzy nie ukończyli 26 lat życia oraz honoraria z tytułu działalności artystycznej lub twórczej;
kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego;
przychód z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Wpływ na rentę socjalną ma również przychód, który uprawniony osiąga za granicą - z wymienionych powyżej tytułów.

Jeżeli pobiera się rentę socjalną i osiąga przychód, trzeba powiadomić ZUS o tym w formie pisemnego oświadczenia. Można je dostarczyć osobiście, przez przedstawiciela ustawowego lub osobę, która sprawuje nad upranionym opiekę prawną bądź faktyczną.

Jeśli od przychodu, który osiąga uprawniony, są odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne, powinien on dostarczyć również zaświadczenie o osiągniętym przychodzie. Wystawi je jego pracodawca (płatnik składek).

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1340).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl